Filiz Aygündüz

Bulutlu, insanın içini sıkan ama hayli başarılı bir kitap kapağı. Önce yazarın adı çarptı gözüme: William Styron. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çok bilinen “Sophie’nin Seçimi”nin Pulitzer ödüllü yazarı. Nazi kampında hayatının seçimini yapmak zorunda kalan Sophie’nin hikâyesinin anlatıldığı, Amerikan edebiyatının çağdaş klasiklerinden biri olan kitap, filme de çekilmiş, Sophie’yi canlandıran Meryl Streep’e En İyi Kadın Oyuncu Oscar’ını kazandırmıştı. Bu bilgiler aklımdan hızla geçerken kitabın çevirmenine takıldı gözüm: Tomris Uyar. Bir kitap okuru için görkemli bir buluşma bu. Tomris Uyar çevirisiyle William Styron okumak. En son da kitabın adını fark ettim: “Karanlık Gözükünce / Bir Delilik Güncesi”.

En iyilerinden biri

Depresyon hakkında yazılmış en iyi anı/biyografi kitaplarından biri olduğunu baştan söyleyeyim. Depresyona yakalananlar genel olarak tarif etmekte güçlük çekerler yaşadıklarını. Hiçbir hastalığa

“Yaşamın Ucuna Yolculuk” adlı kitabında şöyle der Tezer Özlü: “Yaşamım boyunca içimi kemirttiniz. Evlerinizle. Okullarınızla. İş yerlerinizle. Özel ya da resmi kuruluşlarınızla içimi kemirttiniz. Ölmek istedim, dirilttiniz. Yazı yazmak istedim, aç kalırsın, dediniz. Aç kalmayı denedim, serum verdiniz. Delirdim, kafama elektrik verdiniz. Hiç aile olmayacak insanla bir araya geldim, gene aile olduk. Ben bütün bunların dışındayım.”

Kendisi olmasının önüne sürekli engeller konulmuş bir insanın attığı çok güçlü bir çığlık bu: Ben bütün bunların dışındayım! Ne var ki içine doğduğumuz aileden başlayarak, okulda, iş yerlerinde, ilişkilerimizde, evliliklerimizde hep birileri “bizim iyiliğimiz için” kendi doğrularını dayatıp durur. Kendimiz olmamıza izin verilmez. Tezer Özlü gibi isyankâr ruhlar kısmen de olsa kurtulur bu iyilik maskeli kurallardan. Ama çoğu kaçsa da kurtulamaz. Kadın erkek ayrımı yapmak istemiyorum. Kadınlar çoğunlukta olmak üzere erkeklerin de sık

Makamlar geçici oldukları gibi, sanılanın aksine, insanlara değer katmaz. Tam tersi, insanlar makamlara değer katar. Kişilik özellikleriyle, eğitimleriyle, yaratıcılıklarıyla, duruşlarıyla, derinlikleri, farkındalıkları, dürüstlükleri ve elbette proaktif çalışma tarzlarıyla…  Kendi değerini makamların belirlediği insanlar, işsiz kaldıklarında sudan çıkmış balığa dönerler. Zira onlar aynı zamanda üniforma hastalığı denen bir dertten mustariptir. Makamlarını temsil eden üniformalarını çıkardıklarında / çıkarmak zorunda kaldıklarında çıplak hissederler; değersiz, işlevsiz, anlamsız. 

Geçen hafta vizyona giren Kıvanç Sezer’in filmi “Küçük Şeyler” tam da bu iki noktaya parmak basıyor. Bir ilaç firmasında bölge müdürü olan Onur’un (Alican Yücesoy) işten çıkarılmasıyla başlayan dağılma sürecini derinlikli ve ironik bir aktarımla anlatıyor film. Onur, işiyle varolduğunu söyleyen bir beyaz yakalı. Kendini sadece işiyle tanımlayan, hayata anlam verme meselesi üzerine hiç

Aile kültürden kültüre değişen bir kavram. Tek bir tanımı yok. Kimi kültürlerde kan bağının olması yeterli. Bazılarında akrabalık ilişkileri de devreye giriyor. Yıllardır sevgi, saygı ve dayanışma içinde süren arkadaşlıkları aile olarak isimlendirenler de var. Amerikan nüfus bürosunun tanımı ise şöyle: “Belirli sorumlulukları yüklenmiş, doğum, evlilik gibi sebeplerle birlikte yaşayan iki veya daha fazla kişiden oluşan grup”. Nilüfer Özabacı ve Zülal Erkan’ın birlikte yazdıkları “Aile Danışmanlığı” adlı kitapta yer alan şu cümle hepsini bir potada eritiyor aslında: “Aile, birbirine biyolojik ve psikolojik olarak bağlı; birbiriyle geçmiş, duygusal ve ekonomik bağları olan; birbirlerini aynı ev ortamının bir üyesi olarak kabul eden kişiler olarak tanımlanabilir”. Yine kitaba göre sağlıklı ailenin tanımı ise şöyle: “Aile fonksiyonlarını yerine getiren ve üyelerine doyum sağlayan ailelerdir”.

Sağlıklı aile
Yönetmenliğini Güney Koreli yönetmen Bong Joon-ho’nun yaptığı bu yılki Cannes Film Festivali’nde

İnsanları, hikâyeleri üzerinden değerlendirmeyi öğrendikten sonra asla affetmem dediklerimi affettim. Böyle bir kötülüğün izahı olmaz dediklerimi anladım. İnsanların hikâyelerinin, onların doğrularını ve yanlışlarını açıklayacak zenginliğe sahip olduklarını fark ettim. Her insanın bir hikâyesinin olduğunu, biricik olduğunu ve davranışlarını açıkladığını. “Anlamak”, affetmeyi getirdi ama onları ‘artık’ hayatıma almama tercihimi de kullandım hep. Bu farkındalığın faydası insanı hayli yoran nefret duygusundan kurtulmam oldu.




Hayran kaldım

Todd Phillips’in “Joker”i, vizyona girdiği ekim ayından bu yana sinema gündeminden düşmedi. Dünya çapında yaklaşık 745 milyon dolar hasılat elde eden film, sinema tarihinin diğer “Joker” filmleriyle kıyaslandı. Joker’i canlandıran Joaquin Phoenix’in En İyi Erkek Oyuncu Oscar’ını kazanmasına neredeyse kesin gözüyle bakılırken, içeriğindeki ‘şiddet övgüsü’ (!) nedeniyle Akademi’nin filme Oscar verme konusunda tereddüde düşeceği söylendi. Amerika’da film yoğun güvenlik önlemleriyle salonlarda gösterildi. İzleyici Joker’e hak verenler ve vermeyenler şeklinde ikiye bölündü. “Joker” Türkiye’de de büyük ilgi gördü. Geçtiğimiz hafta sonu en çok izlenen ilk 5 film arasında dördüncü sırada yerini aldı.

Arthur Fleck’in psikolojisi

“Joker” kabaca, gelir dağılımı eşitsizliğinin yoğun olarak yaşandığı, fakirlerin zenginlere diş bilediği hayali Gotham şehrinde yaşayan ve komedyen olmak isteyen palyaço Arthur Fleck’in

Meslek hayatımın en içime dert olan söyleşisi 99’da Tomris Uyar’la yaptığımdır. Gayrettepe’deki evinde buluşmuştuk. İri yeşil gözleri, içi sulu çağla kıvamında. Bu kadar mı güzel olur? Gülüşü sıcacık. Kendisi şefkatli. Sohbeti tarifsizdi. Bir buçuk saate yakın konuşmuştuk. “Hayat yazılsa, inanılmaz fantastik bir öykü çıkar ortaya” demişti, Türk öykücülüğünün primadonnası. “Sokağa çıkıyorum bir sürü Madam Bovary, istemediğin kadar. Ama o trajik cesaretten yoksunlar” benzetmesiyle açıklamıştı insanın içine inmek kavramını. “Yazmasanız ölür müydünüz?” diye sormuştum, Sait Faik’e gönderme. “Yazmak var oluşumun odağı. Yazmazsam ölmem ama sürünürüm. O durumda benden hayır da gelmez, ölmeyi yeğlerim” diye yanıtlamıştı. Her cevabının altı kırmızı kalemle çizilesiydi. Başlığa şu sözünü saklamıştım: “İyi okur yalnız kalmaz”. Hayatta bundan daha kıymetli bir tespit olabilir mi?

En çok

İnsana sahip çıkan şairler vardır. Hüznüne, aşkına, hayal kırıklıklarına, yaşama sevincine... Hayatına. Onlardan biri, epeyce kıymetlisidir Murathan Mungan benim için. Öyle anlar olur ki mısra çeker canım. İlk koştuklarımdandır Mungan. Hani yakın arkadaşlar gibi. Samimiyetinden sual olunmayan. Uzak düşsek özlerim. İki şiir kitabı arasında da hasret çekerim.

“Yaz geçer” dizesini dua gibi mırıldandım bütün hayatım boyunca. Yazlar da geçti. Ben yazdım da geçti; hiç geçmez sandıklarım. Bir deftere başlarken yeni bir sevda dersi notlarını tuttuğum, ‘son’ sayfada hep aynı dizeler vardı: “Oysa bilmediğin bir şey vardı sevgilim / Ben sende bütün aşklarımı temize çektim”. İyi mi yaptım kötü mü bilmem. Ama en okunaklı yazımla temize çektim.

Alacânım indi mi göğsüne heves?

Sitem sevmem ama alıkoyamam da kendimi zaman zaman. O vaktiler hep aynı şiiri okudum, gizli gizli: “Etimdeki eksik yangın, sindi yüreğim / Seyreldi tenim sahtiyan tarih / Mahsur kaldım, meçhul oldum, şehit düştüm