Koronavirüs salgını korkutmaya devam ediyor. Salgının şiddetinin arttığı her dakika ekonomi cephesinde de çatlağın derinleşmesine yol açıyor. Başta Amerika, İngiltere ve Fransa olmak üzere endişeye kapılan hükümetler; ekonomilerinin çökmemesi adına art arda önlem paketleri açıklıyor. Ayrıca gün geçmiyor ki dünyaca ünlü bir ekonomist çıkıp da karamsarlık kervanına katılmasın. Duymuşsunuzdur; “Kovid-19 salgını 2008 krizinden çok daha tehlikeli” çıkışını yapan birçok ekonomist var. Bu ekonomistlerden birine ayrı bir pencere açmak gerek. Çünkü kendisinden gelen ciddi bir öneri bugün Amerika’da karşılık bulmuş görünüyor.
“Her Amerikalıya 1000 dolar dağıtılsın…”
Harvard, Obama, Trump...
ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, önceki gün ekranların karşısına geçti ve Korona virüsünün ekonomik zararını azaltmak amacıyla ABD Başkanı Donald Trump’ın vatandaşlara çek gönderilmesi talimatı verdiğini duyurdu. Çekin tutarını ise açıklamadı.
“Bu salgın 2008 krizinden daha kötü” derken, bu salgının olası etkileri ve çözüm önerileriyle birlikte “Her Amerikalıya 1000 dolar dağıtılsın” diyen ve bir anlamda ABD yönetimini peşine takan bu ekonomist aslında oldukça dikkat çekici bir isim. Kendisi, bir önceki Başkan Barack Obama yönetiminin ünlü ekonomisti, Harvard hocası Prof. Jason Furman.
Obama’nın seçim kampanyasının ekonomi ayağını hazırladı, 2008’de atlatılan global finansal krizi Beyaz Saray’dan yöneten isimdi.
Bu yüzden Prof. Jason Furman’ın sadece Trump’un peşine takıldığı “Nakit dağıtalım” önerisi değil, diğer söylemleri de bugünlerde oldukça önemli.
‘2008’den de derin olabilir’
ABD’de NBC News’a konuşan Furman, “2008’deki finans piyasalarının etkilendiği bir krizdi ama şu an yaşadığımız daha derin bir ekonomik kriz olacak” diyor ve ekliyor:
“2008’de pek çok kişi işini kaybetse de çoğunluk çalışmaya ve tüketmeye devam etti fakat şu anda herkes genel ihtiyaçlar dışında harcamalarını durdurdu, işini kaybedenler olacaktır ama bunun dışında işlerini koruyacak olanlar da gelirlerinin önemli bir bölümünü kaybedecekler.”
Önümüzdeki 2 aya dikkat!..
“Eğer virüsten 2 ay içinde kurtulabilirsek durum çok endişe verici olmayabilir ama tıp uzmanlarının dediklerine bakacak olursak bu durum maalesef 2 ayda çözülmeyecek” sözleri ise kritik tarih aralığına işaret ediyor.
Peki ya sonrası?
“2 aylık kritik süre aşılırsa ABD’de ve diğer tüm ülkelerde işsizlik rakamları çok hızlı yukarı çıkabilir. Pek çok firma bu yüzden hızla batışa sürüklenebilir ve bir süre sonra salgın atlatıldığında bu firmaların yeniden hayata dönmesi uzun zaman alabilir veya hiçbir zaman aramıza dönmeyebilirler.”
Diğer alternatifler tükenmiş
Her yetişkine 1000 dolar, çocuk başına da 500 dolarlık ödeme yapılmasını öneren Furman’ın bu konudaki tespitleri oldukça önemli:
“Bu önerimin nedeni en iyi çözüm olması. Çünkü günümüz ekonomik koşullarında bütün diğer alternatifler maalesef tükenmiş durumda. Başta testler olmak üzere sağlığınıza harcayacağınız kadar harcamanız gerekli. İşsizlik sigortası, beslenme desteği, ücretli izin ve eyaletlere destek için mümkün olan en yüksek bütçeler harcanmalı. Çare olarak başvurulması planlanan makro ekonomik paketlerin -gelir vergisi indirimi ya da bazı sektörlere, şirketlere teşvikler- ekonomiyi canlandırmadaki etkisi kısıtlı olacaktır.
Ekonomiyi canlandırmak için sadece belli çevrelere değil herkese ulaşmalıyız. Düşük ücretli ya da işsiz olan milyonlarca vatandaş var ve bu krizi aşmak için onlara dokunmak zorundasınız.”
Bugün küçük görünen, yarın!
Furman’ın 2008’deki global kriz yönetiminden çıkarttığı dersleri de şu günlerde iyi okumak gerek;
“Krizin kesinlikle önünde gitmek lazım, arkasında değil. Çünkü bir gün büyük gözüken bir şey ertesi gün küçük olabilir, veya tam tersi. Bu yüzden ileriyi görmek ve buna göre hareket etmek çok önemli. İşleri basit tutmak da kritik konulardan biri. Eldeki imkanları verimli kullanmak şart. Ayrıca hedefler konusunda aşırı hassas olunmamalı esas ihtiyaçlar belirlenip bunlara ulaşmaya odaklanmak gerekiyor. Çünkü bu krizde her sorunu bir anda atlatmak pek mümkün görünmüyor.”
Türkiye olarak dersimizi çalışırken bu notlara da dikkatlice bakmakta fayda var.