Cem Kılıç

Yüzbinlerce vatandaşa malulluk aylığı geliyor

SGK verilerine göre, 117 bin 148 kişiye malul aylığı bağlanmış durumda. Bu sayı 2001’de 98 bindi. Malulluk aylığı bağlananların sayısının yılda ortalama olarak yüzde 1.5 civarında artış gösterdiği görülüyor.
Şimdi 40 yıldır değişmeyen maluliyet yönetmeliği değişecek ve malul aylığı bağlanacakların sayısında ciddi bir artış yaşanacak.

800 TL alıyorlar
Mevcut malul sayısının yaklaşık iki katı kadar artacağı tahmin ediliyor. Tabi bu durumun sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal yani gelir-gider dengesinde olumsuz bir durum yaratıp yaratmayacağı tartışmalı.

Geçtiğimiz aylarda SGK malulen emeklilik ile ilgili bir değişiklik yapmayı planlamış ancak bir sonuç alınamamıştı. Bugünlerde SGK’nın yeniden bu konuda bir çalışma yaptığı ve bitirilen çalışmanın Başbakan’a sunulacağı belirtiliyor. Malulen emeklilikte ne gibi değişiklikler olacağı, kimlerin ne şekilde etkileneceği konusunda bilgiler net değil. Ancak daha önce yapılan çalışma çerçevesinde, özellikle malulen emeklilik kapsamının genişletileceği, şeker hastalığı, tüberküloz ve sara gibi pek çok kronik hastalığın da artık maluliyet kapsamına alınabileceği tahmin ediliyor.
Diğer yandan, yeni düzenlemeyle, özellikle böbrek hastalarının büyük şikâyetlerine neden olan nakil sonrası maluliyetin sona ermesi durumu ortadan kalkabilir, bu durumdaki kişiler nakil olsa bile malulen emeklilikleri devam edebilir. Ayrıca diğer organ nakilleri sonrasında da malulen emeklilik hakkı elde edilebilir. Bu konudaki gelişmeleri yakın zamanda öğreneceğiz.

SORU: 10 yıldır diyalize girdiğimden malulen emekli oldum. Şimdi böbrek nakli olacağım. Böbrek nakli olduğumda emekli aylığımın kesileceği ne derece doğru?
CEVAP: SGK genellikle böbrek nakli sonunda çalışma gücü kaybı oranının yüzde 60’ın altına

Sosyal güvenlik sistemini, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) ilk kadın başkanı Yadigar Gökalp’le enine boyuna masaya yatırdık. Gökalp son dönemde yapılan çalışmaların ayrıntılarını bizimle paylaştı. Kurumun reform sonrasında daha etkili ve verimli olduğuna dikkat çeken Gökalp en önemli hedeflerinin kaliteli ve sürdürülebilir bir ‘sosyal güvenlik sistemi’ olduğunu söyledi.
SGK Başkanı Gökalp’la konuştuğumuz konulardan biri de ‘hileli boşanma’. SGK, hileli boşanmaya göz açtırmıyor. Son günlerde bu konu medyada da geniş yer buldu.
2008’de yapılan sosyal güvenlik reformuyla getirilen bir düzenlemeyle bu durumda olanların titiz bir şekilde tespit edildiğini belirten Gökalp, “Bu durumdakileri takip ediyoruz. Bunlar tespit edilir edilmez aylıkları hemen kesilir. Ayrıca o güne kadar alınan aylıklar geri alınır. Kimse ‘Anlaşılmaz’ diyerek bu yola tevessül etmesin. Bakınız, 2008 yılından bu yana bu durumda olan 14 binden fazla kişinin aylığını kestik’ diyor.

Afyon faciası için maaş
Gökalp’ın gündeme dair sorulara verdiği yanıtlar şöyle:
* Şimdiye kadar vazife malullerinin kendilerine ve yakınlarına bazı haklar veriliyor ancak ‘Meydana gelen olay terör kapsamında mı, değil

Yaşlılık aylığı olarak bilinen 65 yaş aylığında önemli bir değişikliğe gidildi. Muhtaç sayılma kriteri değiştirilerek 65 yaş aylığının kapsamı genişledi. Meclisten geçen torba kanun sonrası daha fazla kişiye 65 yaş aylığı bağlanması mümkün olacak. Şu ana kadar aylık geliri 124 TL’nin altında olanları kapsayan bu aylıkta yeni muhtaçlık sınırı asgari ücretin 3’te 1’i yani 243 TL olarak uygulanacak. Böylece yeni düzenlemeyle hane içinde kişi başı ortalama aylık gelirin üst sınırının yükseltildiği ve bu nedenle daha fazla kişinin 65 yaş aylığından yararlanabileceği görülüyor.

Aylık maaş 130 TL
Şu anda yaşlılık aylığından 666 bin kişi yararlanıyor. 2013’ün Temmuz-Aralık dönemi için yaşlılık aylığının tutarı aylık 130.6 TL. Bu kişilere 3 ayda bir maaş ödemesi yapılıyor. 2013’ün ilk üç ayında bu kişilere toplamda aylık 251 milyon TL ödeme yapıldı. Düzenleme sonrası bu rakamın önemli ölçüde artması ve 1 milyon kişinin 65 yaş aylığından yararlanması bekleniyor.
Yaşlılık aylığı bağlatma işlemleri Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından yürütülüyor. Yaşlılık aylığı için başvurular, illerde Valiliklerde, ilçelerde Kaymakamlıklarda faaliyet gösteren vakıflara

SORU: Karı - koca aynı kurumda yıllarca çalıştık. Neyse ki emekliliğimizi aldık. Aynı kurumda çalışmış ve oradan emekli olmuş eşler olarak, birimizin vefatı durumunda maaşı diğerine kalır mı?
CEVAP: Aynı kurumdan emekli olmak sizin durumunuzda herhangi bir fayda sağlamıyor. Emekli eşlerden birinin vefatı halinde, hayatta kalan eşe, bağlı olunan sosyal güvenlik kurumu dikkate alınmadan ölüm (dul) aylığı bağlanır. Eş emekli olduğundan aylık bağlama oranı yüzde 50’dir. Eş emekli olmasaydı yüzde 75 aylık bağlanacaktı. Emekli eşlerden birinin vefatı halinde hayatta kalan eş, kendi aylığı yanında eşinden dolayı da dul aylığı alır.

SGK’ya bildirilen kazanç emekli aylığını etkiler
SORU: 50 yaşımda emekli olacağım. Emekli olacağım tarihte tamamlamam gereken prim günü 5300. Ancak şu anda benim daha fazla primim var. Ayrıca yaşı doldurmama da daha 7 yıl var. Primlerim artmaya devam edecek, ne var ki fazla prim bana yarar sağlar mı? Emekli aylığım artar mı?
CEVAP: Emekli aylığını belirleyen, prim sayısından ziyade SGK’ya bildirilen prime esas kazanç tutarıdır. Prim sayısının emekli aylığını artırması için, yüksek kazanç üstünden prim ödenmesi gerekiyor. Aksi takdirde yani düşük

Meclis tatile girdi, 1 Ekim’de tekrar açılacak. Geçtiğimiz yasama döneminde Çalışma Bakanlığı’nın pek çok kanun tasarısı, Meclis Genel Kurulu’na geldi ve kanunlaştı. Çalışma yaşamına ilişkin önemli kararlar uygulamaya sokuldu. Ancak hep üzerinde durulup da bir türlü Meclis’e gönderilemeyen bir düzenleme var ki, o da yaklaşık 1 milyon çalışanı ilgilendiriyor. Alt işveren, yani taşeron çalışanlarından bahsediyorum.
Türkiye’de özel ve kamu sektöründe sayıları 1 milyonu bulan taşeron işçilerinin, yıllık ücretli izin, kıdem tazminatı, sendikal haklar, ücretlerinin tam ve zamanında ödenmesi gibi konularda önemli sorunlar yaşadıkları biliniyor. Bu nedenle Çalışma Bakanlığı konuyu düzenleme gayretinde.

Tasarı neler getiriyor?
Geçtiğimiz bir yıl içerisinde çok sayıda çalışma yapıldı. Bunların bir kısmı zaman zaman gündeme geldi. Ancak bir netice elde edilemedi. Ne var ki, Çalışma Bakanı Faruk Çelik, Meclis açılır açılmaz ilk olarak bu konuda hazırlayacakları yasa tasarısını Meclis’e sevk edecek. Bu amaçla çalışmalar, içinde bulunduğumuz ramazan ayında da devam ediyor. Başbakan’a yakın zamanda bu konuda bilgi verilecek, değerlendirmeleri alınacak.
Tasarıda temel olarak şu

Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden yüzbinlerce kişi, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) bu yıl başlattığı prim hamlesiyle bir anda kendisini borç içinde buldu. Sayıları 600 bini bulan emekli vatandaşımız, aylığına haciz geldiğini gördüğü anda neye uğradığına şaşırdı.

Konunun özeti şuydu: Sosyal güvenlik sistemimize göre, emekli olan bir kişi çalışmaya devam ederse prim ödemek durumunda. Buna dayanarak, primini ödemediği tespit edilen yüzbinlerce emekli için yüklü miktarlarda borç çıkarıldı ve aylıklarına haciz konuldu. Tahsilatta kurum genellikle maaştan 4’te 1 oranında kesinti yoluna gidiyor. 10 bin liranın üzerindeki rakamlarda tebligatla emeklilere ‘borcunu öde’ çağrısı yapılıyor.
Bu noktada, emekli olduktan sonra bir işyerinde ücretli (sigortalı) olarak çalışmaya başlayanlar açısından herhangi bir sorun yok. Nitekim işyerleri, çalıştırdıkları emeklilerin bordrolarını yaparken bu prim kesintisini otomatik olarak zaten yapıyor. Yani bu emeklilerin ayrıca yapmaları gereken bir işlem yok.

2003’e kadar dönüldü
Ancak asıl sorun kendi işini kuran, ticaret yapan, dükkân sahibi veya herhangi bir şirket ortağı olan emekliler cephesinde yaşanıyor.