Bir belgeselde ortaya çıkan hazine

Bir önceki yazımızın son cümlelerinden birinde “Keşfedilmeyi bekleyen pek çok ayrıntı var tarihin derinliklerinde” demiştik.
Bu yazımızda da göreceksiniz ki hakikaten öyle...
Geçen günlerde TRT 2’de yayımlanan ‘Tarihin Ruhu’ adlı dizi belgeselin 26. bölümünü izledim. Diziyle ilgili araştırmaları, tarihçi-yazar ve çevirmen Saadet Özen yapmış. Bornova’daki Steinbuchell Köşkü’nün restorasyonu esnasında tanıştığım, mimar arkadaşım Seda Özen Bilgili’nin ablası olduğu için telefonla da olsa tanışma fırsatım oldu kendisiyle.
Metinlerini de Saadet Özen’in yazdığı belgesel, İzmir’in kurtuluşu sürecinde ordu içindeki sinema biriminin çektiği düşünülen TRT arşivindeki görüntülerden hangisinin sonradan canlandırma, hangisinin aktüel görüntü olduğunun değerlendirildiği, çok güzel bir çalışma olmuş.
Milli bayramlarda ya da özel günlerde izlediğimiz, hepimizin bildiği o siyah beyaz Kurtuluş Savaşı görüntülerinin önemli bir bölümünün sonradan canlandırma olduğu tespitiyle yola çıkılan belgeselde, canlandırma olan görüntüler örneklerle anlatılıyor.

Bornova’daki ilk 9 Eylül görseli

Ancak, Kurtuluş Savaşı’nın son yılında Anadolu’da kameramanların da görev yaptığı belirtilen belgeselde, Kemal Film’le çalışan Fuat Uskınay’ın çekimler yaptığından ve ayrıca Ankara Ordusu’nun da bir kamerasının bulunduğundan bahsediliyor.
Belgesel, bu şekilde akıp gidiyor. Mutlaka izleyin derim, ama İzmirli ve özellikle Bornovalı tarih meraklılarına belgeselin 18. dakikasından sonraki 30-40 saniyelik bir bölümünü pürdikkat izlemelerini tavsiye ederim. Çünkü, o 30-40 saniyelik görüntü Bornova tarihi açısından bugüne kadar fark etmediğimiz bir hazine değerinde.
İzlediğinizde, 9 Eylül günü Belkahve’den inip İzmir’e doğru at sürmekte olan Bornova Hacılarkırı’ndaki Türk süvarilerini göreceksiniz. Benim bildiğim kadarıyla bu 30-40 saniyelik görüntü, 9 Eylül gününe ait, Bornova’da tespit edilen ilk görsel.
Kapalı olan alay sancağı nedeniyle sonradan canlandırma değil, gerçek bir görüntü olduğu ifade edilen belgeseldeki bu 30-40 saniyelik sahneyi arka fondaki dağ formasyonundan tanıyarak, kameranın çekim yaptığı yerin Bornova Hacılarkırı olduğunu ortaya çıkaran kişi, değerli kardeşim Arda Kalaycı’dır.
Bornova Belediyesi Belkahve Ata Anı Evi Sorumlusu Kalaycı’yı, dikkati sayesinde tarihin derinliklerinde keşfettiği bu ayrıntı nedeniyle alkışlıyorum.
Son bir not... TRT arşivlerinden ortaya çıkarılan bu görüntüler gibi, kurumsal ve kişisel arşivlerde daha pek çok gün yüzü görmemiş görüntünün var olduğuna eminim. Ne olur, onları kendinize saklamayın. Onlar, Türkiye’nin tarihi...