Hikayeme can ver

İçinde bulunduğumuz hafta Lösemili Çocuklar Haftası;
bu vesileyle, diğer adı ‘kan kanseri’ olan bu hastalıktan bahsetmek istiyorum.

Bugünkü yazımı çok sevdiğim dostum, eski çalışma arkadaşım Nazlı Sümer Akdoğar için kaleme alıyorum. Bir televizyon kanalında daha önce 3 yıl boyunca devam ettiğimiz sağlık programında Nazlı da editör olarak çalışıyordu. Yakın bir zaman öncesinde sosyal medya üzerinden paylaştığı bir video ile “Hikayeme Can Ver” ismiyle bir kampanya başlatarak sadece kendisi için değil, lösemi hastası binlerce kişi için kan örneği verme çağrısında bulundu. Hem kendisinin hem de onun gibi bu hastalığı yenmek üzere uygun donör bekleyenlerin sesi oldu.

İçinde bulunduğumuz hafta Lösemili Çocuklar Haftası. Bu vesileyle, diğer adı ‘kan kanseri’ olan bu hastalıktan biraz bahsetmek istiyorum. Lösemi çocukluk çağında görülen kanserlerin yüzde 25-30’unu kapsıyor, erişkin yaşta da ortaya çıkabiliyor. Nedenleri henüz tam olarak aydınlatılmış değil. Genetik yatkınlık, radyasyon ya da benzer ve türevleri, böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı viral hastalıkların lösemiye neden olduğu çalışmalarla gösterilmiş. Kanımızın esas yapım yeri olan kemik iliğimizdeki ana hücrelerde oluşan şifre değişikliği ile ‘blast’ adını verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerindeki artışla kendini gösterir. Bu hücreler yayılarak kemik iliğini, lenf bezlerini, dalağı, karaciğeri, beyin ve merkezi sinir sistemini tutar. Kaynak aldığı hücrenin çeşidine ve hastalığın seyrine göre türleri ve tedaviye cevabı farklıdır. Hastalığın belirtileri müphem olabilir. İştahsızlık, kilo kaybı, kırmızı kan hücrelerinin fonksiyon kaybına bağlı olarak kansızlık, buna bağlı yorgunluk, güçsüzlük, üşüme, solukluk, baş ağrıları, beyaz kan hücrelerinin fonksiyon kaybına bağlı olarak ateş, enfeksiyon bulguları bulunabilir.

Esas tedavi kemoterapidir

Trombosit yani pıhtılaşma ile ilgili hücrelerin fonksiyon kaybına bağlı olarak diş eti, burun kanamaları, kemik ve eklem ağrıları, ağız içinde yaralar, karın ağrısı, lenf bezi büyümesi, ciltte kırmızı noktalar, morarmalar, cilt altı kanamaları, burun, dişeti kanamaları gözlenir. Lösemik hücrelerin karaciğer veya dalakta birikmesine bağlı bu organların büyümesi, karında ele gelen kitle, lenf düğümlerine yayılma sonucu lenf bezlerinin ele gelmesi, göğüsteki lenf bezlerinde ya da timus dediğimiz organda birikmesi ile havayollarına bası, geçmeyen öksürük, solunum sıkıntısı, bu bezelerin damarlara basısıyla yüzde, gövde üst yarısında ödem görülebilir. Santral sinir sistemi metastazı olduğu zaman baş ağrısı, epileptik nöbet, kusma, görme bozuklukları olabilir.

Lösemi tanısı, kan testleri, kemik iliği biyopsisi ile hücre tipini belirleme ve genetik tetkiklerle konulur. Löseminin tedavisi, türüne ve hastalığın gidişine göre değişiklik gösterir. Esas tedavi kemoterapidir, nadiren radyoterapi uygulanır. Kemoterapi eski yıllara göre çok başarılıdır. Tedavide kontrol sağlanmasına rağmen nüks ihtimaline karşı takip çok önemlidir. Bu tedavilerden netice alınamadığı aşamada kemik iliği nakli uygulanır. Kök hücre nakli yapılan bu yöntemde hastanın iliği ile doku uyumu sağlayan kişiden ilik nakli yapılır.

İlik nakli için bağışçı olmak isteyen kişi 18-50 yaş aralığında olmalıdır. Hepatit B, Hepatit C ve Sifiliz hastalığı geçirmemiş, kronik hastalığı bulunmayan, kanser, HIV (AIDS) tanısı almamış sağlıklı bir kişi olmalıdır. TÜRKÖK, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın, kemik iliği nakli bekleyen hastalar ve çok sayıda gönüllü vericiye ait doku grubu antijeni bilgilerinin depolandığı Kemik İliği Bankası’nın (KİB) kurulması ve kemik iliği nakli ile ilgili merkezler arasında koordinasyonun sağlanması için oluşturduğu Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’nin adıdır. Bu merkeze, gönüllü kemik iliği veya periferik kök hücre bağışçılarının kazanılması Türk Kızılayı tarafından sağlanmaktadır.