Servet Yıldırım

Merkez Bankası, aylardır tekrarladığı gibi dünkü açıklamasında yine “Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme ve hedeflere uyum sağlanana kadar para politikasındaki sıkı duruş kararlılıkla sürdürülecek” dedi. 2017 boyunca da para politikasında sıkı duruşun korunduğu vurgulandı. Ama açıklamalar gösteriyor ki sıkı olduğu söylenen para politikası enflasyonu hedefle uyumlu hale getirmek bir yana tahmin edilen seviyelerde bile tutmaya yetmedi. TCMB Ocak sonunda açıkladığı bu yılın ilk enflasyon raporunda 2017 sonu enflasyonunu yüzde 8 olarak tahmin etmişti. Nisan sonundaki raporda tahmini yüzde 8.5’e, ağustos başında 8.7’ye ve nihayet dünkü raporda ise yüzde 9.8’e yükseltti. Bu revizyonlar enflasyon sorununun ciddiyetini ortaya koyuyor.

Dikkat çekenler...

Merkez’in dünkü sunumunda dikkat çeken noktalar var:

Döviz kuru oynaklığı ve risk primi göstergeleri temmuzdan bu yana diğer gelişmekte olan piyasalara göre daha olumsuz bir seyir izledi. Yani Türkiye diğer ekonomilerden olumsuz yönde ayrıştı. Bu durum önemli, çünkü devamı halinde gelişmekte olan piyasalara yönelik sermaye akışından aldığımız pay azalabilir.

Petrol fiyat artışı ve TL’nin değer kaybı üçüncü çeyrekte maliyet yönlü

En muhafazakâr tahminlere göre Türkiye’de yastık altında 2.200 ton altın olduğu biliniyor. Hareketsiz yatan bu altını ekonomiye kazandırmak için birçok girişim oldu ama Hazine’nin son altın tahvili ve sertifikası ihracında da olduğu gibi ilgi hep sınırlı kaldı. Oysa nihayetinde çalınma ya da kaybolma riski olan, hiçbir getirisi olmaksızın kuytularda tutulan bir metalden bahsediyoruz. Teoride enflasyona ve jeopolitik risklere karşı bir korunma aracı olarak gösteriliyor.

Ne olur ne olmaz...

Yüksek enflasyon kültüründen gelen halkımız tarafından geleneksel bir tasarruf aracı ve “ne olur ne olmaz” yatırımı olarak yerini hep korudu, kayıt dışı sektörler tarafından ise parayı park edecek bir adres olarak görüldü.

2016 ile biten son 10 yıllık getirilere bakıldığında altın yüzde 222’lik reel getiri ile en fazla kazandıran enstrüman olmuş.

Bu açıdan bakarsanız “Bravo Türk halkına, yanılmamış, doğru aracı bulmuş” diyebilirsiniz. Ama son 10 yıllık değil de 5 yıllık reel getirilere bakarsanız yüzde 10 kayıp ile en fazla kaybettiren araç olduğu için “Yazık olmuş” de diyebilirsiniz.

Baz yılı ya da başlangıç yılını değiştirdiğinizde farklı tablolar elde edersiniz. O nedenle bunu geçip ülke

Yıl başında ekonomi dibe vurduğunda 3 kritik adım atıldı: 1) Bazı sektörlerde vergi indirimleri yapıldı. Özel tüketim vergisi beyaz eşya ve elektrikli ev aletlerinde yüzde 6.7’den sıfıra, mobilyada yüzde 18’den 8’e çekildi. Gayrimenkulde 150 metrekarenin üzerindeki konut teslimlerinde KDV oranı yüzde 18’den 8’e indirildi.

Tapu harcı ise binde 20’den 15’e indirildi. Bu vergi teşvikleri sayesinde bu sektörlerde talep canlandı. Üretici soluk aldı. 2) Kredi Garanti Fonu sistemi ile teminat sorunu olan özellikle küçük ve orta boy ölçekli şirketlere hazine kefaletiyle borçlanabilme imkânı getirildi.

Taze kredi bulamadıkları için zorlanan şirketler yaklaşık 200 milyar liralık krediye kavuştular, onlar da soluk aldılar. 3) Şirketlerin sosyal güvenlik kurumu prim ödemeleri kısmi olarak ertelendi.

Böylece şirketler kesimi yaklaşık 11 milyar liralık bir prim yükünü 10 ay erteleyerek bir anlamda sıfır faizli kredi kullanmış oldular. Bu da prim yükü altındaki şirketlere soluk aldırdı.

Bu 3 adım sayesinde ekonomi beklenin de üzerinde büyüdü, tırmanan işsizlik frenlenebildi. Ama her şeyin olduğu gibi, teşviklerin de bir sonu vardır, olmalıdır da. Eylül ayı sonundan itibaren normale dönüş başladı.

Ödemeler dengesine bakıyor musunuz? Ekonominin görünüme dair çok şey anlatıyor. Ağustos rakamları dün açıklandı. Aylık açık 1.2 milyar dolar ile beklentinin biraz altındaydı. Dış ticaret açığı bozuldu ama turizmin etkisiyle hizmetler geliri artınca cari açık beklendiği kadar yüksek çıkmadı. 12 aylık açık 36.97 milyar dolardı. Rakamlarda çok fazla boğulmadan ana hatlarına bakalım:

- Cari işlemler dengesi bu yıl geçen yıla göre bozuldu. Bozulma dramatik düzeyde değil ama büyümenin hızlanmasına bağlı olarak açık genişliyor. İç tasarruf yetersizliği nedeniyle Türkiye’de büyüme ve cari açık ayrılmaz ikili oldu. Büyümemizi içerideki tasarruflarla finanse edemediğimiz sürece bu tablo devam edecektir.

Mevsim etkisinden arındırdığınızda alt göstergelerin neredeyse tamamında bozulmayı görmek mümkün. Enerji ve altın hariç tutulduğunda rakamlar daha iyi görünebilir ama bence anlamı yok. Sonuçta altın ve enerji ithal ediyoruz. O nedenle manşet rakama bakmak gerekir.

İhracat fena değil

- Diğer ülkelerle yaşanan tüm sorunlara rağmen ihracat performansımız yine de fena değil. Dokuz ayda ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10.6 artışla 114.7 milyar, 12 aylık ihracat ise yüzde 9 artışla 153

Yılın ilk 9 ayı geride kaldı. Bir değerlendirme yapmak gerekirse, en fazla yeri hazine kefaletli Kredi Garanti Fonu (KGF) sistemine ayırmak gerekir. KGF bu yıla damgasını vurdu. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan’ın tanımlamasıyla “2017’nin muhteşem bir inovasyonu”ydu. Ekonomide finansmana erişimin sorun olduğu bir dönemde ciddi bir teminat kaldıracı görevi gördü bu yılın büyümesine 1.5-2 puan katkı yaptı. Ekonominin ciddi bir durgunluğa girdiği dönemde kritik bir müdahaleydi. Finansbank Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Aras’ın benzetmesiyle “ilaç” gibi geldi. “Ama bu ilaç bir kortizon. Aldın mı iyi hissedersin ama iyileştirici değildir.”

KGF politika yapıcılara soluk aldırdı, kalıcı düzelmeyi sağlayacak önlem alma fırsatı sağladı. Önlem alınmazsa Türkiye, firmaların teminat sorununu aşmak, KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak ve 2018-20 için belirlenen yüzde 5.5’lik iddialı yıllık büyüme hedefine ulaşmak için şapkadan yeni tavşanlar çıkarmak zorunda kalabilir.

KGF’nin yarattığı yüksek büyüme ivmesi yavaş yavaş hız keserken buradan Hazine’ye gelecek yük ve sorunlu kredilere etkisi tartışılıyor. Tam resmi ve sistemin performansını kredi geri ödemeleri yıl sonunda başladığı zaman görmeye

Orta Vadeli Program (OVP) dün 3 bakanın katıldığı bir basın toplantısıyla açıklandı. OVP kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak bir yol haritası olduğu için üzerinde derin analizler yapılmasını hak eden belgelerdir. Açıklamanın sona ermesiyle yazının gazeteye gönderilmesi arasındaki yaklaşık iki saatlik sürede hızla üzerinden geçip dikkat çeken bazı noktaları özetlemeye ve yorumlaya çalıştım.

- Program dönemi boyunca yıllık yüzde 5.5 gibi Türkiye ekonomisinin yüzde 4.8 olan potansiyel büyüme oranının üzerinde bir hızla büyümesi öngörülüyor. Bu sayede yüzde 11 dolayına yükselen ve ciddi bir sorun haline gelen işsizlik oranın gerileyerek 2019’da ancak tek haneye inmesi arzulanıyor.

Üçüncü yılın sonunda işsizlik oranı yüzde 9.6’ya inecek ama bu rakam bile Türkiye’nin 2013 yılındaki işsizlik oranın oldukça üzerinde. Büyümenin yüzde 5.5’in altında kalması halinde zaten yüksek olan işsizliğin düşmek bir yana daha da yükselmesi kaçınılmaz olacak. Bu nedenle OVP büyüme ve istihdam odaklı bir yapıya oturtulmuş.

Üç yılda tarım dışı kesimde 3 milyon 367 bin kişiye istihdam yaratılması hedefleniyor. Böylesi bir hedefi ancak ve ancak arka arkaya birkaç yıl boyunca yüksek büyüme

Ferit Şahenk, Garanti Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı devredince, son 16 yıllık gelişmeler aklıma geldi. Bu süreçte; üniversitelerin işletme, ekonomi ve finans bölümlerinin kitaplarına girmesi gereken bir Garanti hikayesi yazıldı.

Garanti Bankası’nda Ferit Şahenk, Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini başkanvekili Süleyman Sözen’e devretti. Önceki akşam gelen duyuruyu okuyunca Türk bankacılık sisteminin son 16 yılı aklıma geldi. İşletme, ekonomi, finans öğrencilerinin bir vaka çalışması olarak yakından izlemeleri gereken bir dönemdir. Ders kitaplarına girmesi gereken bir Garanti hikâyesi vardır. Anlatayım...

Bankacılıkta riskler vardır. Mesela, dövizde açık pozisyon taşırsınız kur riskiniz oluşur. Portföyünüzdeki hazine kâğıtları nedeniyle faiz riski üstlenirsiniz. Ekonominin bozulması halinde alacaklarınızı tahsil edememeniz nedeniyle kredi riskiniz vardır. İşte 2001 bu risklerin tamamının gerçekleştiği bir yıl oldu.

Elinde çanta yola çıktı

Bankaların spekülatif saldırılar altında kaldığı, türlü dedikoduların ortalıkta dolaştığı, bankacılık tarihimizin belki de en zor yılıydı. Zaten birçok banka o yılı atlatamadı. Şahenk, 16 yıl önce başkanlık görevini finans sistemimizin çok

Nomura’nın son yayımlanan bir raporunda enflasyonun Rusya ve Türkiye’deki son bir yıllık seyrine dikkat çekiliyor. Bundan bir yıl önce Türkiye ve Rusya’da enflasyon aşağı yukarı aynı seviyelerdeydi; her iki ülkede de yüzde 7-8 bandında dolaşan bir yıllık enflasyon vardı. Geçen 12 ayda Ruslar enflasyonu yüzde 3.3’e indirdi, biz ise 10.7’de frenleyebildik. Buradan hareketle, bugün faiz kararı için toplanacak olan merkez bankalarından Rusya Merkez Bankası’nın faiz indirebileceği, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın ise faizi aynı tutabileceği öngörüsü yapılıyor.

Piyasadaki anketlere göre de Merkez Bankası’nın bugün faiz indirmesi yönünde bir beklenti yok. Ortalama fonlama maliyetinin yüzde 12 gibi yüksek bir düzeyde seyrettiği ve işletmelerin finansman maliyetlerinden yakındığı bir dönemde faiz artırımı da beklenmiyor.

Bugünkü toplantıdan faiz indirim kararı çıkmayacağı beklentisini destekleyen birkaç neden var:

- Çekirdek enflasyon diye bizimki gibi “enflasyon hedeflemesi” yapan merkez bankalarının yakından izledikleri alt endeksler vardır. Bunlar fiyat hareketlerini şoklardan ya da geçici etkilerden arındırarak hesaplarlar. Yani “Yağmur yağdı, hava bozdu, fiyatlar arttı” ya da