Yatırımcı, robota düzenleme bekliyor

Piyasada gerçekleşen işlemlerde yüksek frekanslı işlemlerin payı artıyor. Robot işlemlere karşı bireysel yatırımcılar korumasız. Piyasa aktörleri ise bu işlemlerin getirdiği sorunları tartışıyor. 2020’de düzenleme gelebilir mi?


Karmaşık algoritmik işlemlerle saniyenin altında gerçekleşen hisse alım satımları, güçlü bilgisayar işlemleri ve hız, 2019’da yatırımcıların gündeminde fazlasıyla yer aldı. Hız ve işlem yönünden bireysel yatırımcıların ilerisine geçerek emir iptal etme avantajı ile hareket edebilen yüksek frekanslı işlemler bireysel yatırımcıları mağdur ediyor. Piyasa aktörleri ise söz konusu işlemlerin piyasaya getirisi ile oluşan haksız rekabetin nasıl dengelenebileceğini tartışıyor.

Yüksek frekanslı işlemlerde kâr sağlayan iki ana etmen bulunuyor. Yüksek hacimlerle küçük fiyat farklılıklarından yararlanma ve saniyenin altında gerçekleşen alım ve satımlarla bireysel yatırımcının önüne geçebilme olanağı.

Belli algoritmalarla hareket eden robot yazılımlar, sahip olduğu yüksek hızla bireysel yatırımcının önüne geçebiliyor. Bu avantaj bireysel yatırımcılar açısından ve piyasa bozucu işlemler açısından değerlendiriliyor.

Hızla artıyor

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) Başkanı Alp Keler, aracı kurumların doğrudan piyasa erişimi ile gerçekleştirdiği işlem hacminin 2019’un Ocak-Eylül döneminde hisse senedi işlemlerinin yüzde 14’ünü, aracı kurumların vadeli işlemlerinde ise yüzde 20’yi bulduğunu söylüyor.

Robot işlemler hızla yayılırken ABD’deki işlemlerin yarısından fazlası yüksek frekanslı işlemlerden oluşuyor. Oran Avrupa’da yüzde 40’a, Japonya’da ise yüzde 30’a yaklaşmış durumda. Türkiye’de de yüksek frekanslı işlemlerin kullanım oranı hızla artıyor.

Yüksek frekanslı işlemler kullanana birçok farklı strateji avantajı sağlamakla beraber, geçmişte piyasa bozucu eylemlere konu olması nedeniyle tartışmalı yönü olduğunu hatırlatmak yerinde olacaktır. Keler, “ABD ve Avrupa’da yüksek frekanslı işlemlere yönelik düzenlemeler hayli önem kazandı. Türkiye’de yüksek frekanslı işlemleri doğrudan ele alan bir düzenleme henüz bulunmuyor. Ülkemizde yatırımcıyı korumak ve piyasaların etkin ve rekabetçi çalışmasını sağlamlaştırmak üzere bir düzenleme oluşturulması düşünülebilir” diyor.

Dolar kuru için 5 kritik gösterge

1 - Dolar/TL 5.9380 seviyesinde 5,82’nin aşılması ile 5,95 test edildi. Dolar/TL kurunda yükseliş ivmesi korunuyor. 5,65-5,95 aralığındaki yükselişin devamı, 30 sent daha yukarı taşıyacaktır doları. Bu da 6,25-6,30 seviyelerine denk geliyor. Zaten analistlerin genel beklentisi yıl sonu için 6,05 seviyelerindeydi. Dolarda dip seviye 5,75 seviyesine yükseldi. Olası gerilemelerde bu seviyelere gelebilir.

2 - Dolar kuru 7,20 ve 50 ve 100 günlük ortalamaların üzerinde hareket etmeye devam ediyor. Bu da kurdaki yükseliş eğiliminin sürebileceğini gösteriyor.

3 - Dolar kurunda pozisyon almayı düşünenler açısından TL mevduat ile döviz arasındaki alternatif maliyeti dikkate almalı. Eğer dolar/TL kurunun 1 ay sonra 5.9887 seviyesinin üzerinde olmasını bekliyorsanız dövizde kalabilirsiniz, aksini düşünüyorsanız TL mevduatı tercih etmelisiniz. Dolar kurunun üç ay içinde 6.0931, altı ay içinde 6,2522 ve bir yıllık vadede 6,5849 seviyelerinin üzerinde olmasını bekliyorsanız dövizde kalabilirsiniz. Öte yandan bu vadelerde belirtilen seviyelerin altında kalacağını düşünüyorsanız TL mevduatı tercih edebilirsiniz.

4 - Türkiye’nin kredi risk primi 286 seviyesinde. Risk priminin gerilemeye devam etmesi paranın DTH’lardan çözülmesini sağlayabilir. Bu da kur üzerinde olumlu etki yaratacaktır. Hareket oynaklığının azalması açısından bu oldukça önemli.

5 - 13 Aralık ile biten haftada, yurtiçi yerleşiklerin döviz tevdiat hesapları (DTH) bir önceki haftaya nazaran 519 milyon dolar geriledi ve 193,9 milyar dolar oldu. Toplam mevduat içerisindeki payı yüzde 48,51 seviyesinde. Döviz mevduatları hala zirveye yakın seviyelerde. DTH’larda kalıcı bir düşüş yaşanmadıkça kurda düşüş ihtimali zayıf.

Borsada 120 bin hedefi korunuyor

Borsa İstanbul 111.177 seviyesinde bulunuyor. Borsadaki yukarı hareketin hedefi 120 bin olarak korunuyor. Endeks kısa ve orta vadeli ortalamalarının üzerinde hareket ediyor. Endeksteki yükselişte kritik göstergeler takip edilebilir.




1 -BIST 100 Endeksi ortalamaların üzerinde ve yükseliş yönündeki hedef korunuyor. Ortalamaların üzerinde kalındığı sürece ilk hedef seviye 120 bin olmaya devam edecek. Olası bir gerilemede Endekste 20 günlük ortalama 108.721 seviyesinde bulunuyor. Kırılırsa 50 günlük ortalama 105.704 seviyesi, bu seviye de aşağı kırılırsa 200 günlük ortalama 100 bin seviyesi test edilecek. Genel beklenti artık 100 bin seviyesinin üzerindeki bir hareket.

2  - Yabancıların borsadaki payı yüzde 59,19 seviyesinde bulunuyor. Beymen hisselerinin takasındaki değişim ve kottan çıkan hisseler ile yabancı takasında gerileme sürüyor. Düşük de olsa yabancı hisse satışı var. Yurt dışında yerleşik kişiler, 13 Aralık haftasında 79,3 milyon dolarlık hisse senedi sattı. Yabancının düşük de olsa çıkışının sürmesi borsanın yükseliş hızını yavaşlatabilir.

3 - Banka hisselerindeki hareket önemli. Banka hisselerinde güçlenen bir hareket yaşanırsa Borsadaki hareket ivme kazanır.