İngiltere’deki Anadolu Aslanı
Datça Belediyesi’nin, benim de takipçisi olduğum çok başarılı bir sosyal medya birimi var. İlçenin yerleşik nüfusu 22 bin civarında ama Belediye’nin twitter hesabını yaklaşık 70 bin kişi takip ediyor. Oradan yapılan paylaşımla öğrendim ki, Datça’dan alınıp 1858 yılında İngiltere’ye götürülen ve günümüzde British Museum’da sergilenen Knidos Aslanı’nın geri alınması için imza kampanyası başlatılmış.
Bildiğim kadarıyla hukuki yollar kapalı. Ülkeler arası iyi niyet ilişkileri çerçevesinde bir şeyler yapılabilirse, belki... Knidos Aslanı, evine nasıl getirilebilir bilemiyorum, ama nasıl götürüldüğünü kısaca anlatayım size.
Anadolu’nun güneybatı ucunda, Ege ve Akdeniz’in birleştiği noktada yer alan Knidos (günümüzde Datça), antik dönem boyunca önemli bir kültür, sanat ve ticaret merkezi konumundaydı. Deniz yönünden Knidos’a gelenleri karşılayan ilk görüntü, muhteşem kaidesinin üzerindeki Knidos Aslanı’ydı. Knidos kenti zaman içinde önemini yitirip terk edildikten sonra depremler ya da diğer etkenlerle yıkılmış Knidos Aslanı da kaidesinin üzerinden düşerek, yıllar içinde neredeyse yarısına kadar toprağa gömülmüştü. 1858 yılında onu ilk fark eden, İngiliz Charles Thomas Newton oldu. Yekpare mermerden yapılmış ve 11 ton ağırlığında olan bu heykeli topraktan çıkarıp İngiltere’ye götürebilirse, bu kendisi açısından büyük başarı olacak ve İngiltere’de büyük sükse yapacaktı.
Bir yerden başlamalı
Newton, yaptığı keşfi İngiltere’ye bildirdi ve Kraliçe Victoria’nın girişimiyle dönemin padişahı Abdülmecit’ten gerekli izinler alındı. Artık yapılacak her şey yasaldı. İlk olarak denizden aslanın bulunduğu yere kadar ulaşımı sağlayan yol inşa edildi ve İngiliz ekip tarafından heykelin bulunduğu yerden çıkarılıp taşınabilmesi için gerekli olan vinç yerine yerleştirildi. İngiliz ekip ve çevre köylerden toplanan 100 kadar işçinin 11 tonluk Knidos Aslanı’yla birlikte bölgeden çıkardığı yüzlerce irili ufaklı tarihi eser de tahta sandıklara doldurulup üç günde kıyıya taşındı. Ancak Knidos Aslanı’nın açıkta bekleyen İngiliz savaş gemisine taşınması gerekiyordu. Bu nedenle büyük bir sal inşa edildi. Bir ay süren salın inşası ve heykelin sala aktarılıp savaş gemisine yüklenmesi sürecinden sonra İngiltere’ye doğru hareket edildi.
Heykelin 1858 yılında İngiltere’ye taşınmasının ardından Charles Thomas Newton’a bu ‘büyük’ marifetinden ötürü ‘sir’ unvanı verildi.
Newton’un, Osmanlı’nın izniyle Knidos’ta yaptığı kazıları ve antik zamanların muhteşem eseri Knidos Aslanı’nı İngiltere’ye nasıl götürdüğünü gururla anlattığı, 1863 yılında basılmış bir de kitabı var. Ballandıra ballandıra anlatmış marifetlerini.
Datça Belediyesi’nin Knidos Aslanı’nın anavatanına getirilmesi için başlattığı imza kampanyası, bence amaç doğrultusunda atılmış isabetli bir adımdır.
“Hukuk yolları kapalı” diyerek hiçbir şey yapmamak yanlış olur. Elbette İngiltere “Bak, imza kampanyası başlatmışlar. Hadi, Knidos Aslanı’nı geri verelim” demeyecektir. Ama bir yerden de başlamak gerekiyor.
