Filiz Aygündüz

İstanbul Film Festivali’nin “Eşit Bir Hayat: Aralık Seçkisi”nde yer alan filmlerden biri de “Margaret Atwood / Sözcüklerin Gücü”ydü. 2020 San Luis Obispo’de En İyi Belgesel Ödülü’nü alan, Nancy Lang ve Peter Raymont’un yönettiği film Nobelli yazar, şair, düşünür ve aktivist Margaret Atwood’un yaşamına odaklanıyor. Her bir odakta sözcükler merkezde. Sadece yaşamı hakkında bilgi almakla kalmıyor, kelimelerindeki görkemin gücüne de tanıklık ediyoruz.

İlk romanı bir karınca hakkında

Türkiye’de genel olarak “Damızlık Kızın Öyküsü” adlı distopyasıyla bilinen Kanadalı yazar, 18 Kasım 1939 Ottawa doğumlu. Belgeselde “kültürel ve edebi bir rock yıldızı, uluslararası bir hazine” şeklinde tanımlanırken, Kanada edebiyatının kurucu annesi olduğuna da vurgu yapılıyor. Annesi ilkokul öğretmeni olan yazarın babası orman böcekbilimcisi. Daha altı aylıkken ormana götürülüyor. 81 yıllık hayatında doğanın başrollerden birini kapmasının nedeni de bu olsa gerek.

Freud’un en tartışmalı makalesi hiç kuşkusuz “Haz İlkesinin Ötesinde”dir. 1920 yılında yayımlanan bu makalede, o döneme kadar ruhsallığın temel ilkesi olarak ‘haz ilkesi’ni kabul eden Freud, başka ilkelerin de var olabileceğini sorgular. Ve iki yeni kavram ortaya atar: Yineleme zorlantısı ve ölüm dürtüsü. Psikanaliz dünyası ikiye bölünür. Freud’a katılanlar ve katılmayanlar. Büyük tartışmalar çıkar.

Bu yıl psikanalitik dürtü kuramında dönüşüme neden olan “Haz İlkesinin Ötesinde” adlı bu çığır açan makalenin yayımlanışının 100. yılı. Bu vesileyle, dünyadaki psikanaliz dernekleri ve gruplar toplantılar düzenleyip makale üzerinde tartışmalar yapıyor, kitaplar yayımlıyorlar. Psikanalist Talat Parman da bu tartışmalara Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “Freud’un Makara Oyunu / ‘Haz İlkesinin Ötesinde’ metninin çağrıştırdıkları” adlı kitabıyla katkı sunuyor.

Freud, makalesinde bir makara oyunundan söz eder. Bir buçuk yaşında bir

Mart ayından bugüne hayatımızı katman katman değiştiren koronavirüs salgını, kış aylarının gelmesiyle birlikte kazandığı yeni ivme sayesinde son sürat yoluna devam ediyor. Ardında binlerce vaka, ölüm bırakarak. Endişeliyiz. Düne kadar ekranlarda birer rakam olarak gördüğümüz vakaların isimlerini öğrenmeye başladık. Yakın bir çalışma arkadaşımız, kardeşimiz, komşumuz ve hatta kendimiz. Her geçen gün biraz daha yaklaşıyor. Yeni tedbirler kapsamında dün itibarıyla cumartesi pazar akşamları sokağa çıkmamız yasaklandı. Bu soğukta dışarıda ne işim var zaten demek mümkün. Ama yine de zorunlu olarak evde kalmak, dışarıda bir tehlikenin olduğunu, onun canımıza kastettiğini bilmek can sıkıcı, kabul. Ben böyle zorlu durumlarda, kabul aşamasına geldiğimde şu soruyu sorarım kendime: “İyi ama şimdi ne yapmalıyım ki bu ruh halinden çıkabileyim?” Pandemi boyunca da sordum. Verdiğim cevapları sık sık bu köşede yazdım.

Hayat bu, insan zaman zaman dibe çöker ama dipte yatıya kalmak olmaz. Kalkıp yürümeli. Yürürken değişmeyen eşlikçim

Başlangıç noktası olarak ‘bir insanı sevmek’ seçeneğine inananlardanım ben de. Sait Faik sonuna kadar haklıdır. Her şey bir insanı sevmekle başlar. Adım adım ilerler. Onu tanıdıkça sevgi devam ediyorsa, kat kat açılıyorsa hayata bir anlam daha katılır. Sağlam bir temel, sevgi ve samimiyet. Bunların üstüne inşa edilen yapıya çıkılan katlardaki deneyimlerimiz, Sait Faik’in sözünü ettiği ‘her şey’in bileşenleri değil midir? Ama öyle şıpın işi bir şey değildir sevmek. Bir sürü sınavla sınanır. Alınan her geçer not, ‘her şey’in derinliğine biraz daha yaklaştırır insanı.

Sait Faik’in bu sözünü  şiar edinen bir hikâye dinletisi başladı İş Sanat’ın 21. Sezon etkinlikleri kapsamında. Korona nedeniyle salonu kapalı olan İş Sanat, etkinliklerini çevrimiçi gerçekleştiriyor. Sait Faik Abasıyanık’ın “Her Şey İnsanı Sevmekle Başlar” başlıklı hikâye dinletisi, İş Sanat sosyal medya hesaplarından ve internet sitesi üzerinden edebiyatseverlerle ücretsiz buluşuyor.

Dinletiyi Atilla

Kütüphanesiz evlerde rahat edemem ben. Soğuk gelir. Bir oda eksik gelir. O yüzden kendi evimin en kıymetli köşesi de kütüphanemin olduğu küçük oda. Evimin, içinde kendimi en rahat hissettiğim odası. Gerçi şimdilerde salon da gözüme bir başka güzel görünüyor. Yüksek lisans sırasında o kadar çok kitap aldım ki kitaplarım kitaplık odasından taşmaya başladı. Böylelikle salona yeni bir kütüphane geldi. Küçük odadaki kütüphanede yer alan tüm psikoloji kitapları buraya taşındı. Böylelikle kütüphanemde yıllardır süren psikoloji edebiyat rekabetine de son vermiş oldum. Zaten hiç de gerek yoktu buna. Her iki damar da çok özel benim için; birini diğerine tercih edemem ki. Şimdi bu iki grup kendi odalarında yaşamaya devam ediyor, ben aradığımı daha kolay buluyorum.

Herkes gibi benim kütüphanelerimin de özel bir matematiği vardır, yalnız benim sırrına vakıf olduğum. Birbirlerinden hoşlanmadığını bildiğim yazarlar ayrı raflarda durur. Bir yazarın tüm külliyatını yan yana

Evden sürdürdüğüm İstanbul Film Festivali deneyimim sona erdi. Ev konforunda çok güzel filmler izledim. İstanbul koronayla ciddi bir sınav verirken, “Ah nerde o fiziksel mekânlarda izlediğimiz festivaller” nostaljisi yapmayı ayıp saydım. Hiç mutsuz olmadım. Polar battaniyelerine uzanıp bana eşlik eden kızlarım Prenses ve Mine’yle festivalin tadını çıkardım. Kedilerim yanı başımda, mis gibi kahve kokusuyla film izlemek. Ben bu deneyimi gerçekten çok sevdim. Pandemi bittikten sonra da festival takibi seçeneklerinin arasında bu ev izlemelerinin yer almasını şimdiden İKSV’den rica ediyorum.  

Kapanış filmim, ‘orta ve alt sınıf Fransız kadınlarının sorunlarına eğilen filmlerle ün yapmış bir sinema yönetmeni, senarist ve romancı’ olan Martin Provost’un feminist çalışması “La Bonne Épouse / İyi Bir Eş olmanın Yolları”ydı.

Öyle çok derinlikli, katman katman açılan, yeni şeyler söyleyen bir film değil. Ama izlemesi çok keyifli. Her şey bir yana, başrolde canım Juliette Binoche var. Basit bir rontta da

En uzun süreli hastane deneyimim 20 yıl öncesine dayanır. Babamın beyin kanaması geçirip dört gün yoğun bakımda, yedi gün serviste kaldığı 1999’a. Özellikle yoğun bakım döneminde, her an yeni bir kanama geçirerek bizi bırakıp gideceği korkusuyla yaşadığım o günlerde sık sık hastanenin arka bahçesindeki banka oturur, bir yandan ağlar, bir yandan önümde uzanan caddeyi izlerdim. Arabalar geçer, insanlar yürür, biri düşer, kadın üşür erkeğe sarılır, bir kedi çöp konteynerini karıştırır, ağacın dalları sallanır, kocaman bir kahkaha yükselir, trafikte öfkelenen bir adam öndeki aracın sürücüsüne söylenir... Velhasıl, hayat akıp giderdi. O kadar canımı yakardı ki bu durum. “Her şeye rağmen hayat devam ediyor” şeklinde yorumlamak mümkündü ama yaş itibarıyla henüz o eşiğe gelemediğimden “Nasıl olur da hayat devam edebilir?” diye düşünürdüm. Belki babam 15 dakika sonra ölecekken... Sonra hastaneye girer, annemi, kardeşlerimi kontrol eder, babam hakkında bilgi almaya

İstanbul Film Festivali’ni günün birinde evden takip etmek de varmış. Doğrusu, tatsız bir deneyim olduğunu söyleyemem. Trafiğe takılmadan, bir filmden diğer filme yetişmek için koşturmadan, ev konforunda art arda film izlemek, kedilerim ve kahvemle. Ben sevdim.

İzlediğim ilk film Annabelle Attansio’nun yazıp yönettiği “Mickey and Bear” oldu. Şahane bir baba-kız filmiydi. Baba-kız ilişkisi, uzun yıllar çalıştığım, bol bol okuma yaptığım netameli bir konu. Ama bir o kadar da zengin. Bu filmle sermayem biraz daha arttı. Atansio’nun filminde Montana’da küçük bir kasabaya uzanıyoruz. Mickey, lise öğrencisi bir genç kız. Irak Savaşı dönüşünde travma sonrası stres bozukluğu yaşayan, bağımlı bir babası var. Hank. Savaş gibi dehşet, korku ve çaresizlik yaratan olayların sonunda görülen bu stres bozukluğunda kişi uzatılmış bir depresyondadır. Hank’in eşi yıllar önce kanserden ölmüş. Bu birbirlerine kenetlemiş onları. Ama savaşın Hank üzerinde bıraktığı etkiler, alkol problemi, kullanmazsa krize girdiği ilaçlar yüzünden