Belma Akçura

Sanırım büyük felaketten hepimizin zihninde yer edinen bazı görüntüler, çok sayıda da fotoğraf kaldı. Mesela arama kurtarma çalışmalarına katılan madencilerimizin ellerinde odunlarla gelip, yüzlerce insanın hayatını kurtarması gibi… Mesela Çinli arama kurtarma ekibinin enkazın üzerindeki cenazelerin önünde baretlerini çıkarıp saygıyla eğilerek selam vermesi, cenazelerimizi merasimle uğurlaması gibi…

Ve depreme dair her fotoğraf her haber, felaketten sonra o yaraları sarıp sarmadığımızdan ne yapıp neyi yapmadığımızdan çok, neden hiç önlem alamadığımız sorusuna yanıt vermemizi gerektirecek bir durumla bizi karşı karşıya bırakıyor. Ve yine anlıyorsunuz ki; depremin büyüklüğü ne olursa olsun hâlâ öğrenmemiz, ders çıkarmamız gereken daha çok şey var. İnsana ve yaşam hakkına saygı, belli bir kültüre, bilince ve değerlere sahip olduğumuz sürece var.

***

Seksen yılı aşkın bir süredir deprem bilimcilerden siyasetçilere, bakanlıklardan kamu kurumlarına, üniversitelerden uluslararası kuruluşlara kadar

Bazı insanlar, hangi olay, durum ya da büyük bir felaketle karşı karşıya kalırsa kalsın, kötülüğü sıradanlaştırıp iyiliği de gösteriye dönüştürebiliyor. Bilgiyle eğitilen, tecrübeyle öğrenen insanlar olmayı başaramadığımız için belki de… Filozoflara göre de “Siz neyseniz, dünya odur. Görmek hiçbir sanısı, hiçbir kuralı olmayan bir zihin gerektirir.”

Bu, dünyanın her yerinde böyle! Dolayısıyla yaşadığımız büyük deprem felaketinin görünen görünmeyen çok sayıda yüzü var.

Birincisi: Yerel yönetimlerin güçlendirilmediği yerlerde yıkılmış kentlerin orta yerinde; betonların arasında sıkışmış, kurtarılmayı bekleyen insanlara önce vatandaşlar yardım etti. Dondurucu soğukta, karanlıkta, enkazların başında bekleyen insanlar, sosyal medya üzerinden birbirleriyle iletişim kurarak yardım ağı, zincirleri oluşturdu. Twitter gibi iletişim ağlarında engellemeler yaşansa da, toplanan yardımların nerede nasıl dağıtılacağı konusunda kaos ortamı oluşsa da bu tür olumsuzluklar devletin, yerel

Birkaç yıl önce sosyal medyada bir kullanıcı, felsefe ile ilgili bir paylaşımda bulundu: “Antik Yunan’da felsefe ‘Ben kimim?’ sorusuyla başlar.” Bu paylaşımın altına biri, “Bizde durumlar farklı, biz önce ‘Sen kimsin?’ deriz” mealinde bir yorum yazdı. Sorunun önemi, yapılan yorumun da mizahı anlaşılamayınca yorumcu sayısı arttı ve bir anda paylaşım etnik kimlikler üzerinden bambaşka bir tartışmaya neden oldu… Sonunda insanın kendiyle tanışması meselesi “Sen benim kim olduğumu biliyor musun!” tarzında tehditkâr bir dile dönüştü!

Medyada da durum farklı değil!

Arabanın içinde Maltepe Üniversitesi’nden üç felsefeci Furkan Soltekin, Elif Şahin Hamidi, Elif Dilan Kara ve Esra Erşahin Soltekin’den yarım saat içerisinde ben dâhil birçok gazetecinin bazı kavramları nasıl yanlış kullandığımızı öğrenmenin şokunu yaşadım. Yani neredeyse kullandığımız her dört kelimeden, hadi insaflı davranayım ikisi hatalı. Öyle diyorlar. Mesela “algı yaratmak” gibi... Ne demek algı? Neyse ki bizi birbirimizin

Bir gazeteci için “kalem” çok önemlidir. O “kalem” topluma adaletsizliği, yolsuzluğu, üzeri kapatılan cinayetleri, kimsenin dokunamadığı uyuşturucu ve silah tacirlerini, gizlenen belgeleri, toplumun geleceğini ipotek altına alan siyasi kararları, hukuksuzluğu, hak ihlallerini anlatabilmenin en önemli aracıdır. Dolayısıyla gazetecilere sıkılan her kurşun, gerçekte düşünceyi, özgürlüğü, demokrasiyi, ülkenin geleceğini susturmayı hedefler.

Milliyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü ve başyazarı Abdi İpekçi 1 Şubat 1979’da aracında kurşun yağmuruna tutulduğunda üçüncü kurşun, kalbinin üzerinde, ceketinin iç cebindeki kalemi parçaladı.

İpekçi davasının peşini bırakmayan, yıllarca derin devleti araştıran, mafyanın siyasilerle ilişkilerini, cinayetlerin faillerini, azmettiricilerini teşhir eden gazeteci Uğur Mumcu, 24 Ocak 1993’te bombalı bir saldırıda hayatını kaybettiğinde de ceketinin içindeki dolmakalem ikiye ayrılmıştı.

***

Peki, o kalemleri susturabildiler mi? Asla!

Artık biliyoruz ki; ne yaparlarsa yapsınlar

Türkiye farklı inanç, farklı kimlik, farklı yaşam kültürlerine sahip olan herkesin yaşam hakkını koruyan bir hukuk devleti midir sorusuna adalet sistemimiz hâlâ yanıt veremiyor.

Bir gazeteci ırkçı, düşünceye, inanca, demokrasiye, farklılıklara düşman saiklerle işlenmiş siyasi bir cinayet davasının peşini bırakabilir mi? Üstelik yıllarca gerçeği ortaya çıkaracak belgeler, bilgiler, sorular, tanıklar adaletin kapısında bekletildiği ya da adaletin kapısı zaten gerçekleri içeri almamak üzerine inşa edildiği halde! Bu Kafkavari soruya yanıt vermeden önce, 16 yıl öncesine dönmek istiyorum. 19 Ocak 2007’de Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink öldürülmeden bir gün öncesine…

***

Saat 20.00 sıraları... Aşırı milliyetçi, ırkçı yapılanmaların hedef tahtasına koyduğu Hrant Dink’le Beyoğlu’nda bir restoranda karşılaşıyoruz; huzursuz gibi yine de gülümsüyor. “Sana yarın bir yazı göndereceğim, ama hemen kullanma” diyor.

19 Ocak 2007... Saat 13.58... Hrant Dink’ten bir e-posta

1976 Boston’da bir karakol... Papaz John Geoghan, çocuk tacizi nedeniyle gözaltına alınır. Ancak yüksek rütbeli bir din adamı devreye girer ve ailenin şikâyetçi olmasını engeller. Ardından bölge savcı yardımcısı karakola gider. Olayın basına duyurulmasını engelleyerek, tacizci din görevlisinin serbest bırakılmasını sağlar. Oysa o tarihlerde The Boston Globe gazetesinde çalışan gazeteci Walter Robinson’a da cinsel istismarda bulunan 20 rahibin yer aldığı bir liste gönderilmiş, Robinson da olayı araştırmamıştır.

***

25 yıl sonra, 2001 yılında, The Boston Globe gazetesinin başına Yahudi asıllı Amerikalı gazeteci Marty Baron getirilir. Baron’un kendi gazetesinde okuduğu küçük bir haber dikkatini çeker. Haberde Papaz John Geoghan’ın küçük çocukları taciz ettiği, Boston Başpiskoposu Kardinal Bernard Law’ın ise bu olayları görmezden geldiği iddia edilmektedir.

Baron, bu haberin altını çizer ve gazetede başında yine Walter Robinson’un olduğu dört muhabirden oluşan Spotlight ekibini bu hikâyeyi araştırmakla görevlendirir.

Küresel salgınlar bitmedi ama bitmiş gibi davranışlar sergiliyoruz… Dünya Sağlık Örgütü’nün raporlarına baktığınızda, dünya hayli hasta ve yeni salgınlara da hazır değil.

Mesela bu son bir hafta içerisinde küresel olarak 3 milyondan fazla yeni vaka ve 10 bin ölüm vakasıyla Kovid hâlâ can alıyor. Afrika bölgesinde sarıhumma 13 ülkeye yayıldı. Sarıhummanın yayılması, çoğalması, düşük nüfus bağışıklığı, nüfus hareketleri, viral bulaşma dinamikleri, iklim ve çevresel faktörlerin olası etkileri konusunda hiçbir bilgimiz yok. Peki, kolera vakalarının ve kolera ile ilişkili ölümlerin küresel olarak coğrafi dağılımlarına göre artış gösterdiğini biliyor muyuz? Hayır! Oysa kolera vakalarını rapor etmeyen onlarca ülkede baş gösteren salgınlar hayli endişe verici. Geçen yıldan bu yana Fransa, İrlanda, Hollanda, İsveç gibi ülkelerde görülen 10 yaşın altındaki çocukları etkileyen, kızıl hastalığı vakalarında da bir artış gözlemlenmekte. Sudan’da ebola yine gündemde…

***

İçerisi oldukça kalabalıktı. Ve olabildiğince sessiz…

81 ilden gelen vali yardımcıları, kaymakamlar ve emniyet mensupları bir toplantı salonunda bir araya geldi. Bazılarının elinde kâğıt-kalem, kendilerine verilecek insan hakları eğitimi seminerinin başlamasını bekliyordu.

2002’de Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Eylem Planı çerçevesinde mülkî idare amirlerine yönelik başlatılan bu bir yıllık insan hakları eğitim programında konuşmacılardan biri de felsefeci Prof. Dr. İoanna Kuçuradi’ydi.

Kuçuradi, seminere bir soruyla başladı. Ve dedi ki: “Sizce insan onuru nedir?” Haysiyet, şeref, namus gibi kavramlar havada uçuştu… Mülki amirlerin hemen her biri “insan onuru” kavramını kendi varlığı, ailesi, işi, uğradığı mağduriyetler üzerinden açıklıyordu.

Kuçuradi bir sessizlik anını bekledi: “İnsan onuru başkasının başına gelen bir olay karşısında, sizin nasıl bir tutum sergilediğinizle ilgilidir. Biz, insan onurunu uğradıklarımızla değil, yaptıklarımızla koruruz.”

O anda, o salonda bir gazeteci olarak bulunduğumu unuttum. Her