İş mevzuatımız işçilerin 7 günlük zaman dilimi içinde en az kesintisiz 24 saat dinlendirilmesini zorunlu kılarak işçilerin hafta tatili hakkını kural altına almıştır. Hafta tatili Anayasal dinlenme hakkı kapsamında işçinin kendisine karşı dahi korunması gereken bir haktır.
Örneğin işçinin fazla çalışma ücreti karşılığında hafta tatilinde çalışmayı kabul etmesi dahi sonucu değiştirmeyip, işçinin bugünlerde çalıştırılması hukuka aykırı olacak, işveren hukuki ve idari yaptırımlarla karşılaşabilecektir. Ayrıca işçinin hafta tatili kullanmadan sürekli çalışması işçi sağlığını ve iş güvenliğini tehdit eden önemli bir risk faktörüdür. Bu nedenle kamusal denetime de tabidir.
Hafta tatilinin devamlı şekilde aynı günde kullandırılması zorunlu olmadığı gibi pazar günü kullandırılması da kural olarak zorunlu değildir. İşveren işin gereğine göre hafta tatilinin gününü değiştirme hakkına sahiptir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, iki hafta tatili arasında en fazla altı gün olmasıdır. Dolayısıyla, değişiklik yapılırken hafta tatilinin öne çekilerek değiştirilmesi gerekmektedir.
İşçi talebi etkisiz
İşçilerin hafta tatilinde çalışmayı kabul ettiklerine dair onaylar gerek iş sözleşmeleri ile gerekse diğer iç hukuk kaynakları ile zaman zaman işverenlerce alınmaktadır. Fakat dinlenme hakkı işçinin onayıyla dahi vazgeçemeyeceği bir hak olup, işverenin bu yönde aldığı onaylar geçerlilik taşımamaktadır. Dolayısıyla, işçinin onay vermiş olması hafta tatilinin kullandırılmaması için bir gerekçe olmayacaktır.
Bu kadar katı bir hak olmasına rağmen birçok işçinin hafta tatilinde çalıştığı bilinen bir gerçek. Yargıtay da bu gerçekten hareketle hafta tatilinde çalıştırmanın yasak olduğunu belirttikten sonra işçinin çalışmasının karşılıksız kalmaması gerektiğini vurguluyor. Hafta tatilinde çalışan işçinin fazla çalışma ücretine hak kazanacağını belirtiyor.
Kanun yedi günlük bir zaman diliminde en az yirmi dört saat dinlenmeyi aradığından, iki hafta tatili arasında yedi veya daha uzun bir sürenin olması, hafta tatilinin kullandırılmadığı anlamına gelecektir. İşverenler kimi zaman hafta tatilinde çalıştırdıkları işçilere takip eden hafta içinde bir gün izin verme ve hafta tatilinde yapılan çalışmaya karşılık ödenecek ücretten verilen bu iznin ücretini düşürme yoluna gidebilmektedir. İşçinin hiç izin kullanmadan sürekli çalışması yukarıda da ifade ettiğimiz üzere önemli bir risk faktörüdür. Bu nedenle takip eden hafta da olsa izin kullandırılması riski azaltabilecektir. Yargıtay hafta tatilinde çalışmaya karşılık işçiye ödenecek fazla çalışma ücretinin bir günlük kısmının verilen izinle karşılandığını, sadece geriye kalan 0.5’lik bölümün ödenmesi gerektiğine karar vermiştir. Bu karar bir şekilde dinlenmeyi sağlamaya yönelmesi açısından yerinde olmakla birlikte, yukarıda belirttiğimiz hukuka aykırı çalışmayı tanıma sonucu da doğurabilecektir.
Konuyla bağlantılı yakın tarihli başka bir Yargıtay kararında, çalışana hafta tatili karşılığında ilerleyen günlerde izin verilmesinin hafta tatilinin kullandırıldığı anlamına gelmeyeceği açıkça vurgulanmıştır.
Çalışma ispatlanmalı
Yargıtay’a göre, hafta tatillerinde çalışıldığının ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları, yazılı delil niteliğindedir. Hafta tatilinde çalışmanın bu tür yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların dinletmiş oldukları tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir.
İşçinin gerek çalışmaksızın hak kazanacağı gerekse çalışması nedeniyle fazla çalışma ücreti olarak hak kazanacağı hafta tatili ücretleri çalışılan dönem ücreti üzerinden hesaplanır. Dava yoluyla geriye dönük taleplerde son ücrete göre hesaplama yapılmamaktadır. Yargıtay’a göre; hafta tatili ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmayıp, istek konusu dönem içinde işçi ücretlerinin miktarı da belirlenmelidir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak bilinmeyen ücretin buna göre tespiti de kabul görmektedir.
İşçinin hafta tatilinde dinlendirilmesi ve çalışmaksızın ücrete hak kazanması gerekmektedir. Bu nedenle hafta tatilinde çalışmayan işçiye çalışmaksızın ücret ödenmesi zorunludur. Hafta tatili ücreti işçinin çıplak bir günlük ücretidir. İşçi saat ücretiyle çalışıyorsa hafta tatili ücreti işçinin 7.5 saatlik ücreti kadardır. Fakat işçinin ücreti aylık maktu bir tutar olarak belirlenmişse, işçinin hafta tatili ücreti bu ücretin içinde yer aldığından ayrıca hesaplanarak işçiye ödenmemektedir. İşçinin raporlu olması halinde hafta tatili ücreti SGK tarafından ödenmektedir.
