Son dakika... İngilizler itiraf etti: Türkiye oyunun kurallarını değiştirdi!
15.07.2020 - 15:31 | Son Güncellenme:
Libya'da fırtına öncesi sessizlik yaşanırken, İngiltere Savunma Bakanı Türk insansız hava araçlarının Kuzey Afrika ülkesi ve Suriye'de yaptıklarından ders alınması gerektiğini söyledi: "İddiaların yarısı bile doğruysa, bu oyun değiştirici niteliktedir."
Son birkaç haftanın sakin geçtiği Libya'da, 24 saatte olanlar bir fırtınanın yaklaştığını gösterirken, İngiltere'den gelen açıklamalar tüm dikkatleri Türkiye'nin üzerine çekti.
Savaş ağası Halife Hafter taraftarları Mısır'dan askeri müdahale istedi, saatler sonra Kahire yönetiminin Libya'ya gönderdiği konvoy görüntülendi.
Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplmum tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne (UMH) bağlı Libya ordusu, Mısır'ın askeri yardımının Hafter milislerinin merkezi Tobruk kentine ulaştığını bildiriyor.
Daha önce gizli Libya'ya sokulan Rus savaş uçaklarının fotoğraflarını paylaşan ABD Afrika Kuvvetleri Komutanlığı (AFRICOM) ise, bugün Twitter hesabından yeni fotoğraflar yayınladı.
Libya'da General Halife Hafter saflarında yer alan Rus paralı askerler Wagner Grubu'nun ateşkes çabalarını zorlaştırdığını belirten AFRICOM, Moskova'dan Kuzey Afrika ülkesindeki faaliyetlerini durdurmasını istedi.
AFRICOM'un paylaştığı yeni görsellerde, Trablus ve Sirte çevresinde bulunan Rus yapımı bubi tuzakları, patlayıcılar ve kara mayınları bulunuyor.
AFRICOM'dan Tümgeneral Bradford Gering, Wagner Grubu'nun sivillerin ölümünden sorumlu olduğunu belirterek patlayıcıların Rus paralı askerler tarafından Libya'ya sokulduğunu belirtti.
Yerel kaynaklar ise, Rus paralı askerlerin savaşın düğümlendiği Sirte ve Cufra çevresinden çekildiği yönünde bilgilerin geldiğini bildiriyor ancak söz konusu bilgiler henüz doğrulanmış değil. Al Jazeera, Libya'daki yabancı askerler arasında Sudan ve Çad'dan gelenlerin yanı sıra 3 binden fazla Rus Wagner Grubu üyesinin bulunduğunu duyurmuştu.
Trablus çevresinde büyük hezimet yaşayıp Sirte'ye kadar çekilen Hafter milisleri ise, kritik kent ve Cufra'da büyük bir muharebenin yaklaştığı tehdidini savuruyor.
Sahaya inerek Hafter milisleri ve destekçilerini bozguna uğratan Türkiye'nin başarısı, İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace'ın dikkatini çekti.
Hava ve uzay kuvvetleri alanındaki yarışı değerlendiren İngiliz bakan Wallace, Türkiye'nin silahlı insansız hava araçlarıyla (SİHA) Libya ve Suriye'de yaptıklarından ders alınması gerektiğini söyledi.
Libya'da Bayraktar TB-2'nin oynadığı role vurgu yapan İngiltere Savunma Bakanı, "Türkiye’nin 2019 ortasından bu yana Bayraktar TB-2’leri Libya’daa nasıl kullandığına bakın. Bu İHA’lar istihbarat topladı, gözetleme yaptı ve cephe, tedarik hatlarını ve lojistik üslerini hedef alan operasyonlar yaptı" deyip ekledi:
"(Türk İHA’ları) Geçen yıl temmuz ayında Libya Ulusal Ordusu'nun kontrolündeki Cufra Havaalanı'nı vurarak çok sayıda komuta kontrol noktaları ile iki nakliye uçağını tahrip ettiler. Ya da Türkiye’nin Suriye’de müdahil oluşunu ve Elektronik Harbi, hafif silahlı İHA’ları ve tankları, zırhlı araçları ve üzerilerindeki hava savunma sistemlerini durdurmaya dönük akıllı mühimmatı nasıl kullandığını düşünün.
Haberlere göre Esad rejimi ağır kayıplar verdi. '3 bin asker, 151 tank, 8 helikopter, 3 İHA, 3 muharip savaş uçağı, kamyonlar, 8 hava savunma sistemi, bir karargah ve sair ekipman ile tesisler.' İddiaların yarısı bile doğruysa, bu oyun değiştirici niteliktedir."
Mısır ordusu, Türkiye ve desteklediği meşru yönetime gözdağı vermek için geçen hafta Libya sınırında büyük bir tatbikata girişmişti. Tatbikata orduya ait hava ve deniz kuvvetleri de katılmıştı. Mısır'da iktidarı darbeyle ele geçiren Abdulfettah Sisi, geçtiğimiz haftalarda Sirte'nin 'kırmızı çizgi' olduğunu söyleyip Libya'ya askeri müdahale sinyali vermişti.
Uluslararası televizyon Al Jazeera ise, Haziran ayı sonunda savaş ağası Hafter ve müttefiklerinin planını dünyaya duyurmuştu.
Hafter milislerinin yayınladığı videoda, Bingazi ve Sirte arasındaki kente binlerce yabancı paralı askerlerin konuşlandırıldığı görülüyor.
Bingazi, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya ve Fransa'nın desteklediği savaş ağası Hafter'in merkezi konumunda. Sirte ile aralarında 570 kilometre mesafe var.
ABD'nin başkenti Washington'da bulunan düşünce kuruluşu CSIS (Center for Strategic and International Studies), Hafter'i destekleyen Rusya'nın Kuzey Afrika ülkesinde genişleyen askeri izlerini analiz etti. ABD ordusunun Afrika Kuvvetleri Komutanlığı (AFRICOM), Rusya'nın Libya'daki El Cufra ve El Kadim üslerine gönderdiği savaş uçaklarının fotoğraflarını yayınladı.
Söz konusu üslere konuşlanan 14 jet arasında Su-24 saldırı, MiG-29 avcı ve Su-35 önleme savaş uçağı da var.
Paralı askerler Wagner Grubu'nu çok önceden Libya'ya yerleştiren Moskova yönetimi, 2017'den bu yana Hafter milislerine eğitim, danışmanlık ve ekipman desteği sağlıyor. 2020'nin başlarında Libya'daki Rus paralı askerlerin sayısı 1200'e çıktı.
CSIS uzmanları, El Cufra hava üssünde 6 Haziran'da çekilen fotoğraf öncesinde Mayıs ortasında hareketliliğin başladığını, üssün kuzeyine konuşlandırılan Pantsir-S1 hava savunma sistemlerinin çoğunun Türk insansız hava araçları (SİHA) tarafından imha edildiğini hatırlatıyor. Hava üssünde yeni silahlar, araçlar, çadırlar ve MiG-29'lar için inşa edilen hangarlar dikkat çekiyor.
19 Mayıs tarihinde yine Cufra'dan alınan bir başka uydu görüntüsünde, pistten hangara çekilen bir MiG-29 var. Analistler, MiG-29 ve Su-24 savaş uçaklarının gelmesinden günler sonra Hafter milisleri ve Rus paralı askerlerin Türkiye destekli Libya ordusu tarafından Trablus çevresinden çekilmeye zorlandığını aktarıyor.
Stratejik Beni Velid kentindeki Rus paralı askerler ve ağır silahları 25 Mayıs tarihinde Trablus'a 180 kilometre mesafedeki Cufra hava üssüne gitmek için yola çıktı.
Cufra'dan 28 Mayıs'ta alınan uydu fotoğrafı, taşınan ağır silahlar ve topları net şekilde gösteriyor.
Yine aynı gün çekilen bir başka kare, Türk SİHA'larından kurtarılabilen Pantsir-S1 hava savunma sistemleri ve birçok aracın Cufra'da konuşlandığını ortaya koydu.
8 Haziran tarihine gelindiğindeyse, Cufra hava üssünde kalkışa hazırlanan bir Su-24 jeti göze çarpıyor. CSIS analistleri, Cufra'dan gelen görüntülerin Rusya'nın Kuzey Afrika ve Akdeniz'deki yeni stratejik tutunma zeminini gösterdiğini belirtiyor.
Peki son aylarda Libya'da dengeler nasıl değişti? New York Times, Mayıs ayında yayınladığı bir haberde, Türkiye destekli güçlerin Libya'da elde ettiği zaferlerin General Halife Hafter'in planlarına büyük darbe vurduğunu bildirmişti. Haberde, söz konusu zaferlerin Türkiye'nin Libya'da mücadele eden yabancı ülkeler arasında belirleyici bir güç olarak yerini alışına işaret ettiği vurgulanmıştı. Haberde ayrıca Hafter güçlerinin eline yeni ulaşan Rus hava savunma sistemlerinin SİHA'larla yok edildiği kaydedilmişti.
NYT'nin haberi şöyle devam ediyordu: "Zaferler, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Ocak'ta asker ve SİHA'lar göndermesine kadar, zayıf ve Hafter güçleri tarafından etrafı sarılmış görünen Birleşmiş Milletler destekli Trablus hükümetinin kaderini, çarpıcı bir şekilde değiştirdi. Bu, Türkiye'nin 100 yıldan uzun süre önce Osmanlı İmparatorluğu'nun sona ermesinden bu yana, petrol zengini Kuzey Afrika ülkesine yaptığı en güçlü müdahaleydi."
Düşünce kuruluşu Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nin bir brifinginin 'Artık Türkiye'nin Libyası oldu' başlığını taşıdığını söyleyen New York Times, Hafter'in bir yıldan uzun süre önce Trablus'u ele geçirmek için saldırı başlattığını ve aralarında Rusya'nın da bulunduğu destekçilerini Libya'nın geleceğinde önemli bir rol oynama konumu sağladığını vurgulamıştı..
Ancak gazete, Mayıs ayında Trablus hükümetine sadık güçlerin ele geçirdikleri, Birleşik Arap Emirlikleri'nin satın aldığı, Rus malı bir hava savunma sistemiyle geçit töreni yaptıkları ve bunun Hafter'in en güçlü iki dış destekçisini hedef alan bir aşağılama olduğunu kaydetmişti.
New York Times, Türkiye'nin Libya'daki başarılarının darbeci Abdülfettah El Sisi'nin önderliğindeki Mısır'da kaygı yarattığını ve Ankara'nın yeni nüfuzunu Libya'da daimi bir askeri varlık elde etmek için kullanma ihtimalinin, Kahire'de alarm zillerinin çalmasına yol açtığını belirtmişti.
Libya ordusu, yaklaşık 1 yıllık kuşatmayı tamamen bitirmek ve Hafter güçlerini yenilgiye uğratmak için geçen ay Öfke Volkanı Operasyonu'na girişmişti. Ordu birlikleri, 18 Mayıs'ta ülkenin batısındaki stratejik Vatiyye Üssü'nü Hafter'den kurtarmış ve birçok ilçe ile yerleşim yerini milislerden temizlemişti.
Türk üretimi silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) Hafter'e Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) tarafından verilen Rus hava savunma sistemi Pantsir'leri imha etmesi ise, tüm dengeleri alt üst etti. Ne yapacağını bilemeyen savaş ağası Hafter, bu kez doğrudan Rusya'dan yardım istedi ve Suriye'den havalanan sekiz Rus savaş uçağı Libya'ya indi.
Bir açıklama yapan Amerikan ordusu ise, yeni fotoğraflarla Rusya'nın Libya'ya savaş uçakları gönderdiğini resmen duyurdu. ABD Afrika Komutanlığı (AFRICOM), söz konusu uçakların paralı askerler Wagner Grubu'na taarruz desteği için Suriye'den Libya'ya uçtuğunu bildiriyor.
Açıklamada, "Rus uçakları, Rusya'daki bir hava üssünden gelip Rusya menşeli olduğunu kamufle etmek için Suriye'de tekrar boyanarak Libya'ya geçti" denildi.
AFRICOM'un açıklamasındaki en dikkat çekici bölümlerden biri, Rusya'nın uzun süredir Libya'da oynadığı rolü inkar ettiğini ancak şimdi bunu inkar edemeyeceği oldu. AFRICOM Komutanı Orgeneral Stephen Townsend ise, Libya'da yaşananların adını tam olarak koydu: "Rusya uzunca bir zaman Libya'daki çatışmalara müdahalesinin tam boyutunu inkar etti ancak artık inkar yok.
Rusya dördüncü nesil savaş uçaklarını oraya gönderirken adım adım izledik. Rusya'dan devlet desteği olmadan ne Hafter güçleri ne de özel güvenlik şirketleri o uçakları silahlandırıp kullanamaz. Dünya, Hafter'in bir hava operasyonu düzenleyeceğini ilan ettiğini duydu. Bu, Rus paralı pilotlarının Libyalıları bombalamak için kullanacağı Rus uçaklarıyla yapılacak."
ABD Avrupa ve Afrika Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Jeff Harrigian da, Rusya'nın sonraki adımlarına işaret etti: "Rusya, Libya'da kıyılardaki üsleri ele geçirirse bir sonraki adımı uzun menzilli Geçişe Kapatma ve Alan Hakimiyeti (A2AD) silahlarını (hava savunma sistemleri) oraya yerleştirmek olacaktır. O gün geldiğinde, Avrupa'nın güney kanadı için büyük bir güvenlik kaygısı söz konusu olacaktır" dedi.
İç savaş ülkesi, Libya, Türkiye ve Trablus yönetimi arasında Kasıma ayında imzalanan bir anlaşmayla dünya gündemine girdi. Söz konusu anlaşma, Doğu Akdeniz'deki deniz yetki alanlarını belirliyordu. Mısır, İsrail, Güney Kıbrıs ve Yunanistan'ı şoka uğratan anlaşma, beklendiği gibi bölgede depreme yol açtı.
Uluslararası toplum anlaşmanın yol açtığı sarsıntıyla çalkalanırken, İngiliz The Guardian gazetesi, Libya'ya Sudan'dan yeni paralı askerlerin geldiğini manşetinden duyurdu. Habere göre, yüzlerce paralı asker Libya'ya getirilmişti. Sudanlı bir komutanın verdiği bilgiye göre, Aralık ayı itibarıyla 3 bin kadar Sudanlı paralı asker General Hafter için Libya'daydı. Militanların liderlerinden biri, "Paralı asker olduğumuzu biliyorum, onur ve şerefimiz için savaşmıyoruz. Buradaki misyonumuzu tamamlayınca evimize döneceğiz" demişti.
Türkiye ise, Akdeniz'deki müttefiki Libya için 2019'un son günlerinde yeni bir hamle yaptı, asker gönderme tezkeresini meclise getirdi ve çıkan sonucun ardından Türk birlikleri Libya'ya gitmeye başladı.
40 yılı aşkın bir süredir Libya siyasi arenasında yer alan General Hafter, 1969'da askeri bir darbeyle Kral İdris'i deviren Albay Muammer Kaddafi önderliğindeki subaylar arasındaydı. Ama 1980'lerde Çad ile çatışmalara giren Libya askerlerinin başında görevlendirilmesi ile kaderi değişti. Libya, Fransızların desteklediği Çad'a yenildi, 1987'de 300 askeri ile birlikte Hafter de esir alındı.
Serbest bırakıldığında Kaddafi onu hain ilan etmişti. Hafter 20 yılını eski Libya liderini devirmek üzere harcayacaktı. Bunu ABD'nin Virginia eyaletinde sürgünde yaptı. Burada muhalif Libya Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin askeri lideri olarak görev yaparken ABD istihbarat teşkilatı CIA ile işbirliği halinde çalıştığı tahmin ediliyordu.
Kaddafi döneminde Hafter tipik bir hain olarak görülüyor, ABD'ye kaçışı ile askeri okullarda olumsuz örnek vaka olarak anlatılıyordu. Libya'yı 1969'dan 2011'e kadar demir yumrukla yöneten Muammer Kaddafi, muhaliflerden kaçmaya çalışırken yakalanıp linç edilmiş ve Kuzey Afrika ülkesinde bir sayfa kapanmıştı.
Hafter, Kaddafi'ye karşı ayaklanmanın başladığı 2011'de Libya'ya dönerek ülkenin doğusundaki muhalif güçlere komuta etti. Kaddafi düştükten sonra Hafter iki yıldan uzun süre yargılandı. Şubat 2014'te televizyona çıkıp kurulan hükümete karşı ayaklanmaları çağrısı yaptı.
Libya'nın doğusundaki Bingazi'yi Şubat 2016'da kontrolü altına alan Hafter, Derne'ye kadar ilerledi. Peşinden Akdeniz sahil şeridinde Petrol Hilali adıyla bilinen bölgedeki limanları ele geçirdi. Aynı yılın Eylül ayında kendisini mareşal ilan etti. Hafter Libya tarihinde mareşal rütbesine gelen ilk asker olmuştu.
Doğudaki kentlerden sonra batıya, Trablus'a yönelen Hafter, Ocak 2015'te BBC muhabiri Feras Kilani'ye bir röportaj vermişti. Kilani, Hafter'i "Eski tarz asker olarak siyasete inancı yok görünüyor" cümlesiyle tarif ediyor. Kilani, Hafter'e "Ülkenin yeni Kaddafi'si olmayı mı planlıyorsunuz?" diye sorduğunda ise "Hayır" diye yanıtlamıştı öfkeyle.
Nüfusu 6.4 milyon olan Kuzey Afrika ülkesinin yüzölçümü 1.77 milyon kilometrekare. Libya, seyrek nüfuslu olmasına rağmen dünyanın en kaliteli petrol rezervlerinin üzerinde oturuyor. Bu rezervler, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının yarısından ve devlet gelirlerinin yüzde 75’inden daha fazlasına karşılık geliyor. OPEC üyesi Libya, varlığı kanıtlanmış petrol rezervleri arasında büyüklük açısından Afrika’da birinci, dünyada dokuzuncu sırada yer alıyor.
Herhangi bir resmi istatistik mevcut değil ancak birçok araştırmacı nüfusun üçte birinin işsiz ve yoksul olduğunu ve bu sayının genç Libyalılar arasında daha da yüksek olduğunu söylüyor.
Doğuda Mısır, güneydoğuda Sudan, güneyde Nijer ve Çad ile batıda Cezayir ve Tunus ile komşu olan Libya toprakalrı, 16. yüzyıldan 1911 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olarak varlığını sürdürdü. 1911'de Trablusgarb Savaşı'nın ardından İtalya tarafından işgal edilen Libya, 1951 yılında bağımsızlığını kazandı.
