Enflasyonu patlatsa bile virüsün aşısı: “Bol para”
Kovid-19 salgını “hem sağlığı”, “hem de ekonomileri” tehdit ediyor. Salgın bu yönüyle yakın geçmişteki finansal krizlerden farklı olarak “ikiz kriz” olarak karşımıza çıkıyor. Ve sonunun belirsizliği tüm dünyada kaygıları arttırmaya devam ediyor.
Bu sebeple bilim insanlarıyla birlikte ekonomistleri de can kulağıyla dinlemekte ve çıkış yolu için önerilerini dikkate almakta fayda var.
Limitsiz borçlanın
Dünyacı ünlü Harvardlı ekonomist Kenneth (Ken) Rogoff, bu noktada iddialı bir çıkışa imza atıyor;
“Şu an savaştayız ve savaşı kazanmak zorundasınız. Bu yüzden hükümetlerin ne pahasına olursa olsun borçlanma kaygısını üzerinden atması gerek.”
Amerika örneğinden yola çıkarak tüm dünyaya seslenen ünlü ekonomist, “Hükümetin 5 trilyon dolarlık bir borç alması -ABD- eğer bu süreci sağlıkla atlatmamızı sağlayacaksa hiç sorun olmamalı. Önemli olan ihtiyaç halinde yüklü miktarda borç alabilmek. Enflasyonu düşünmeden limitsiz borçlanmalısınız. Zaten zorlu günler için birikim yapmanın anlamı da bu. Yağmur yağdığı zaman baraj kapaklarını açabilmeniz lazım” diyor.
Buradan anlaşılıyor ki, öneriye kulak veren ülkelerin önümüzdeki dönemi atlatabilmek için “enflasyonu da patlatsa” borçlanmasında oldukça büyük yarar var.
‘Uzay saldırısından farkı yok’
“Bu bir acil durum” diyen Profesör, sözlerine şöyle devam ediyor;
“Şu anda kredi durumunuz, ülke notunuz hakkında endişelenmenize gerek yok. Hatta bu sürecin sonunda enflasyonun artacağını bilseniz bile savaşı kazanacağınız sürece bu o kadar da önemli değil. Çünkü geleceği korumaya çalışıyoruz. Aslında bunu 1. Dünya Savaşı ya da 2. Dünya Savaşı gibi düşünmek lazım. Küçük virüsler bizi ele geçiriyor. Bunu gerçekten bir uzaylı saldırısı gibi düşünmek gerekli. Durumu hiç kimse küçümsememeli.”
Sonuçları korkunç olmadan!
Tüm dünyada alışılagelmişin dışında bir şeyler oluyor. İş yapış şekilleri değişti bile. Ve eskiye dönüş nasıl ve ne zaman olacak belli değil. Peki kurtarma paketleri!..
Yeniden Profesör Ken Rogoff’a dönelim;
“Bütün endüstrilere yardım edilmesi lazım. Turizm ve havayolu şirketlerine yardım öncelikli ama bundan da önce sağlık sektörüne acil yardım edilmesi şart. Ordular da savaş zamanı durumuna geçmeli Özel sektörün de bu acil durumda elinden gelen desteği hükümetlere vermesi gerek. Ülke Merkez Bankalarının ve Hazinelerin devreye girerek şirketlerin ve vatandaşlarının iflasını önlemeleri için yardım elini uzatması gerekiyor. Mesela Amerika. 1 trilyon dolarlık paket bir başlangıç paketi. Çok daha büyüklerine ve faklı tiptekilerine ihtiyacımız olacak. 23 trilyon dolarlık bir ekonomiyi 2-3 ay boyunca kapatırsanız bunun sonuçları çalışanlar ve iş dünyası için maalesef korkunç olur.”
Peki bu salgın Amerikan ve küresel ekonomi için ne kadar kötü olabilir?
“İlacın ve aşının ne zaman sürüleceği belirsizliğini koruyor. Bunun ne kadar uzun süreceğini bilmiyoruz.Savaşın sonuna gelene kadar tam durumu bilmek mümkün değil. Şu an için bilebildiğim tüm dünya için işsizlik ve üretim 2008’den de kötü olacak.”
‘Çok umutluyum, fakat...’
Durum gerçekten bu kadar vahim mi? İyi günler ne zaman gelecek?
“Eğer virüsü yenebilirsek, stabil bir duruma kavuşabiliriz. Bunun olacağına dair de çok umutluyum fakat farklı ülkeler için farklı durumlar ortaya çıkacak. Mesela İtalya’da sorun büyük olacak. Gelişmekte olan ülkelerde risk yüksek. Çin’in ne olacağını ise bilemiyorum. Bu büyük bir soru. Çin’in salgına karşı başarılı olduğu belirtiliyor ama ekonomileri için durum böyle değil. Eğer şanslılarsa çalışanları üretim sektörüne geri döndürebilirler. Fakat dünyanın geri kalan ülkelerinin çoğu resesyondaysa (durgunluk) onların ürettiklerini kim satın alacak?”
‘Satranç ustası’ göremiyorsa!
Kriz ve ekonomi hakkında öngörüleri ve kitaplarıyla ünlü olan Harvard Üniversitesi profesörlerinden Ken Rogoff, bu şapkasının yanı sıra Grandmaster ünvanına sahip usta bir satranç oyuncusu.
Olası hamleleri ve uzak sonuçları ustaca görebilen bir satranç ustası bile şu anda rakibi olan virüsün hamlelerini ve oyunun gidişatını görmekten uzaksa, gerçekten de bu oyunu kazanmak için insanoğlu olarak hata yapmamamız şart.
