Wikie ile Keijo’yu kurtarma planı

Yunus ve balina gibi deniz memelilerinin gösteri amaçlı kullanılması tüm dünyada tartışma konusu. Fransa’daki Marineland Antibes gösteri merkezinin bir süre önce kapatılması da bu tartışmayı yeniden alevlendirdi. 

Yıllardır kafeslerde tutulan merkezdeki iki balina ve 12 yunusun akıbeti, hayvanseverler tarafından yakından takip ediliyor. 

“Katil balina” olarak anılan 23 yaşındaki dişi “Wikie” ve 10 yaşındaki oğlu “Keijo”nun Japonya’ya gönderilmesi planına hayvan hakları aktivistleri tepki göstermişti. Japonya’nın hâlâ balina avcılığı yapması ve hayvanlara yönelik muameleye ilişkin yasalardaki eksikler nedeniyle yapılan itirazlar üzerine, Fransız hükümeti devreye girdi ve iki balinanın geleceğine dair bir planlama yapıldı. Hazırlanan rapora göre, Wikie ve oğlu Keijo, ya Kanada’nın Nova Scotia kentindeki yeni bir koruma alanına gönderilecek ya da Tenerife’deki Loro Parque deniz parkında barındırılacak. 90’ların kült filmi “Özgür Willy”de rol alan ünlü orka Keiko’nun esaretten kurtarılması için çabalayan Earth Island Institute’ün Uluslararası Deniz Memelileri Projesi (IMMP) de süreci yakından takip ediyor. 

Ancak Loro Parque seçeneği için soru işaretleri oldukça fazla. Yunuslara Özgürlük Platformu’nun sözcüsü Öykü Yağcı Tonay, diğer tüm yunus parklarında olduğu gibi Loro Parque’ın da ölümlerle anılan bir merkez olduğu görüşünde: “Parkı vuran selden birkaç gün sonra Valentin adı verilen tutsak orka, havuzlarındaki hidrokarbon kirliliği sebebiyle ölmüştü. Bundan birkaç ay önce ise Valentin’in annesi Freya da aynı tesiste kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmişti. 2016 yılının nisan ayında da Loro Parque’da çekilen bir videoda, gösteriler için tutsak edilen bir balinanın yaşadığı kronik stres nedeniyle başını defalarca havuzun metal kapısına vurduğu görüntülenmişti. Yine bu tesiste, bir eğitmenin ölümüyle sonuçlanan katil balina saldırısından beş yıl sonra ziyaretçi bir çocuğa denizaslanı saldırdı.” 

Türkiye’de 8 gösteri merkezi var 

Öte yandan Fransa’da yaşanan süreç, Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Çünkü Türkiye’de şu an faal 8 yunus gösteri merkezi var. Hayvanları Koruma Kanunu’nda 2021 yılında yapılan değişiklikle yeni yunus parkı kurulması yasaklanırken, mevcutlara da 10 yıl süre tanındı. Türkiye’deki yunuslar da 6 yıl sonra emekli olacak. Son 20 yılda en az 10 yunusun Türkiye’deki parklarda hayatını kaybettiğini ve parklardaki 25 yunusun akıbetinin bilinmediğini belirten Öykü Yağcı Tonay, yunusların gösteri alanlarındaki yaşamlarına ilişkin şunları anlatıyor: “Esaret altındaki yunus ve belugaların (beyaz balina) ölüm oranları, doğadaki akranlarıyla kıyaslandığında 2 buçuk kat daha fazla. Esarette dünyaya gelmiş yunusların yüzde 52’sinin de 1 yaşını bile dolduramadan hayatını kaybettikleri raporlanmış durumda. Bu ölümlerin çoğu kronik stres kaynaklı. Havuzlarda veya kapalı deniz alanlarında özgürce ve doğalarının gerektiği gibi hareket edememeleri, sürekli olarak beton havuzlarda akustik etkisini artıran yüksek müziğe maruz kalmaları, bağışıklık sistemlerini zayıflatıyor. Esaret altında geliştirdikleri agresyon nedeniyle de hayvanlara, düzenli olarak ölü balıklar arasında sakinleştiriciler yutturuluyor. Biz yaptığımız araştırmalarla, üretim yasak olmasına rağmen, bazı yunus parklarında hamile ve yavrulu yunusların bulunduğunu, yunusların hasta olduğunu ve çok sayıda antibiyotiğe maruz bırakıldığını belgeleriyle gördük. Daha fazla can kaybı yaşanmaması için mevcut tesislerin tüm ticari faaliyetlerine son verilerek tutsak edilen hayvanların ömür boyu bakımını sağlayacak bir koruma modeli hazırlanmalı.” 

2021 yılında yapılan kanun düzenlemesiyle 2031 yılı itibarıyla Türkiye’deki tüm yunus parklarının kapısına kilit vurulması gerekiyor. Türkiye’de şu an faal 8 merkezin kapatılması ve gösteri yaptırılan hayvanların refahına yönelik çalışmalar yapan Yunuslara Özgürlük Platformu’nun sözcüsü Öykü Yağcı Tonay, yunus parklarındaki hak ihlallerine ilişkin birçok suç duyurusunda bulunduklarını kaydediyor.