Son dakika haberler: 2021'e damga vuran olaylar!
31.12.2021 - 11:47 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Son dakika haberlere göre Dünya, Omicron'un koronavirüs paniğini hortlatmasından ABD Kongre baskınına, yollara dökülen göçmenlerden Kabil Havalimanı'ndaki kaosa, askeri darbeden halka açık infaza, artık iyiden iyiye hissedilen iklim değişikliğinden çöldeki Mars yürüyüşüne 2021'i geride bırakıyor.
Doğu Afrika ülkesi Etiyopya'da başkent Addis Ababa'nın 130 kilometre yakınına kadar ulaşan Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF ), yılın son günlerinde durdurulabildi. İç savaştaki dönüm noktasının perde arkasını yazan New York Times gazetesindeki haberin başlığı, oldukça çarpıcıydı: 'Yabancı silahlı insansız hava araçları Etiyopya iç savaşında sonucu belirledi.' Habere göre, Türkiye'den satın alınan Bayraktar TB2 SİHA'ların cepheye sürülmesiyle Tigray isyancıları geri çekilip kalelerine döndü. İsyancıların sonbahardaki hızlı ilerleyişi, başkent Addis Ababa'yı paniğe sürüklemişti. Addis Ababa sakinlerine silahlarını kaydettirme ve şehri savunmaya hazır olma çağrısı yapılırken, 2019 yılında Nobel Barış Ödülü kazanan Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed bizzat cepheye gidip savaşacağını etmişti. Yaklaşık 5 milyon kişinin yaşadığı başkente yürüyen isyancı TPLF, Abiy Ahmed'in cepheye gitmesi üzerine sosyal medya hesabından binlerce Etiyopya askerinin savaş esiri olduğunu gösteren bir video paylaştı.
2021 yılı başlayalı henüz altı gün olmuştu ki, yalnızca ABD'lilerin değil tüm dünyanın canlı yayında izlediği tarihi bir 'baskın' gerçekleşti. Joe Biden'ı resmen başkan yapacak oylama sürerken Donald Trump'ın fanatikleri bazı polisleri öldürüp ABD Kongresi'ne girdi. Amerikan tarihinin modern zamanlardaki en utanç verici sayfasına damga vuran karelerden biri, Yellowstone Kurdu olarak da bilinen Jake Angeli'nin ABD bayrağı bağlanmış mızrağı ve boynuzlarıyla Kongre binası içinde poz vermesiydi. Baskından sonra QAnon Şamanı olarak ün kazanan Angeli, mahkemede suçunu kabul etti ve en az üç yıl hapis cezasıyla karşı karşıya. Trump'ın yardımcısı Mike Pence'i 'hain' diye nitelerken görüntülenen Angeli, artık 'QAnon Şamanı' olarak anılmak istemiyor.
SANDERS'IN ELDİVENLERİ
ABD'de 20 Ocak'ta başlayan Joe Biden döneminde Washington yönetimi, Avrupalı müttefikleriyle bozulan ilişkileri onarma, NATO'yu yeniden ayağa kaldırma, Rusya ve Çin'in hamlelerine karşılık verme gibi sınavlarla boğuştu. Rus lider Putin'le Ukrayna krizini çözmeye çalışan ABD Başkanı Biden, yeni yaptırımlar açıkladığı Çin'in önünü kesmek için ise Fransa'yı devre dışı bırakıp Avustralya ve İngiltere ile yeni bir denizaltı anlaşması imzaladı. Söz konusu anlaşma, Paris-Washington hattında büyük bir krizi tetikledi. Biden'ın yemin töreninden akıllarda kalan en önemli fotoğraf, Demokrat Parti'nin başkan adayı olabilmek için yarışan tecrübeli siyasetçi Bernie Sanders'tı. Sanders'ın Kongre'nin önündeki bir sandalyede ellerini önünde birleştirerek oturduğu görüntü, sosyal medyada bir tsunamiye yol açtı.
Yıl içinde iki kez Ukrayna sınırına ordu yığan Rusya, Karadeniz'de ise NATO ile neredeyse sıcak çatışmaya giriyordu. İstanbul Boğazı'ndan geçip Karadeniz'e açılan İngiliz savaş gemisi HMS Defender'a Rus jetleri uyarı ateşi açtı. 2021 biterken ABD ve NATO'dan istediği güvenlik garantilerine acil yanıt bekleyen Rusya lideri Vladimir Putin, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Moskova'nın uluslararası ittifak tarafından defalarca aldatıldığını söyledi. Yaşlı bir komünist kadın, elinde Sovyetler Birliği bayrağıyla Aralık soğuğunda Kızıl Meydan'da yürüyerek Josef Stalin'in doğum gününü kutluyor.
ABD ile kıyasıya bir rekabete giren Çin'de, Komünist Partisi 100. kuruluş yıldönümünü 2021'de kutladı. Savaş uçaklarının gösteri yaptığı, topların ateşlendiği kutlamalarda, başkent Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda 70 bin kişi toplandı. Pekin'de akşam saatlerinde gerçekleşen ışık gösterisi sırasında çakan şimşekleri, AFP foto muhabiri Noel Celis kadrajına aldı. Çin, özellikle bağımsızlığını tanımadığı komşusu Tayvan üstündeki baskıyı 2021'de artırdı. Yıl içinde yüzlerce Çin jeti Tayvan üstünde uçtu, Pekin yönetiminden yetkililer birçok kez ada ülkesini işgal etmekle tehdit etti. ABD lideri Joe Biden "Çin saldırısına maruz kalırsa Tayvan'ı savunacağız" derken, Çin lideri Xi Jinping ise kritik görüşmede mevkidaşına "Bağımsızlığı teşvik etmek ateşle oynamak olur" yanıtını verdi.
TALİBAN LUNAPARKTA
ABD ve NATO müttefiklerinin Afganistan'dan çekilmesine günler kala başkent Kabil'in düşmesiyle Taliban örgütünden kaçanlar havalimanına akın etti. Öyle ki, umutsuz insanlar kargo uçaklarının kanatlarına tutunup ülkeden kaçmayı denedi. Bütün dünyayı dehşete sürükleyen anlardan biri, askeri kargo uçağına tutunanlardan birinin yüzlerce metre yükseklikten yere çakılmasıydı. Müttefikler, 31 Ağustos tarihine kadar kendi askerleri ve diplomatlarının yanı sıra on binlerce Afgan sivili tahliye etmeyi başardı. Ancak on binlercesi de geride kaldı. Taliban, özellikle ülkedeki yabancı güçlerle çalışanların peşine düştü ve aralarında kadınların da bulunduğu çok sayıda Afganı infaz etti.
15 Ağustos'ta Kabil'i ele geçiren Taliban, Afganistan'da yeni bir dönemi ikinci kez başlattı. Beklendiği gibi kız çocuklarının okula gitmesini ve kadınların oynadığı dizilerin televizyonda gösterilmesini yasaklayan Taliban, son olarak kadınların yalnız başına seyahat edemeyeceklerini ilan etti. Kadınlardan evde oturmasını isteyen Taliban, aynı zamanda Afganistan'ı büyük bir ekonomik ve insani krize sürüklemiş durumda. Çaresizlikten çocuklarını satan ailelerin öyküleri, CNN International tarafından dünyaya duyuruldu. Afganistan'a yardımda bulunan ülkeler, mali yardımların tekrar başlaması için kadın haklarına saygı gösterilmesini istiyor. Taliban militanları Kabil'in eteklerindeki Karga Gölü'nde kürek teknelerine binerken içlerinden biri gülerek 'Burası Afganistan' diye bağırıyor.
BAHÇESARAY'DA AŞI
2020'de koronavirüs salgını önünde diz çöken dünya, 2021'e yeni varyantlarla giriş yaptı. Bir yandan da kabusu bitirmesi umulan Covid-19 aşıları uygulanmaya başladı. Yıl biterken yeryüzündeki 4,5 milyarı aşkın insan en az bir doz aşı olmuş durumda. Söz konusu oran, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 60'ına denk geliyor. Toplam vurulan aşı dozu ise 9 milyarın üstünde. Aşıların Ekim ayında ilk kez Güney Afrika'da görülen ve hızla tüm ülkelere yayılan Omicron varyantına karşı ne kadar etkili olduğu henüz netleşmiş değil. Doktor Akay Kaya ve hemşire Yıldız Ayten, Van Bahçesaray'a bağlı Güneyyamaç köyünde yaşayan 65 yaş üstü kişileri aşılamak için Şubat ayında zorlu bir yolculuk yaptı.
Resmi rakamlara göre koronavirüs salgını yeryüzünde 5 milyon 400 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine yol açtı. John Hopkins Üniversitesi verilerine göre, test sonucu pozitif çıkanların sayısı neredeyse 300 milyonu buldu. Omicron varyantının ortaya çıkmasıyla başta Avrupa ve ABD olmak üzere yeniden günlük vaka rekorları kırılırken, birçok ülkede kısıtlamalar geri getirildi. Şimdiye kadar 480 bin insanın yaşamını yitirdiği dünyanın en kalabalık ikinci ülkesi Hindistan'da, Nisan ayı kelimenin tam anlamıyla cehennemi andırıyordu. Krematoryum fırınları 24 saat kullanılmaktan eridi, başkent Yeni Delhi'de park gibi açık alanlarda cesetler derme çatma odun yığınlarının üstüne konarak yakıldı. Öyle ki, odun olarak kullanılmak üzere şehir parklarındaki ağaçlar kesildi.
ABD ordusu, Suriye'de desteklediği PKK/YPG teröristleriyle birlikte Irak sınırındaki Deyrizor kırsalında tatbikat yaptı. Zırhlı Bradley Savaş Araçları'nın da (BFV) yer aldığı tatbikatta, teröristlere karadan havaya güdümlü füze Javelin kullanımının eğitimi verildi. ABD ordusu, 2014 yılından bu yana Suriye'nin kuzeyi ve doğusunda bulunuyor. Amerikan New York Times gazetesi, ABD ordusunun Suriye'de 2019 yılında düzenlediği hava saldırısında 64 kadın ve çocuğun ölümüne neden olduğunu yazdı. Kasım ayında yayımlanan habere göre, Amerikan hava kuvvetleri kısa sürede sivillerin vurulduğunun farkına vardı ve olay bir raporla örtbas edildi.
DOKUZ KİŞİ İDAM EDİLDİ
İç savaşın yedinci yılını devirdiği Arap coğrafyasının en fakir ülkesi Yemen'de, Suudi Arabistan'ın başını çektiği güçlerle İran destekli Husilerin savaşı giderek kızışıyor. 110 bin kişinin öldüğü savaş Yemen'e büyük bir yıkım getirdi, binlerce çocuğun da aralarında olduğu siviller, açlık kriziyle karşı karşıya ve sağlık hizmetlerine erişemiyor. İran destekli Husiler yılın son aylarında neredeyse her hafta Suudi Arabistan'daki enerji santrallerine ve petrol üretim merkezlerine insansız hava araçlarıyla saldırılar düzenledi. Arap ülkelerinden oluşan koalisyon ise Husilerin kontrolündeki bölgeleri savaş uçaklarıyla bombardımana tutuyor. Başkent Sana'yı kontrol eden Husiler, üç yıl önce hareketin siyasi lideri Salih Sammad'ın ölümünde rol oynayan dokuz kişiyi Eylül ayında halka açık şekilde idam etti. Başına 20 milyon dolar ödül konulan Sammad, Hudeyde'de koalisyon uçaklarının attığı bombalara ölmüştü.
1 Şubat tarihinde ordunun darbe yaptığı Güney Asya ülkesi Myanmar, yıl boyunca katliamlar ve trajedilerle dünyanın gündemindeydi. BBC, askerlerin Temmuz ayında bir dizi toplu katliam gerçekleştirdiğini ve onlarca insanın hayatını kaybettiğini ortaya çıkardı. Bazıları 17 yaşında olan askerler, köylüleri bir meydanda toplayıp erkekleri ayırdı. İplere bağlanıp korkunç şekilde işkence edilen kurbanlardan bazılarının cesetleri, çok da derin olmayan toplu mezarlardan çıkarıldı. BBC'ye konuşan cuntanın sözcüsü, ordu birliklerinin toplu katliamlar gerçekleştirdiğini kabul etti. Yıl sona ererken ise, askerlerin Moso köyünde 30 kişiyi diri diri yaktığı ortaya çıktı. Mart ayında Yangon kentinde gerçekleşen darbe karşıtı bir protestoda, bir gösterici yere düşen bir arkadaşının kıyafetini umutsuzca tutuyor. Darbeden bu yana yabancı gazetecilerin Myanmar'da haber yapması yasak. Resmi olmayan medya kuruluşlarının çoğu kapatıldı, bu da ülkeden haber yapmayı neredeyse imkansız hale getirdi.
Afganistan'da başlayan ikinci Taliban dönemi, Afrika'dan Avrupa'ya gitmek isteyenlerin kullandığı Libya rotası, Belarus'ta Polonya sınırına dayananların yol açtığı kriz ve Latin Amerika ülkelerinden ABD'ye ulaşmaya çalışanların akın akın yollara dökülmesi. 2021, yeryüzünün dört bir yanında göçmen akınlarına sahne oldu. Fransa'dan İngiltere'ye gitmek isteyen göçmenlerin bindiği tekne Manş Denizi'nde battı, onlarca kişi hayatını kaybetti. Orta Amerika ülkesi Guatemala'nın Vado Hondo şehrine kadar gelmeyi başaran aralarında kadınlar ve çocukların da bulunduğu Honduraslı göçmenler, askerlerle kıyasıya bir çatışmaya girdi.
CANLI YAYINDA VURULDU
İşgal altında tuttuğu Filistin topraklarında yasa dışı yerleşimlerini genişletmeyi sürdüren İsrail, Mayıs ayında bir kez daha Gazze'ye saldırdı. 11 gün süren bombardımanda en az 243 Filistinli hayatını kaybetti, yaşamını yitirenlerden 63'ü çocuktu. İsrail savaş uçakları, AP ve Al Jazeera gibi uluslararası medya kuruluşlarının bulunduğu El Şuruk Kulesi'ni de 12 Mayıs tarihinde dünyanın gözü önünde yerle bir etti. 2021'in bitmesine yalnızca iki gün kala, Filistin lideri Mahmud Abbas bir görüşme için İsrail'e gitti. 10 yıldan uzun süre sonra ilk kez İsrail topraklarına ayak basan Abbas, Savunma Bakanı Benny Gantz ile evinde bir araya geldi.
Filistin-İsrail hattında gerilimin fitilini ateşleyen, Doğu Kudüs'teki Şeyh Cerrah mahallesinde bulunan 14 evin tahliye edilmek istenmesiydi. Toplam 300 Filistinlinin yaşadığı 14 evin boşaltılması için İsrail mahkemesi bir karar verdi. Kararı protesto eden Filistinliler İsrail polisiyle çatışırken, Mescid-i Aksa'ya yapılan baskına Hamas örgütü Gazze'den roketler ateşleyerek yanıt verdi. Gazze Şeridi'nden Aşkelon kentine roketler düşerken, İsrail güvenlik güçleri yerde siper alıp bekledi. İsrail Yüksek Mahkemesi, evlerine el konulmasına karşı çıkan Filistinlilerin açtığı davada bir karara varabilmiş değil. Alt mahkemeler, ailelerin on yıllardır yaşadıkları evlerin arsalarının Yahudi sahiplere ait olduklarına hükmetmişti.
AKDENİZ'İN CİĞERLERİ YANDI
2021 iklim değişikliğinin neredeyse yeryüzünün her noktasında ciddi şekilde hissedildiği, doğal felaketlerin ardı ardına sıralandığı bir yıl oldu. Yaz mevsiminde Türkiye'den Yunanistan'a, İtalya'dan İspanya'ya kadar tüm Akdeniz havzasını cehenneme çeviren orman yangınları, uzun süre söndürülemedi. Türkiye'de 28 Temmuz'da başlayan ülke tarihinin en büyük orman yangınları, yol açtığı doğal yıkımın yanı sıra can kayıplarına da neden oldu. Manavgat yakınlarındaki bir otelin üzerini siyah dumanlar kaplarken, yalnız bir tatilci voleybol oynuyor.
İsviçre'deki Rhone Buzulu. Fotoğrafın çekildiği tarih ise, 27 Ekim 2021. Bir adam, kısmen yalıtım köpüğüyle kaplı ve küresel ısınma nedeniyle erime riskiyle karşı karşıya olan Rhone Buzulu'nda çalışıyor. Yoğun kar yağışına ve serin bir yaza rağmen İsviçre buzulları, iklim değişikliği nedeniyle 2021'de hacimlerinin yüzde 1'ini kaybetti. İsviçre Bilimler Akademisi'nden uzmanlar, "2021 yılında, 2013'ten bu yana görülen en düşük buz kaybı kaydedilse de, buzulların geri çekilmesi yavaşlamış görünmüyor" diyor. Kasım ayında İskoçya'nın başkenti Glasgow'da düzenlenen BM iklim zirvesinde imzalanan anlaşma, Paris'ta ortaya konan hedeflerin arkasında dursa da küresel ısınma ve yıkıcı etkilerini azaltma konusunda yetersiz bulundu. Uzmanlar, ciddi önlemler alınmadığı takdirde her yıl doğal afetlerin artarak süreceği konusunda uyarıyor.
Pasifik Ateş Çemberi üstünde yer alan Endonezya'da, bu yıl da felaketler eksik olmadı. Ocak ayındaki 6.2'lik deprem onlarca can aldı, Aralık ayında 7'nin üstünde depremler gerçekleşti. Patlayan Semeru Yanardağı ise gökyüzüne alev kustu, en az 13 kişi hayatını kaybetti. Cava adasındaki Bromo Dağı, Haziran ayında Yadnya Kasada Festivali için binlerce insanı ağırladı. Hindu Tengger kabilesinin yüzyıllardır ayakta tuttuğu geleneğe göre, tırmanışa çıkanlar Tanrılarına şükretmek için yanlarında getirdikleri tarım ürünlerini veya besi hayvanlarını, Bromo Dağı'nın zirvesindeki kratere atıyor.
Doğal afetlerin bir diğer adası, İspanya'nın tatil cenneti Kanarya Adaları'ydı. La Palma'daki Cumbre Vieja, 19 Eylül'de kül ve lav püskürtmeye başladı. Yaklaşık üç ay boyunca adayı bilim kurgu filmlerine çeviren Cumbre Vieja, 1585'te 84 gün aktif kalan Tehuya Yanardağı'nı geçerek Ada'da en uzun süre aktif kalan volkan oldu. Yanardağdan okyanusa kadar ulaşan lavlar, neredeyse 3 bin binayı yok etti. Kanarya Adaları'nda 50 yıl sonra aktif hale gelen ilk volkan olan Cumbre Vieja, 28 bin olimpik havuzu tamamen dolduracak oranda toplamda 94 milyon metreküpten fazla lav püskürttü. Binlerce insanın La Palma'dan kaçmasına yol açan volkan patlamasının ada ekonomisine zararı ise 1 milyar euroya yaklaştı.
TESELLİ ETMEK MÜMKÜN OLMADI
Son yüzyıl içinde en fazla can kaybına yol açan depremlerden biri, 12 Ocak 2010 tarihinde Orta Amerika'nın fakir ülkesi Haiti'yi vurdu. 7 büyüklüğündeki depremde resmi rakamlara göre 316 bin kişi öldü. Aradan geçen 11 yıla rağmen büyük depremin yaralarını saramayan Haiti, 2021'de bir kez daha felaketle yüzleşti. 24 Ağustos'ta meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki deprem 2 bin 200'den fazla Haitilinin yaşamını yitirmesine yol açtı. Arkadaşları ve aile üyeleri depremde ölen genç bir kurbanın cenaze töreninde. Hayatta kalan ve çoğu yoksul olan insanların birbirlerini teselli etmek ve günlük yaşamlarına devam etmekten başka şansı yok. Haiti sokaklarında 136 binden fazla binanın tamamen yıkılması veya ağır hasar görmesiyle sonuçlanan felaketin izlerini görmek mümkün.
Tunus'tan ABD'ye, Sudan'dan Myanmar'a, Rusya'dan Fransa'ya, Brezilya'dan Avusturya'ya ve Hollanda'ya pekçok ülkede geniş çaplı protesto gösterileri vardı. Avrupa'daki protestoların çoğunluğu, geri getirilen koronavirüs kısıtlamaları veya aşı kararlarına karşıydı. İklim değişikliğini durdurmak için adım atılmasını isteyenler de kitleler halinde sokaklara indi. Güney Amerika ülkesi Kolombiya'da açıklanan vergi reform paketine karşı düzenlenen protestolarda, onlarca kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi de yaralandı. Başkent Bogota'da çekilen bu karede, polisin sıktığı tazyikli suyla vurulan bir göstericinin yere düşüş anı görülüyor.
SETTE SİLAH SESİ ÖLÜM GETİRDİ
Kuşkusuz 2021'de sanat dünyasını alt üst eden olay, film setinde ateşlenen bir silahla bir görüntü yönetmeninin ölmesiydi. Usta oyuncu Alec Baldwin'in elindeki silahtan çıkan kurşun, kovboy filmi Rust'ın görüntü yönetmeni Halyna Hutchins'i vurdu. Helikopterle hastaneye kaldırılan 42 yaşındaki Hutchins, doktorların çabasına rağmen hayata döndürülemedi. Baldwin verdiği ilk röportajda tetiği kendisinin çekmediğini savundu, polis ise gerçek merminin sete nasıl geldiğini çözmeye çalışıyor. Yılın son günlerinde ünlü oyuncu Baldwin'in telefonunu incelemek için arama emri çıkartıldı.
Avrupa ve İsrail'den birkaç astronot, Negev çölündeki Ramon Krateri'nde düzenlenen Mars simülasyonunda, bir eğitim görevi için uzay giysileriyle yürüyor. Portekiz, İspanya, Almanya, Hollanda, Avusturya ve İsrail'den altı astronot, 4-31 Ekim tarihleri arasında bir ay boyunca dünyadaki yaşam şartlarından koparıldı ve Mars şartlarını deneyimlemeleri için uzay giysileri içinde yaşadı. 2021, insanlığın uzayın derinliklerini keşfetmeye bir adım daha yaklaştığı bir yıl oldu. Şubat ayında NASA'nın uzay aracı Perseverance, yedi aylık bir yolculuktan sonra Kızıl Gezegen'e sorunsuz bir şekilde indi. Araç, Mars’ta bir zamanlar yaşam olup olmadığına dair kanıt arıyor.
İsviçre Saignelegier'de çekilmiş bu fotoğraf, ordu birliklerinin helikopterle atları taşıma denemesi sırasında bir atın havaya kaldırıldığı anı gösteriyor. Vetsuisse veteriner fakültesi ve İsviçre ordusu veterinerlik servisi tarafından yürütülen proje, yaralı atların tıbbi veterinerlik merkezine taşınmasını ve hızla tahliye edilmesini amaçlıyor. Nitekim, birkaç ay sonra Alpler'deki yüksek çayırlarda yaralanan bir grup inek, helikoptere halatlarla bağlanıp havadan nakledildi.
