İran, Hürmüz’ü sadece Amerika ve İsrail’e kapatabilir
24.06.2025 - 07:01 | Son Güncellenme:
İran parlamentosu, ABD’nin İran’daki nükleer tesislere yönelik hava saldırılarının ardından Hürmüz Boğazı’nın kapatılması ile ilgili karara onay verdi.
Asena Yatağan - Bu konuda nihai onay makamı ise Milli Güvenlik Konseyi. Uzmanlar, konseyin Hürmüz Boğazı ile ilgili bir onay verip vermemesi ile kapatma kararının uygulaması durumunun olası etkilerini Milliyet’e değerlendirdi.
‘Kapatılması bir cinayettir’
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Hürmüz Boğazı’nın kapatılması bir cinayettir; orayı kapattığınız, mayınladığınız anda geçmiş olsun. İran dediğinizde karşınızda Şanghay İşbirliği Örgütü’nü, Avrasya bloğunu da buluyorsunuz. Rusya ve Çin ‘İran’a bu şekilde saldırmayın, diplomasi yoluyla halledelim, bunun ötesinde biz desteğimizi vermeye hazırız’ diye tutum aldılar. Amerika daha ileri gidecek olursa, İran ile birlikte onu destekleyen ülkeleri de karşısında bulması ihtimal dışı değildir. Kesin olan bir şey var, en yakın sürede geri adım atılmazsa maalesef çok daha uzun sürecek bir çatışma ortamının, dünyada da fevkalade olumsuz gelişmelerle karşılaşılmanın kilidi açılmış olmaktadır.
Sadece ABD ve İsrail’e kapatabilir
İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası ilişkiler bölümü Öğretim Üyesi Dr. Hazar Vural: Hürmüz’ü kapatma noktası tıpkı Yemen’de Husilerin aslında İsrail ile ilintili gemilerin geçişine müdahil olmaları gibi bir örnek teşkil edebilir. Yani İran, Boğaz’ı, Körfez’i dost ve müttefik ülkelere kapatmayıp sadece savaştığı ABD ve İsrail ile ilintili ülkelere kapatabilir. Körfezdeki Arap devletlerinin ABD ile olan organik bağlarını düşündüğünüz zaman onlara etki edebilecek bir şey. Dolayısıyla ABD’yi etkileyecek. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi devletler için de hayati öneme sahip.
Son hamle olabilir
Dış Politika ve Güvenlik Uzmanı, Ümran Stratejik Araştırmalar Merkezi Araştırma Direktörü Ömer Özkızılcık: İran eğer kapatma yoluna giderse şunu demiş olacak, ‘Ben zarar görüyorum, herkes de benimle beraber zarar görsün tek sıkıntı çeken ülke ben olmayayım, tüm dünya sıkıntı çeksin.’ Böyle bir hamle yaparak aslında tüm dünyanın bu bölgedeki çatışmanın bir an önce durması için baskı yapmasına aracı olarak bunu kullanabilir. Ama bu İran için ekonomik ve diplomatik anlamda da da zararlı bir hamle olacaktır. İran’ın belki ateşkesi zorlamak için yapabileceği son bir hamle olabilir.
‘HÜRMÜZ’ RİSKİ EKONOMİDE TEDİRGİNLİK YARATIYOR
Ortadoğu’daki kritik geçiş Hürmüz kapatılırsa petrol fiyatları ne olacak? Goldman Sachs analistleri petrolde 120 doları, Citibank 100 doları işaret ederken; daha iyimser tarafta olanlar 90-100 dolar aralığında bir fiyata işaret ediyor
Dünyanın enerjide en stratejik yolu olarak gösterilen Hürmüz Boğazı, deniz yolu aracılığıyla küresel petrol ticaretinin neredeyse dörtte birine yön veriyor. Suudi Arabistan, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Kuveyt, İran ve Katar gibi ülkeler petrol ihracatlarını ağırlıklı bu hattan yaparken, Çin de bölgeden önemli hacimde petrol ithalatına imza atıyor.
Son raporlara göre, Hürmüz hattı üzerinden geçen petrol miktarı günde 20 milyon varil ve bu miktar küresel petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 30’una tekabül ediyor. Bu arada boğazdan geçen sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) miktarı da 90 milyar metreküpü aşıyor. Küresel LNG ticaretinde boğazın payı yüzde 20’lere karşılık geliyor. Boğazdan geçişlerin durması halinde günlük 1 milyar dolarlık ekonomik kayıp oluşacağı tahmin ediliyor. İran’ın ise petrollerinin yüzde 90’ı Hürmüz’den geçiyor. Alternatif güzergah olmaması, çok uzun ve pahalı maliyetler Hürmüz’ün strateji önemini artıran en belirgin faktör olarak öne çıkıyor.
İşlerin 4’te 3’ü yok olur
Olası kapanma durumunda mevcut kapasitenin ancak 4’te 1’inin farklı rotalara kaydırılabileceği, 4’te 3’lük işin ise durabileceği hesaplanıyor. Bu noktada, yani işleri azalsa da başka yönlere kaydırabilme konusunda Suudi Arabistan ve BAE avantajlı durumda iken Irak, Kuveyt, Katar en çok kayıp yaşayacak ülkeler olarak öne çıkıyor. Hürmüz’ün kapatılması durumunda bu durumdan, bölgedeki petrolün 3’te 2’sini satın alan başta Çin ve Hindistan olmak üzere bir dizi Asya ülkesi de önemli ölçüde etkilenecek gibi görünüyor.
Tahminler havada uçuşuyor
Goldman Sachs analistleri petrolde 120 doları, Citibank 100 doları işaret ederken; daha iyimser tarafta olanlar 90-100 dolar aralığında bir fiyata işaret ediyor. Petroldeki aşırı fiyatlamaların dünya ekonomisi üzerinde belirsizliği ve enflasyonist baskıyı artırmasına kesin gözüyle bakılırken, art arda pek çok ülkenin faiz politikalarını yeniden gözden geçirmesi de muhtemel.
3 km’lik stratejik geçiş
Umman ve İran arasında yer alan Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi’nin güney hattında Umman Körfezi, o yoldan da Arap Denizi’ne bağlanıyor. Boğazda en dar nokta 33 kilometre genişliğinde iken, gemiler çift yönlü 3 kilometre genişliğinde bir koridordan geçiyor.
‘Sondaj bebeğim, hemen şimdi!’
ABD Başkanı Trump, yaptığı açıklamada, petrol fiyatlarında yükseliş trendinin altını çizerek şu ifadeleri kullandı: Herkes, petrol fiyatlarını düşürsün. İzliyorum! Düşmanın ekmeğine yağ sürüyorsunuz. Yapmayın!” Trump, petrol fiyatları hakkında harekete geçmek ve sondaj faaliyetlerini başlatmak üzere Enerji Bakanlığı’na da seslendi. Trump, “Sondaj bebeğim, sondaj, hemen şimdi!” dedi.
Bakan Şimşek: Her tedbiri alırız
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dün piyasaların açılışı öncesi yaptığı açıklamada, artan jeopolitik gerginliklerin etkilerini çok boyutlu olarak analiz ettiklerini belirterek, şunları söyledi: “Ekonomimizde sağlıklı işleyişin sürdürülmesi için kurumlarımız eşgüdüm içinde gereken tedbirleri hızlı ve kararlı şekilde almaya hazırdır.”
Petrolde sürpriz düşüş!
İran’ın Katar’daki ABD hava üssüne saldırısı sonrası uluslararası piyasalarda gösterge olan Brent ham petrolünün varil fiyatı yüzde 6 gerileyerek 71 dolara kadar indi. Saldırı, uluslararası enerji piyasalarındaki yatırımcılar tarafından, İran’ın tansiyonu düşürme adımı şeklinde algılandı. Füze saldırısının enerji altyapısını hedef almaması, İran’ın saldırıyı sınırlı tutabileceği şeklinde yorumlanıyor.
