Büyük Sinagog’da 46 yıl sonra ilk dua

Edirne’de Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından beş yılda restorasyonu tamamlanan tarihi Büyük Sinagog dün ibadete açıldı. Sinagogda 46 yıl önce en son duayı yöneten David Azuz’un da yer aldığı törene, 30’u aşkın ülkeden gelen çok sayıda davetli katıldı.
Türkiye Museviler Hahambaşı İsak Haleva’nın da katıldığı duayı yöneten David Azuz, 1965 yılında Edirne’ye geldiğini ifade ederek, “1969 yılına kadar buranın hocasıydım. Son olarak burada dua okuduktan sonra İsrail’e döndüm. 46 yıl sonra buraya döndüm” diye konuştu. Tevrat’ın da getirildiği sinagogda 10 Emir ve ilahiler okundu.

Vali Şahin konuşmadı
Sinagog öğle saatlerinde Başbakan Yardımcısı Arınç, Edirne Valisi Şahin, Edirne Belediye Başkanı CHP’li Recep Gürkan, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, Türkiye Musevi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh, Fener Rum Patriği Bartholomeos’nun katıldığı dini törenle açıldı. İsrail askerlerinin Mescid-i Aksa’ya postallarıyla girmesine tepki olarak sinagogun sadece “müze” olacağını açıklayan ve gelen tepkiler üzerine özür dileyen Edirne Valisi Şahin’e açılışta konuşma verilmedi. Vali Şahin töreni Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem ve Türkiye Musevi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh’in arasında oturarak izledi.
Açılış töreni ilahi ve dualarla başladı. Ulus Özel Musevi Okulu öğrencileri tarafından da mini bir konser verildi. Ardından hahambaşları tarafından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Türkiye için dualar okundu. Haham, duanın Türkçe tercümesinde, “Yüce devletimiz Türkiye Cumhuriyetini ve Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ı mübarek kılsın, korusun, yücelttin, yardım etsin, büyütsün, yücelere taşısın. Ömrünce ve ömrümüzce şanını yüceltsin amin” ifadelerini kullandı.

‘Eşit bir parçamız’
Başbakan Yardımcısı Arınç konuşmasında “Bu vatanda bir Müslüman’ın ne kadar hakkı varsa, bir Yahudi’nin, bir Hıristiyan’ın başka inanç grubunun da o kadar hakkı vardır. Türk Musevi Cemaati ülkemizin ayrılmaz bir parçası ve eşit paydaşıdır.” dedi.
Arınç, açılıştan önce ziyaret ettiği valilikteki konuşmasında da İber Yarımadası’nda, İspanya’da Yahudilerin sürgüne uğratıldığını ve Osmanlı’nın onlara kucak açtığını anımsattı. Oradaki Yahudilerin bir kısmının Edirne’ye, bir kısmının da başka yerlere geldiğini belirten Arınç, “Büyük bir cemaatin, sayısının 20 bini bulduğunu Edirne’de ifade ediyorlar. Bütün bunlar bizim için geçmişten bu yana bir kişi bile kalsa büyük bir hatıradır” diye konuştu.

Yahudi dini müziği burada doğdu

Büyük Sinagog, 1905’te yaşanan ve “büyük yangın” olarak adlandırılan yangında yok olan 13 ayrı sinagogun yerine 2. Abdülhamid’in fermanıyla yapıldı ve 1907’de ibadete açıldı. Fransız mimar France Depre tarafından Viyana Sinagogu örnek alınarak projelendirilen yapının büyük bir bölümü aradan geçen süre içinde tahrip oldu. Trakya Üniversitesi’nin geçmiş dönemde restorasyonunu üstlenerek kültürel amaçlı kullanma isteğine sıcak bakılmasının ardından üniversiteye tahsis edilen bina, Yahudi cemaatinin tepkisi üzerine yeniden Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredildi. Sinagog, idari bina ve müştemilat binasından oluşuyor. Maftirimin (Yahudi dini müziği) doğduğu yer olarak da bilinen, mimari estetik açısından önemli dini mabetler arasında sayılan Büyük Sinagog, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 5 yılda restore edildi. Osmanlı’ya sığınan Sefarad Yahudileri ve diğer Yahudi cemaatleri Sinagog’u 1983 yılına kadar kullandı. Sinagog, cemaatsiz kalınca harap hale geldi.