Ayak ve bacaklardaki şişliğin sebepleri

İçinde bulunduğumuz yaz aylarında sıcak havada damarların genişlemesi ve daha geçirgen hale gelmesiyle özellikle bacaklarda sık görülen şişliklerin birçok sebebi olabilir.

Ayaklardaki şişlik bazı önemli hastalıkların belirtisi olabildiği gibi çevre şartları ya da kişiye özgü bazı sebeplerden dolayı tamamen masum olarak ortaya çıkabilir. Genellikle bu şartlara bağlı olarak geçici şekilde gözlenir. Biz de çoğu zaman giydiğimiz ayakkabının ayağımızı sıkması sonucu tesadüfen fark ederiz. Kimi zaman da bu şişlikler daha yukarı çıkarak bacağı da etkiler, kalıcı hale gelir. Görüntü olarak bizi rahatsız eder, uzun etek ve pantolonlarla saklamaya çalışırız.

Bacaklardaki şişlik tek taraflı ya da çift taraflı olabilir. Tek taraflı şişlikler genelde o bacağa ait kan damarları veya lenf kanalları ile ilgili olan bir sebepten ortaya çıkabilir. Çoğu zaman geçici ve masum bir sebepten ötürü karşımıza çıktığı gibi acil tedavi gerektiren ve hayatı tehdit edebilen bir şekilde de ortaya çıkabilir.

Bacak toplardamarlarının görevini yapmasında gözlenen aksaklık ile ortaya çıkan varis problemi bacaklarda şişmeye yol açabilir. Bu damarların içinde kanın göllenmesiyle oluşan pıhtılar yaşamı tehdit edecek özellik taşıdığı gibi değişik derecelerde şişliğe de sebep olur. Pıhtı derin venlerde görüldüğünde derin ventrombozu olarak adlandırılır. Bazen de iltihap bulguları ile kendini göstererek tromboflebit adıyla karşımıza çıkar. Varisleri ve bu hastalıkları gelecek yazımda daha detaylı anlatacağım.

Bacaktaki dolaşımda toplardamarların yanı sıra bir de lenf damarları vardır. Bu sistemde oluşan bir tıkanma ya da infeksiyon lenf sıvısının akışında bozulmaya yol açar. Lenfödem dediğimiz bir tür değişik ödem ortaya çıkar. Bacaklardaki şişlik sebeplerinden biri de budur.

Hareketsizlik dolaşımı bozar

Kilo fazlalığı bizzat şişmanlık ile beraber bacakların şiş ve kalın gözükmesine sebep olduğu gibi özellikle karında biriken yağlarla beraber hareket kısıtlamasına da neden olarak bacaklardaki dolaşımı bozar. Uzun süreler ayakta durmak ya da uzun süren seyahatler sebebiyle oturur vaziyette hareketsiz kalma yerçekiminin de etkisiyle kanın bacaklarda toplanmasına yol açar. Bacakların bu şekilde hareketsiz kalması şişmenin yanı sıra pıhtı oluşumuna da yol açabilir. Masa başında çalışıp günün çoğunu bu şekilde geçiren kimseler de aynı risk grubuna girer. Bu nedenle arada kalkıp yürümek ya da bacak kaslarını hareket ettirici egzersizler yapmak tavsiye edilir. Bu hareketler veya yürümek bir şekilde çalışan kaslar yardımıyla bacaktaki damarlara masaj etkisi yapacak ve dolaşımı uyaracaktır.

Hamilelikte hormonal etkiler nedeniyle bacaklarda şişlik olabilir. Ayrıca bebeğin anne karnında asimetrik durması ve bir tarafa fazla yüklenmesi, o bacakta giderek artan ve ciddi boyutlara ulaşan şişmelere neden olabilir. Daha da önemlisi baskıya bağlı olarak kan akımı yavaşlamış toplardamarların içinde kan pıhtıları oluşabilir. Bu nedenle özellikle gebeliğin altıncı ayından sonra başlayan tek taraflı veya iki taraflı bacak şişmelerinde mutlaka bir uzmana başvurmak yerinde olacaktır.

Kalp yetersizliğinde her iki bacakta beraber ödem görülür. Bu ödem kalbin pompa görevini tam yapamaması sonucu ve yetersizlikle beraber gelişen nörohormonal değişiklikler sonucunda oluşur. Böbrek ve karaciğer yetersizliğinde oluşan ödem, protein eksikliğine bağlı olarak gelişir. Fazla tuz tüketimi, alkollü ve kafeinli içecekler vücutta su tutulumuna yol açarak bacaklarda da şişliğe sebep olabilir. Ayrıca bazı tansiyon ve kalp ilaçları, ağrı kesici olarak da kullanılan romatizma ilaçları, kortizonlu ilaçlar da bacaklarda şişme yan etkisi yapabilir.