Çocuklara yasaklamayın soru sorun!
Western Sydney Üniversitesi’den araştırmacı Joanne Orlando çocuğunuzla sosyal medya kullanımı ve yalan haber tespiti konusunda kuracağınız açık iletişimde kullanmanız gereken beş soruya işaret ediyor.
Çocukların internet kullanımı engellenmemelidir. Aksine; yetişkinler, çocukların dijital dünyayı kavraması, yalan haber ve yanlış bilgiyi anlamalarını sağlamak için birer rehber rolü üstlenmelidir. Sosyal medya kullanıcılarının yaş düzeyi giderek düşerken, çocukların yalan, yanlış haberlere veya destekleyici içeriklere maruz kalması birçok araştırmanın da konusu olmaya devam ediyor. Boğaziçi Üniversitesi’nden Bilimfili internet sitesinin kurucusu Gürkan Akçay’ın “Çocukların yalan haberleri ve yanlış bilgileri saptamasına nasıl yardımcı olabiliriz?” başlıklı makalesi buna en iyi örneklerden biri.
Akçay’a göre; çocukları sürekli gözetim altında tutarak, yasaklayarak bu soruna çözüm üretemeyiz. Bilginin ayırt edilmesi ve değerlendirilmesi noktasında çocukla açık iletişim kurmak daha etkili. “Sahte haberleri saptayabilme işi, ‘farklı olanı bul’ oyunlarına benzer” diyen Akçay “Amacımız; çocukların bu karmaşık çevrimiçi dünyadan yalnızca sağ kurtulmalarına yardımcı olmak olmamalıdır. Donanımlı ve sorumlu birer birey olarak kalmalarını sağlamak için bilgiyi zırh edinmelerine de yardımcı olmaktır” diyor.
Stanford Üniversitesi’nin bir araştırması da; çocukların sosyal medya içeriklerine çok daha fazla odaklanabildiklerini, 203 ortaokul öğrencisinin yüzde 80’inden fazlasının, sponsor bir içeriği gerçek bir hikâye gibi algıladığını, lise öğrencilerinin büyük bir bölümünün, bir hesabın resmi hesap olduğunu bildiren “mavi tik” işaretinin ne anlama geldiğini bile bilmediğini ortaya koymakta.
Peki, ne yapmak gerekiyor?
Western Sydney Üniversitesi’nden araştırmacı Joanne Orlando, çocuğunuzla sosyal medya kullanımı ve yalan haber tespiti konusunda kuracağınız açık iletişimde kullanmanız gereken beş sorudan bahsediyor. Sahte olduğunu bildiğiniz bir çevrimiçi içerik bulun ve bu içerik hakkında çocuğunuzla konuşun. Konuşmanızı şu sorular etrafında şekillendirin: Bu içeriği kim hazırladı? Hazırlayanlar bu içeriği kimlerin görmesini istiyor olabilir? Bu içerik kimler için faydalı, kimler için zararlı olabilir? İçerikten önemli olabilecek herhangi bir bilgi çıkarılmış olabilir mi? Kaynak güvenilir bir kaynak mı? Eğer değilse bile bu durum içeriğin doğru olmayacağını göstermekten ziyade, daha derinlemesine bir incelemede bulunmayı gerekli kılıyor demektir.
Joanne Orlando, çocuklar için tehlikeli bir kaynağın saptanmasında yararlı olabilecek ipuçları içeren sorular da öneriyor: İçeriği sağlayan site bilindik bir kaynak mıdır? İçerik düşük kalitede veya hiç kaynak içermeyen ve çok fazla yazım veya dilbilgisi hatası içeren iddialı cümleler içeriyor mu?
Bir okurdan
Sevgi Bostancı adlı okurumuz bazı medya organlarında 23 Nisan etkinlikleri sırasında Mersin’de kız çocuklarının gösterisinin “kıyafetleri” gerekçe gösterilerek yarıda kesildiğini ve çocukların ağladığını hatırlatarak şöyle diyor: “Bir yetkili ‘O yaşta çocuklara uygun elbiseler değildi’ diyor. Şahsen bu küçücük çocuklara Arap müziğiyle dans öğreten öğretmeni ve çocuğun göbeği görünüyor diye çocukların oyununa müdahale eden il müdürünü kınıyorum. Ancak basını da kınıyorum. Bir okulun hocalarının yetkisinde bir konuyu bir bürokrat engelleyebilir mi? Böyle bir yetkiye sahip olup olmadığını araştırmalı, bu zihniyetteki insanlara hangi çağda yaşadığımızı hatırlatmalıydınız.”
Takımın adı “Sivrice Dream”
Mardin’in Midyat ilçesine bağlı Sivrice Köyü’nden Dilara, Enver, Derya, Meryem, Engin ve Seydi bundan beş yıl önce First Lego League Turnuvası’na katılmayı hayal etti. Onlara “Yapamazsınız, hayal görmeyin” dediler. Takımın adı “Sivrice Dream” oldu. Büyük yokluklar içinde eğitimini sürdürmeye çalışan çocuklar, robotik alanda kendi imkânlarıyla hazırladıkları çalışmayla İspanya’daki FLL (First Lego League) European Open Championship’te Yükselen Yıldız Birincilik Ödülü’nü kazandılar. 80 ülkeden 265 bin çocuğun başaramadığını başardılar. Peki, bir başarı böyle mi kalmalı? Turkcell muhteşem bir iş yaptı ve bu çocukların peşine düştü. Mardin’deki çocuklara teknoloji sınıfı ve maker kitler sağladı. Yetmedi; Sivrice’deki okulu üç boyutlu yazıcıdan dizüstü bilgisayarlara, elektronik devrelerden robotik malzemelerine kadar donattı. Maker laboratuvarı kurdu. Turkcell’in uzman eğitimcileri çocuklara robotik, kodlama ve mobil uygulama geliştirme alanlarında eğitimler verdi. Son olarak da Midyat Sivrice Ortaokulu’nun FLL turnuvasında resmi sponsoru oldu. Bir ülke kendi çocuklarına sahip çıktığında geleceğine de sahip çıkmış demektir. Bir başarı öyküsünden belki bir tane haber yaratabilirsiniz ama bir başarıyı destekleyenlerden bin tane haber yaratırsınız… Bir işi başarmak haberdir. Ama başarıyı destekleyen projeler daha da büyük bir haberdir.
