Cem Kılıç

İki gündür değerlendirmeyi sürdürdüğümüz torba yasa tasarısı, taşeron işçiler konusunda pek çok yeni hüküm öngörüyor. Genelinde, özellikle kamuda yasa sonrası taşeron çalıştırmanın bir düzene kavuşacağı söylenebilir. Ancak taslaktaki ibareler, asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi halinde taşeron işçisine sağlanan hakları kısıtladığı gibi, taşeron işçilere kadro değil emsal işçi ücreti ve sosyal haklarının verilmesini öngörüyor. Bu açıdan, taşeron konusunda tatmin edici bir düzenleme yapılamadığı söylenibilir. Tasarı yasalaşmadan bu eksikliklerin de giderilmesi yerinde olacak. Aksi taktirde bu kanayan yaraya sadece pansuman yapılmış olacak.

Yardımcı işler listesi oluşturulacak

Son 10 yılda kamuda taşeron kullanımı hızla arttı. Yardımcı işlerin yanında Karayolları, Sağlık Bakanlığı gibi kurumlarda asıl işlerin de taşerona verildiğini gördük. Tasarıyla bunun belirli ölçüde önüne geçilecek. Kamuda yardımcı işlerin taşerona verilmesi için kamu kurumlarında hem yeterli sayıda ve nitelikte personel olmaması, hem de taşerona verilecek işin yardımcı işler listesinde olması şartı aranacak. Teknolojik uzmanlık gerektiren işlerdeyse yeterli nitelikte ve sayıda personel

Madencileri kapsayan ve çalışma sürelerini azaltan düzenlemeler isabetli. İş Kanunu bütün çalışanları aynı kefeye koyuyordu. Maden gibi çok tehlikeli işyerleri için farklı hükümler geç de olsa olumlu

Dün incelemeye başladığımız torba yasa tasarısında madencilerin çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve Soma’da hayatını kaybeden madencilerimizin yakınlarının daha geniş haklardan yararlanabilmesi için hazırlanmış maddeler de yer alıyor. Özellikle tüm madencileri kapsayan ve çalışma sürelerini azaltan düzenlemelerin isabetli olduğunu söylemek gerekir.
Ancak keşke torba yasada yer alan madencilerle ilgili hükümler Soma’daki elim facia yaşanmadan önce yasalaşsaydı ve madencilerimizle ilgili çalışma koşulları düzenlenmiş olsaydı.
Şunu eklemek gerekir ki, Soma’dan alınan derslerin uygulamaya geçmesi, madencilik sektörünün yeniden düzenlenmesi geç de olsa yerinde. İş Kanunu bütün çalışanları aynı kefeye koyarak düzenlemeler öngörüyor. Bu durumun değiştirilmesi ve maden, tersane gibi çok tehlikeli işyerlerinde ağır şartlarda çalışan işçiler için farklı hükümlerin öngörülmesi geç de olsa olumlu.

Madende çalışma 36 saat
Torba yasa tasarısının madencilerin çalışma koşulları

Cuma günü Meclis gündemine gelen torba yasa tasarısı sosyal güvenlikte uzun süredir beklenen düzenlemeleri hayata geçirecek. Gelir testine girmeyenlerin borçlarının yeniden düzenlenmesi ve mavi kartlılara getirilen borçlanma hakkı da yüzleri güldürecek.
Buna göre, torba yasa tasarısı hayata geçtikten sonra bütün sigortalılar için doğum borçlanması hakkı 3’e çıkacak. Mevcut uygulamada yalnızca SSK’lılar için doğum borçlanması hakkı bulunuyordu ve doğum borçlanması en fazla iki çocuk için yapılabiliyordu. Düzenleme sonrası SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı fark etmeksizin bütün kadın sigortalılar gerekli diğer şartları taşımaları halinde üç çocuk için doğum borçlanması gerçekleştirebilecek. Dolayısıyla pek çok kadının daha erken emekli olması mümkün olacak. Doğum borçlanması prim ödeme gün sayısı yeterli olmayan kadın sigortalılar için önemli bir hak.
Torba yasa tasarısında sigortalılık öncesi doğumların borçlanılabilmesine ilişkin herhangi bir hüküm yer almıyor.

3. tüp bebek denemesi
Torba yasa tasarısı tüp bebek için SGK’nın üçüncü denemeyi de karşılamasını öngörüyor. Şu an ki düzenleme çerçevesinde SGK gerekli şartları sağlayan sigortalılar için en fazla iki denemeyi

Dün Meclis Genel Kurulu’na gelen 60 maddelik kanun tasarısı çalışanların uzun süredir merakla beklediği düzenlemeleri hayata geçirecek.
Bu düzenlemeler içerisinde daha önce bu köşeden duyurduğumuz taşeron çalıştırılması ile ilgili düzenlemelerden doğum borçlanmasına, Soma’da hayatını kaybedenlere sağlanacak hakların genişletilmesinden gelir testine girmeyenlerin prim borçlarının yeniden düzenlenmesine kadar pek çok önemli husus bulunuyor.
Taslaktaki en önemli düzenleme taşeron işçi çalıştırılmasına ilişkin. Taşeron konusunda işçilerin aleyhine olabilecek düzenlemelerin önemli bir kısmının taslakta kendisine yer bulmadığını görüyoruz. Bu durum taşeronun genişlemesini engellemesi açısından çok önemli.

Doğumla emeklilik...
Kanun tasarısının diğer maddeleri genel olarak çalışanlara yeni haklar sağlıyor. Özellikle sosyal güvenlik alanında getirilen iki düzenleme uzunca bir süredir gündemdeydi. Buna göre doğum borçlanması hakkı tüm sigortalılar için 2’den 3’e çıkartılıyor. Bu düzenleme pek çok kadına emeklilik yolunu açacak. İlerleyen dönemde ilgili yönetmelik ve tebliğlerde yapılacak yeni düzenlemeler ile uygulamanın detayları netleşecektir. Kanun tasarısı hayata

Soru: Torba Yasayla pek çok yeni düzenleme geleceğini gazetenizden öğrendik. Taşeron dışında çalışanları ilgilendiren başka konular var mı?
Yusuf Gedik/ Kocaeli Organize Sanayi Bölgesi

Cevap: Torba Yasayla getirilecek düzenlemeler içerisinde çalışanları ilgilendiren pek çok husus var. Bunlardan bugüne kadar değinmediğimiz önemli bir düzenleme, “sigortalılık tespiti” ile ilgili olanı.
Pek çok çalışan sigortasının yatmadığını fark ettikten sonra veya işinden olmamak için ayrıldıktan hemen sonra işverenini dava ediyor. Bu davalara “hizmet tespit davası” adı veriliyor. Çalışan açısından emekliliği hak etmede bir gün bile sigortalı olmanın önemi çok büyük olduğundan, bu davalarla çalışanlar için emeklilik kapısı aralanıyor. Ancak davalar çok uzayabiliyor. Yıllarca devam ettiği için hak kayıpları ortaya çıkabiliyor.
Bu nedenle Torba Yasaya konulan bir maddeyle bu uzun dava sürelerinin kısaltılması hedefleniyor. Yeni düzenlemeyle, açılmış davalarda SGK konunun doğrudan tarafı olduğu için resen davaya müdahil olması sağlanacak. Böylece, dava esnasında çalışanın o dönemde sigortasının olup olmadığı, mevcut uygulamaya göre, çok daha hızlı öğrenilecek. Davalar daha kısa

Kaldırılması beklenen taşeron sisteminin kapsamı genişletiliyor. İşverenler ve devlet bütün işleri taşerona devredebilecek. Taşeron işçilerinin aldığı ücret daha da azalacak. Devlet garantörlüğü olmayacak. İşçi dava açsa bile alacağı miktar yükseltilmeyecek

Taşeron konusundaki kanun tasarısı, asıl işin tamamının alt işverene verilemeyeceği hükmünü kaldırıyor. Asıl işverenin işi bölerek taşerona vermesinin önü açılıyor. Bu durumda mevcut durum daha da kötüleşecek.
Şu an ki mevzuata göre asıl işveren, yalnızca yardımcı işleri ve asıl işin bir bölümünü, uzmanlık gerektirmesi halinde alt işverene verebiliyor. Kanun açıkça asıl işin bölünerek taşerona verilmesini yasaklıyor.
Hukuk bir şeyi açıkça yasaklarsa kararlar ancak dava yoluyla ve vakalar üzerinden verilir. Dolayısıyla kanun taslağının bu konuyu açıkça yasaklamaması pek çok sorunu beraberinde getirecek. “Emek sömürüsü” olan taşeron uygulamasının genişlemesi, işçi haklarını çok geriye götürecek.
İşverenler işçi çalıştırmanın hukuki sorumluluklarından taşerona iş vererek kurtulamaz. Ancak taşeron çalıştırmak suretiyle işçilerin hakları kısıtlanacak. Asıl işverenler işin tamamını taşerona vererek işçi masraflarını

OECD’nin hazırladığı ‘Hayat Nasıl?’ raporuna göre Türkiye’de insanlar iş bulmaktan umudunu kesti. İşi olanlar ise haftada en az 50 saat çalışıyor

OECD’nin, “Hayat nasıl?” (How is life?) sorusuna yanıt aradığı raporuna göre, Türkiye’de yaşayanlar diğer ülkelerdeki insanlara göre “daha mutsuz.”
Rapora göre insanlar arasındaki gelir eşitsizliği artarken, işsizlik kalıcı bir problem olmaya devam ediyor. Olumsuz çalışma koşullarında, düşük ücretle, güvencesiz, kayıtdışı çalışanların sayısı çoğalıyor. İnsanların kişisel refah düzeylerine ilişkin beklentileri kötüleşiyor.
40 ülke arasında Türkiye, gelecek için iyimserlik düzeyi açısından 36’ncı sırada yer alıyor. Araştırma gösteriyor ki Türkiye’de yaşayanlar 2005’te daha umutluydu.

Gelir adaletsizliği
Verilere göre, Türkiye 1995 - 2010 yılları arasında gelir eşitsizliğini en çok azaltan ülke ancak yine de gelir eşitsizliğinde 35 ülke arasında dördüncü sırada.

Soma’daki facia dikkatleri iş kazalarına çevirdi. Fakat iş kazası kadar meslek hastalıkları da çok önemli. İş kazası gerçekleştiği an etki gösteriyor. Meslek hastalığı ise uzun bir kuluçka dönemi sonunda ortaya çıkıyor ve kalıcı hasarlar bırakabiliyor. Diğer yandan meslek hastalıklarının tespit edilmesi çok zor olduğu için, meslek hastalığına yakalanan işçilerin haklarını elde etmeleri de neredeyse imkansız hale geliyor.
İş kazasına uğrayanlar, gerçekleşen kazanın sonuçları net ve görünür olduğu için haklarını öyle ya da böyle elde edebiliyor. Ancak meslek hastalıklarında işçinin hangi işyerindeki çalışma koşulları neticesinde bu hastalığa yakalandığını tespit zor olduğu için haklarını almaları çok zor olabiliyor.
SGK İstatistiklerine göre toplam 724 işyeri kömür ve linyit çıkarılması işinde faaliyet gösteriyor. Bu işyerlerinde toplam sigortalı çalışan sayısı 54 bin 581. Bu sektörde toplam 231 meslek hastalığı kayıtlara geçmiş. Meslek hastalıklarının yüzde 90’ı madenlerde yaşanıyor. Meslek hastalığı bakımından riskli sektörler arasında metal, inşaat ve tekstil de bulunuyor. Bu açıdan bakıldığında kömür çıkartmanın öldürmüyorsa, süründürdüğünü söylemek mümkün.

Tespiti