Marmara’ya Karadeniz’den organik karbon yağıyor

MERT İNAN İstanbul - Marmara Denizi’ni saran müsilaj felaketine ilişkin farklı nedenler konuşulurken, İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. İzzet Öztürk ile Araştırma Görevlisi Büşra Çiçekalan, Tuna Nehri kaynaklı kirlenmeye dikkat çeken önemli bir rapor yayınladı. “Tuna’nın Marmara Denizi Üzerindeki Hidrolik ve Organik Yük Baskıları” başlıklı raporda, Tuna Nehri’nden, Boğaz üst akımıyla taşınan partiküler organik karbonun Marmara’daki ekolojik dengeye zarar verdiğine dikkat çekilerek, İstanbul özelindeki duruma da değinildi.

Tuna’dan Marmara’ya

Tuna, Karadeniz, Boğaz yoluyla yıllar içerisinde taşınan kirleticilerin, Marmara’nın alt tabakasındaki çözünmüş oksijen azlığına neden olduğuna dikkat çekilen raporda, şu tespitlerde bulunuldu:

“Karadeniz’den İstanbul Boğazı ile Marmara’ya giren, ağırlıklı olarak Tuna nehri kaynaklı sınır aşan kirlilik, 1990’lı yıllardan itibaren, ötrifikasyon (aşırı plankton çoğalması) riski özellikle Marmara Denizi alt tabakasındaki kronik çözünmüş oksijen azlığı sorunun en temel nedenlerinden biridir. Marmara ile ilgili olarak yapılan kirletici yükleri envanterinde de Karadeniz’den gelen kirliliğin İstanbul’un kentsel kirlilik yükünün toplam organik karbon bakımından 10 katı, toplam azot ve fosfat parametreleri itibarı ile ise birkaç katı mertebesinde olduğunu gösteriyor.”

Azalsa da risk var

Raporda, SSCB’nin parçalanmasından sonra Tuna havzasında bulunan ülkelerin fosfor ve azotlu gübre tüketimlerini azalttığı buna karşı riskin devam ettiğine işaret edilen raporda, “Öyle ki, Tuna havzası ülkelerince kullanılan azotlu ve fosforlu gübre miktarları 1995 sonrası, sırası ile 1.5 ve 0.5 milyon ton/yıl seviyelerine geriledi. Tuna Havzasındaki Doğu Bloku ülkelerinde yaşanan ekonomik kriz dolayısıyla azalan zirai gübre kullanım, havzanın fosfat yükünü sınırlı oranda düşürmesine karşın TIN yükünde bir değişime yol açmamıştır. Fosfor yükündeki belirgin azalmanın ana sebebi fosforsuz deterjanlara geçiş ile besi maddesi giderimli atıksu arıtma uygulamalarıdır” görüşleri yer aldı.

Nehirlerden Boğaz’a buradan Marmara’ya

Tuna Nehri’nin Avrupa ülkeleri tarafından alınan önlemler sayesinde daha az kirlenmiş olmasına karşın halen yoğun bir kirletici yükü taşıdığına dikkat çeken Prof. Dr. Öztürk ise Milliyet’e şu bilgileri verdi:

“Karadeniz üzerinden Marmara Denizi’ne taşınan kirleticilerin ana kaynakarı Tuna ve Dinyeper nehirleri. Söz konusu büyük nehirlerin taşıdıkları atık yükünün yüzde 70’i Boğaz’dan Marmara’ya boşalıyor. Karadeniz’deki planktonlar üst organizmalar tarafından tüketiliyor. Doğal denge korunduğu için müsilaj görülmüyor. Özellikle planktonla beslenen üst popülasyonun yok olmaya başlaması bu vahim tabloyu ortaya çıkartıyor. Marmara ve Boğazlar’ın su kalitesi izleme çalışmaları kesintiye uğratılmadan asgari mevsimlik bazlı olarak sürdürülmelidir. Marmara su kalitesini büyük oranda etkileyen Karadeniz kaynaklı kirliliğin izlenmesi amacıyla Tuna havzası ülkeleriyle daha sıkı iş birliği sağlanmalıdır.”

RÜZGÂRA KARŞI TEMİZLİK

İstanbul’da, Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj (deniz salyası) sorununu çözmek için birçok noktada çalışmalar devam ediyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın başlattığı temizlik çalışmalarında Caddebostan Sahili ve Bostancı İDO İskelesi mevkilerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi ekipleri, deniz salyalarını süzgeçlere doldurarak atık torbalarına koyuyor. Ekipler, akıntı ve rüzgâr nedeniyle müsilajların yeniden kıyıda çoğalabileceğini, bu nedenle çalışmaların aralıksız sürdürüldüğünü belirtiyor. Bakanlığın görevlendirdiği tekneler, deniz süpürgeleri ve botların çalışmaları da açık denizde devam ederken, Büyükşehir tekneleri de sahillere yakın kısımlarda dip temizleme çalışmaları sürüyor.

Bakan Kurum paylaştı

Müsilaj temizliğinin öncesi ve sonrasına ilişkin fotoğraflar paylaşan Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, “Marmara Denizi’mize kıyısı olan illerimizde Belediyelerimiz ve Valiliklerimizle hep birlikte sürdürdüğümüz müsilaj temizleme seferberliğinde güzel sonuçlar almaya başladık. İnşallah çok çalışarak kısa sürede denizimizin mavi sularına kavuşacağız” dedi.

‘Ege kıyıları da tehdit altında’

İzmir’de geçen yıl 30 Ekim’de meydana gelen depremin tehlikesini ortaya koymak ve fay hatlarını incelemek amacıyla sefere çıkan TÜBİTAK MAM gemisi İzmir Alsancak Limanı’na döndü. TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, fay hatlarının yanı sıra müsilaja ilişkin inceleme yaptıklarını söyledi. Mandal, şunları dedi:

“Sefere çıkarken tek gündemimiz buradaki deprem ile ilgili aktif fay hatlarının incelenmesiydi ancak Marmara’daki müsilaj konusu gündeme geldi. Geçen hafta Sayın Cumhurbaşkanımız TUBİTAK’a bu konuda görev verildiğini söyledi. Bölgeden değişik numuneler alındı, çalışmaların önemli kısmını tamamladık. Hafta ortasında tamamını Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na teslim edeceğiz. Numunelerde toksik madde ve metal oranları araştırıldı. Biz müsilajı yüzeyden kaldırmanın ötesinde denizdeki ekosistemi bozan her bileşen hakkında çalışmalar yürüteceğiz. Çözümde mutlaka bilim temelli yaklaşım olması lazım. Müsilaj göl şeklinde yayılım gösteriyor bu yüzden tehlike boyutu yüksek. Buna sebep veren gerekçeler Ege Denizi’nin kıyılarında olduğu için bu bölge de risk altında.”

KÖPÜKSÜ SALYA

Marmara Denizi kıyılarında görülen müsilaj, İzmit Körfezi’nde etkisini sürdürüyor. Esen rüzgârla yön değiştirebilen müsilaj, İzmit Körfezi kıyılarında etkili oluyor. Darıca ilçesi Eskihisar sahil bölgesinde bulunan teknelerin çevrelerinde görülen deniz salyası, köpüksü yapısıyla dikkati çekiyor. Burada özellikle marina bölgesinde etkili olan ve birçok bölgeyi kaplayan müsilaj, teknelerin giriş ve çıkışlarını etkiliyor. Çalışmalarda tekne, deniz süpürgeleri ve dalgıçların desteğiyle toplanan deniz salyaları, kentteki arıtma tesisine götürülüyor.

Bandırma’daki gübre tesisi kapatıldı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca, Marmara Denizi Eylem Planı kapsamında, Balıkesir’de yapılan denetimlerde, yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen bir sanayi tesisinin faaliyetleri durduruldu.  Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, Marmara Denizi Eylem Planı kapsamında denizde, kıyılarda ve tesislerde yürütülen denetim çalışmaları devam ediyor. Balıkesir’in Bandırma ilçesinde, gübre üretimi konusunda faaliyet gösteren bir sanayi tesisinde kapsamlı denetim yapıldı. Denetimler sonucunda, Çevre Kanunu’nda belirtilen yükümlülükleri yerine getirmediği tespit edilen tesisin gerekli çevresel tedbirleri alıncaya kadar faaliyetlerinin durdurulmasına karar verildi. Öte yandan İstanbul, Balıkesir, Kocaeli, Yalova, Bursa, Çanakkale ve Tekirdağ’da 77 bölgede 5 gün boyunca yapılan çalışmalarla 1700 metreküp müsilaj temizlendiğini açıklandı.-ANKARA Milliyet

Koordinasyon Kurulu resmen kuruldu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla yayımlanan Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle, Çevre ve Şehircilik Bakanı başkanlığında ‘Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Kurulu’ kuruldu. Resmi Gazete’de yayımlanan genelgede, Marmara Denizi’nde, iklim değişikliği etkisi ile artan sıcaklık, deniz suyundaki durağanlık ve azot-fosfor artışına bağlı ortaya çıkan ve doğal yaşamı etkileyen afet niteliğinde müsilaj kirliliğinin görüldüğü belirtildi. Plan çerçevesinde öngörülen işlerin belirtilen sürelerde tamamlanabilmesi için gereken çalışmaların bir bütünlük içerisinde yürütülebilmesinin amaçlandığı genelgeye göre, kurulda aralarında Çevre ve Şehircilik, İçişleri, Sağlık, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman, Ulaştırma ve Altyapı bakanlıklarının ilgili bakan yardımcılarının da bulunduğu katılımcılar yer alacak. Kurul, ayda en az bir defa toplanacak.-ANKARA Milliyet

SALYA İÇİN ERKEN UYARI SİSTEMİ

Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) ve Manisa Celal Bayar Üniversitesinden (MCBÜ) harita mühendisi bir grup akademisyen, Marmara Denizi’nde müsilajın (deniz salyası) yayılımını izlemek üzere Google Earth Engine platformunda kullanılan “kod” yazdı. YTÜ Harita Mühendisliği Bölümü Fotogrametri Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Füsun Balık Şanlı yazılan kodla, su yüzeyi ve müsilajı birbirinden ayırabildikleri haritalar ürettiklerini dile getirdi. Müsilajın, Marmara Denizi’nde örttüğü alanları koordinatlarıyla tespit ettiklerini aktaran Şanlı, şöyle konuştu:

“Kod sayesinde Google Earth Engine üzerinde müsilaj tespiti yapabiliyoruz. Kodu çalıştırıp risk olan yerleri belirleyebiliriz. Uydu görüntüleriyle erken bir zamanda riskli gördüğümüz bölgelere saha analizi için gidilebilir, gerekli önlemler alınabilir”

MCBÜ Coğrafi Bilgi Sistemleri Öğretim Görevlisi Osman Salih Yılmaz da kullandıkları metodun bir nevi “erken uyarı sistemi” gibi de kullanılabileceğini belirterek “Bu kodla temizliğin hangi aşamada olduğunu, müsilajın azalıp azalmadığını dakikalar içinde tespit edebiliyoruz. Ayrıca daha önce hiç müsilaj görülmemiş bölgelerde yayılımın başlayıp başlamadığı da tespit edilebilir” dedi.