Eski Fed Başkanı Bernanke, başkanlık dönemindeki anılarını yazdığı “The Courage to Act” (Hareket Etme Cesareti) adlı kitabını hafta içinde yayımladı. Bernanke’den önemli mesajlar var. Bunlardan bir kaçı şöyle...
1) Sırf ileride resesyon olursa düşürebilmek için ekonomide işleri rayına tam oturmadan faiz artırmak anlamsız bir politikadır.
Merkez bankası ne zaman faiz artırır? Merkez bankası ekonominin giderek ivme kazandığından emin olup talepteki güçlenmenin enflasyon üzerinde bir baskı yaratmasından endişe ettiği zaman, ekonomiyi bir miktar soğutmak amacı ile faiz artırır. Bir örnek vererek anlatayım. Diyelim ki hastasınız ve doktorunuz 10 gün boyunca bir antibiyotik almanızı söyledi. Beş gün ilacı alıp biraz toparlandıktan sonra daha tam iyileşmeden “ileride hasta olursam içecek bir ilacım olsun” mantığı ile antibiyotiği keserseniz bir iki gün içerisinde eskisinden daha da hasta duruma düşebilirsiniz.
Fed için yapılan “Biran önce faiz artırsın ki ileride ekonomi yavaşlarsa tekrar düşürecek bir faiz olsun” yorumu da bundan çok farklı değil. Fed faiz artırımını yapmadan önce ekonominin tam olarak sağlığa kavuştuğundan emin olmak zorunda. Aksi takdirde ileride oluşabilecek bir resesyondan endişe ederken ekonominin şu anda resesyona girmesine sebep olabilir.
Türkiye dersleri...
Buradan Türkiye için de dersler çıkarmak mümkün. TCMB için de zaman zaman “senenin başında faizleri düşürme fırsatını kaçırdı. Oysa ileride Fed’den dolayı kurun yükseleceğini hesaba katarak sene başında faizleri düşürmeliydi” yorumlarını duyuyoruz. Mantık aynı mantık. Faiz indirmenin sebebi enflasyon beklentilerinin düşmesi olmalıdır. Enflasyon düşmeden sırf “ileride kur yükselince faizleri artırmak zorunda kalırım” mantığı ile bugünden faizleri düşürürseniz o zaman enflasyonu da bozarsınız.
Gerek ABD gerekse Türkiye örneklerinden tek bir temel prensip çıkıyor. Para politikasının öncelikleri makroekonomik hedeflerdir. Faiz artırma ya da azaltma kararlarının verilmesinde bu değerlerin hedefe ne kadar yaklaştıkları esas alınmalıdır. Farklı motivasyonlarla hareket etmek makroekonomik dengeleri yanlış yerlere sürükler.
Faiz artacak mı?
2) Finansal istikrarı ön plana çıkararak ekonomi yeterince güçlenmeden faiz artırırsanız finansal istikrarı daha da bozabilirsiniz.
Bu yorum da bir önceki ile benzer bir mantık içeriyor. Şartlar tam oluşmadan zamanından erken gelecek bir faiz artırımı ekonomiyi yeni bir resesyonun eşiğine getirebilir. Bu da finansal istikrarı daha da bozabilir.
Peki finansal istikrarı gözardı ederseniz bu kez de istikrarsızlık ekonomik büyümeyi etkilemez mi? Bernanke bu noktada şunu vurguluyor: O da para politikasının finansal istikrar üzerinde ne şekilde etkili olacağının tam bilinememesi. Salt faiz artırarak finansal istikrar yaratacağınızdan emin olamıyorsunuz. Finansal istikrar regülasyon işidir diyor Bernanke.
Kaldı ki borsanın havasını söndürebilmek için yapmanız gerekecek faiz artırımları muhtemelen çok ciddi boyutlarda olacağından, Fed’in şu anda öngördüğü yavaş ve temkinli faiz artırımları ile bu hedefe zaten ulaşamazsınız diyor eski başkan.
