Habemus ‘Transatlantica’?
Dün bütün dünyanın gözü İtalya’nın başkenti Roma’daydı. Katolik âleminin ruhani lideri Papa’nın cenaze töreni, haber değeri yüksek birçok gelişmeye sahne oldu. Sevgilisini öperken müstakbel sevgilisinin gözlerine bakmak gibi, Papa Franciscus’un vefatının ilan edildiği gün, yerine kimin geçeceği tartışılmaya başlandı. Katoliklere saygısızlık etmeden, teşbihte hata olmaz misali, adeta bir “Papa toto” oynandı.
Dünyadaki meslektaşlarım, Vatikan uzmanlarına dayanarak yeni Papa’nın kim olacağını tahmin etmeye çalıştı. Favoriler arasında Pietro Parolin ve Matteo Zuppi öne çıktı. Ancak tecrübeyle sabit: Konklava Papa olma hevesiyle giren, kardinal olarak çıkar. Genellikle hiç beklenmeyen bir adayın yapacağı etkili bir konuşma kardinalleri ikna eder. Papa Franciscus’un veliahtı, Konklav bitip bacadan tütecek beyaz duman ve ardından yapılacak “Habemus Papam”ilanıyla açıklanacak.
Başlıktaki “Habemus Transatlantica?” sorusunu da bu bağlamda seçtim. Vatikan yeni Papa’sına kavuşacak, peki Transatlantik ilişkiler yeniden tesis edilebilecek mi? Papa’nın cenazesi vesilesiyle, Transatlantik topluluğun iki yakası bir araya geldi. Ancak ortak bir zeminde buluşabilecekler mi? Bu sorudan yola çıkarak başlığı attım. Kızım Latince başlık için “necessitudinem” kelimesini eklemem gerektiğini söyledi ama eklemedim. Transatlantik ilişkilerin hâlâ var olup olmadığını ve yeni bir seyir bulup bulamayacağını sorgulamak istedim. Çünkü Ukrayna-Rusya savaşında barışın dumanı görünmüyor. Vatikan’ın bacasından beyaz duman çıkacak belki, ama Transatlantik ilişkilerde aynı umudu görmek güç.
Avrupa, 75 yıl boyunca ABD’nin güvenlik şemsiyesi altında adeta uyuşmuştu. Bugün, ABD’nin bölgeden çekilme yönündeki politikaları Brüksel’de sancılı bir uyanışa sebep oluyor. Papa’nın cenazesine katılan ABD Başkanı Donald Trump, göreve geldiğinden bu yana mesafeli davrandığı Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen (VDL) ile Roma’da bir araya gelecek mi? AB, ABD’nin gümrük vergilerini artırma kararına karşılık serbest ticaret anlaşmaları imzalamak istiyor.
Çünkü Brüksel, rekabetten yana bir birlik.
Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Vatikan’ın bir avlusunda “yapıcı ve verimli” bir görüşme gerçekleştirdi. Ancak Avrupa ayağında durum karmaşık. Fransa ve Almanya, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni’nin Papa’nın cenazesinde ön plana çıkmasını ve VDL ile Trump arasında arabuluculuk yapmasını istemedi. Meloni’nin Washington ziyaretinden eli boş dönmesi de Paris ve Berlin’de memnuniyetle karşılandı.
İran’ın nükleer programına karşılık yaptırımların hafifletilmesini hedefleyen ABD’nin Umman üzerinden yürüttüğü müzakerelere AB’nin sessiz kalması da dikkat çekici. JCPOA olarak bilinen İran Nükleer Anlaşması, BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri ve Almanya’dan oluşan bir yapıydı. Şimdi ise
AB, bu konuda sanki sessiz.
Ekonomik cephede de Atlantik’in iki yakası arasında ayrışmalar yaşanıyor. Avrupa Merkez Bankası faiz oranlarını indirirken, FED sabit tuttu. Bu durum, uzun bir aradan sonra iki taraf arasında bir ayrışmanın yaşandığı izlenimi veriyor. Transatlantik ilişkiler pek parlak görünmüyor. Avrupa Müttefik Kuvvetler Başkomutanlığı, harekât planlama ve lojistiğe yapay zekâ desteği eklemiş olsa bile, yapısal sorunlar devam ediyor. Ukrayna-Rusya savaşının seyri, İsrail ile Filistin arasındaki çatışmalar, İran ile Umman üzerinden yürütülen görüşmeler, ABD-Çin ticaret savaşı ve Avrupalı liderler arasındaki çatlaklar, Transatlantik ilişkilerin geleceğini belirleyecek.
Önümüzde Antalya’da yapılacak Gayri Resmi NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı ve Haziran ayında Lahey’de düzenlenecek NATO Liderler Zirvesi var. Bu toplantıların ilişkilerin geleceğini netleştirip netleştiremeyeceği meçhul. Belki bu kaotik ortamın ardından işler rayına oturacaktır, ama çok bulanık bir görünüm söz konusu. Transatlantik ilişkilerin düzenleyici mekanizmaları da işlemiyor sanki. Çünkü davulun kimin boynunda olduğu belirsiz, ama tokmak hâlâ Beyaz Saray’ın elinde.
