Kırmızı ette kalp damar hastalığı ve inme riski

Kırmızı et tüketiminin kalp damar hastalığını artırdığı yönde bilgilendirme yaparken hep kolesterol yüksekliğine sebep olduğu üzerinde dururuz. Ancak kırmızı et tüketiminin kolesterol yüksekliğine ek olarak damar tıkanıklığına yol açan ve pek bilinmeyen bir sebebi daha vardır.

Suçlular TMAO ve bağırsaktaki bakterilerimiz

Maalesef burada yine bir ihanet ve işbirlikçi öykü mevcut. Cleveland Klinik Koruyucu kardiyoloji bölümünde görevli kardiyolog Dr. Stanley Hazen başkanlığında yürütülen bir çalışmada bu olay tüm açıklığıyla ortaya konmuş. Bize bu hainliği yapan mikrop kendi bağırsağımızda yaşayan bakteriler. Bu bakteriler, kırmızı et ve bazı enerji içecekleri ve çeşitli gıda takviyelerinde bol miktarda bulunan bir madde olan karnitini sindirerek TMAO’ya (trimetilamin N-oksit) dönüştürüyorlar. Karnitin sadece kırmızı ette değil, tavukta, balıkta, ördekte, süt ve süt ürünlerinde de var. Ancak en çok kırmızı ette bulunuyor. Bu bakteriler bağırsakta ne kadar çok ise o kadar çok TMAO üretiyorlar. Karnitinden zengin bir diyet de bu bakterileri daha da artırıyor. Çünkü bu bakteriler yakıt olarak karnitini kullanıyor. Yani ne kadar çok et yersek içimizdeki bu hain bakterileri o kadar çoğaltıyoruz. Ekmeklerine yağ sürüp bize ihanetlerini destekliyoruz. Olayın kaynağının bakteriler olduğunu göstermek için araştırmacılar et yiyenlere bağırsaklarındaki tüm bakterileri öldürecek kadar antibiyotik vermişler. Tüm bakterileri yok ettikten sonra da bu kişiler et yediklerinde kanlarında TMAO yükselmemiş. Hatta karnitin tabletleri vermişler yine yükselmemiş. Böylece sorunun bu bakterilerde olduğu ortaya çıkmış. Ayrıca bu bakteriler veganlarda yani hayvansal ürün tüketmeyen hiç et yemeyen kişilerde çok az sayıda bulunuyor. Böylece bu kişiler olur da bir gün et yeseler bile başlangıçta TMAO üretimi de pek olmuyor. Ancak et yemeğe devam ettiklerinde onların da bağırsaklarında bu bakteriler çoğalıyor. Sonuçta TMAO üretimi de daha fazla oluyor.

TMAO nedir?

TMAO (trimetilamin N-oksit), kanitinin bağırsaktaki bazı bakterilerin sindirimi ile ortaya çıkan ürün dedik. Bu karnitin de kırmızı ette çok fazla miktarda bulunduğu için olay kırmızı et tüketiminde düğümleniyor. Peki nedir bu TMAO ve ne yapıyor. Bilim adamları en fazla ölüm sebebi olan kalp damar hastalıklarını incelerken hiçbir detayı da gözden kaçırmamaya gayret ediyor. En fazla ölüm sebebi olan fakat aynı zamanda önlenebilir hastalıklar grubuna giren kalp damar hastalıklarını önlemek için koruyucu kardiyoloji alanında yapılmış pek çok çalışma vardır.   2013 yılında Dr. Stanley Hazen tarafından yapılan çalışmada kandaki yüksek TMAO düzeylerinin artmış kalp damar hastalığı riskiyle ilişkili olduğu gösterilmiş. 2014 yılında Kanada’da fareler üzerinde yapılan bir deneyde ise TMAO’nun hipertansiyon oluşumunda etkili anjiyotensin II’nin hipertansif etkisini uzattığı gösterilmiş. 2016 yılında dünyanın saygın dergilerinden The New England Journal of Medicine’da yayınlanan ve fareler üzerinde yapılan bir çalışmada kanda yüksek TMAO seviyesinin pıhtılaşmayı yani trombozu artırdığı böylece aterotrombotik olaylarla ilişkili olduğu gösterilmiş. 2018 yılında 11 adet prospektif kohort çalışmasının sistematik bir incelemesi ile yapılan bir meta-analizde kandaki yüksek TMAO seviyeleriyle yüksek kalp damar hastalığı riski ilişkisi net olarak gösterilmiş. Bu çalışmalarda TMAO’nun kolesterolün damar duvarına girmesini sağladığı ve vücudun fazla kolesterolü atmasına engel olduğu gösterilmiş.

Karnitin içeren takviyelere ve enerji içeceklerine dikkat

Karnitin vücudumuzda doğal olarak karaciğer ve böbreklerde lizin ve metiyonin aminoasitlerinden sentezlenerek ortaya çıkan bir üründür. Dolayısıyla karnitin yiyeceklerle dışarıdan alınabildiği gibi aynı zamanda vücutta da sentezlenir. Bu yiyecekler kırmızı et, tavuk balık, yumurta, süt ve süt ürünleri ve az miktarda avokado, soya fasulyesi gibi besinlerdir. Ancak burada şampiyon kırmızı et oluyor. Bunu bir örnekle açıklamak istersek 120 gram pişmiş biftekte yaklaşık 162 miligram karnitin bulunurken aynı miktardaki pişmiş tavuk etinde yaklaşık 5 miligram, balıkta ise 7 miligram karnitin mevcuttur. Buna karşılık bir bardak sütte yaklaşık 8 miligram, 60 gram peynirde ise yaklaşık 2 miligram karnitin bulunur.

Karnitin yağların sindirimi sırasında ortaya çıkan yağ asitlerinin enerji üretmek üzere mitekondrilere girişini ve kullanımını teşvik eder. Bu şekilde karnitinin yağ yakımını teşvik ettiği, enerji seviyesini artırdığı, kilo vermeye yardımcı olduğu ve sporcularda performansı artırdığı söylenir. Bu amaçla da karnitin içeren ilaçlar gıda takviyesi adı altında pazarlanır. Özellikle kolay yoldan kas yapayım, egzersiz kapasitem artsın vücudumdaki yağları eriteyim düşüncesine kapılanlar bu takviyeleri büyük hevesle tüketiyor. Spor yapanların bir yandan çerez gibi tükettiği bu takviyeler aynı zamanda oldukça da pahalı olarak satılmakta. Benzer amaçla enerji içeceklerinin de içine katılan karnitin, metabolizmayı ve enerjiyi artırdığı düşüncesiyle bu tür içeceklerin içerdiği yüksek orandaki kafein ve şekerin yanı sıra kalbi daha da zor duruma sokuyor.

İçimizdeki haini yok etmek çare olabilir

Tüm bunlara içimizdeki hain bakteriler sebep oluyorsa belki onları öldürecek bir ilaç, bir tür antibiyotik tedavi ve önleyici amaçlı kullanılabilir m? TMAO seviyeleri kontrol edilerek bu risk önlenebilir mi? Kardiyovaskuler hastalıkları önlemede ve takip etmede kullanılabilir mi bir değerlendirmek lazım.