KORONA NOTLARI 22 / “Kraliçe Arı” yok olursa yeni sistem nasıl olacak?
Virüs salgınının Türkiye’de etkisini artırdığı ilk günden beri, bu köşede, birçok değerli ekonomistin görüşlerine yer verdik. Hepsinin ortak noktasına bakıldığında 5 husus öne çıkıyor.
(1) Bu krizi geçmişteki hiçbir büyük kriz ile karşılaştırmamak gerek, dolayısıyla eski ve sıradan çözümler işe yaramaz.
(2) Bu bir finansal kriz olmadığından, öncelikle sağlık sorununun çözülmesi şart.
(3) Ekonomiyi, şirketleri ve şahısları ayakta tutmak için açıklanan paketler, ya da para basma dahil atılacak adımlar şimdilik ancak geçici çözüm sağlayabilir.
(4) Koronavirüs salgınında en kötüsü henüz görülmedi, dolayısıyla bu zirve görüldükten sonra, tahribatın boyutu ortaya çıkacak.
(5) 2020 yılında dünya ekonomilerinde, istisnasız, daralma kaçınılmaz.
Efsane ekonomiste kulak ver
Deneyimi ve görüşleriyle ekonomi çevrelerinde efsane ekonomist olarak adlandırılan Dr. Gary Shilling ile öngörü turumuzu sürdürüyoruz.
Amerika’da bir süredir yaşadığı ve arı yetiştirdiği çiftliğinden, Business Insider’ın yayınına katılan ünlü ekonomist, dünyanın virüs salgınıyla birlikte değil daha öncesinde durgunluğa girmiş olmasının, en önemli risklerden biri olduğunu söylüyor.
Bu da demek oluyor ki, tüm dünya olarak virüs krizine tek ayak üstünde yakalandık, tahribatı ortadan kaldırmak zaman alabilir.
Shilling’in dikkat çektiği ikinci önemli husus, yaşanan durgunluk 2020 yılının sonuna kadar devam edebilir.
Yani, virüste nasıl ki henüz en kötüsü görülmedi; piyasalarda da henüz dip görülmemiş olabilir. Yılsonuna kadar tetikte kalmak ve hazırlıklı olmak lazım.
Üçüncü ve bir diğer önemli nokta ise, bu kriz gösterdi ki, artık dünyanın hiçbir ülkesi, başka bir ülke ile ticari bağı olmadan ayakta kalamıyor.
Yani bundan sonra bazı ülkeler, bir daha sorun yaşamamak için, korumacı politikalara geçebilir, fakat bu çok daha verimsiz ekonomilere ve yüksek işsizliğe neden olacaktır.
N’olcak 1.5 milyon işçi arıya!
Gary Shilling, dünya ekonomisinde şu anda yaşanan çöküntüyü, arılar ve bal üretimindeki bir benzetmeyle anlatarak; yaşanan tedarik zincirindeki bozulmayı Kraliçe Arı’nın yokluğuna benzetiyor ve şunları anlatıyor.
“Size benim arılarımdan bir benzetme yapacağım. Çiftlikte toplam 31 kovanım var. Her bir kovanda da 50 bin işçi arı bulunuyor. Tüm bu kovanlar yani sayısı 1.5 milyonu aşan işçi arı için, sadece bir Kraliçe Arı’ya yer var. Ve kendisinin tek yaptığı iş, yumurtlamak. Evet, sadece bunu yapıyor. İyi bir Kraliçe Arı günde 2 bin yumurta yumurtlayabilir. Ve bunu kesinlikle yapmak zorunda çünkü işçi arılar sadece 28 gün hayatta kalabiliyorlar. Onlar ya ölümüne çalışıyorlar ya da doğal yöntemlerle ölüyorlar. Eğer Kraliçe Arı’da bir sorun olursa, bu durum bal üretiminizde büyük sorunlara neden olabiliyor.”
Shilling, Kraliçe Arı’nın yokluğunda on binlerce işçi arının varlığının hiç bir işe yaramayacağını ve bal üretilemeyeceğini anlattıktan sonra, virüs etkisindeki dünyayı yorumluyor;
“Hiç vakit kaybetmeden dünyada tedarik zincirinde oluşan eksiklerin bir an evvel giderilip, işleyişin sürdürülmesi gerekiyor.”
Bu uyarıyı yapmasının altında yatan sebep ise, koronavirüs salgınıyla bir anda bozulan dünyadaki işleyişin düzeltilememesi halinde, mevcut sistem bir işe yaramayacak ve çöküş kaçınılmaz olacak. Yeni oluşacak yapı, tahribatın boyutlarına ve o günün şartlarına göre ortaya çıkacak.
Bal gibi ekonomist!..
Çiftliğinde yılda 2 tona yakın bal üretimi yapan ünlü ekonomist Gary Shiller, bunların satışını yapmıyor. Muhasebe kaydı tutmak ve vergi işleriyle uğraşmak yerine; tüm üretimini paketler halinde; çevresiyle paylaşmayı tercih etmiş.
