Kriptoda kaybeden dava açabilir mi?
Kripto paraların değerini manipülasyon yoluyla etkileyip menfaat sağlayanların, TCK md 151 - 152’deki mala zarar verme suçunu işlemiş olarak kabul edilip yargılanabileceğini düşünüyorum. Bu işin ceza boyutu. Ayrıca yatırımcıyı zarara uğratan, yanıltan kişiler TBK md 49’daki haksız fiil gereği tazminatla sorumlu tutulabilirler.
Kripto paralardaki düşüş yüzde 70’lere varınca, yatırımcıların kayıpları da büyük oldu. Maalesef ülkemiz insanı bilinçli yatırımcı değil. Riski çeşitli yatırım araçlarına dağıtarak azaltmayı tercih etmiyor. Tüm maddi varlığını tek bir yatırım aracında değerlendiriyor. Hatta evini barkını satıp parasını kripto paralara yatıranlar var.
Sanırım bunun sosyolojik nedeni, içinde bulunduğu maddi koşullardan çalışarak, maaşla çıkmasının mümkün olmadığını düşünmesi ve bu sebeple riskli yatırım araçlarına bir çare olarak umut bağlaması.
İnsanların refah seviyesi ve hayat kalitesi yükseldikçe, risk alma eğilimleri de o oranda düşer.
Kripto para piyasasındaki düşüş bütün dünyadaki yatırımcıları etkiledi.
Zarar etmeyen yatırımcı yok.
Bir tazminat davasına konu olsa, kime karşı dava açılabilir? 28 Nisan 2022 tarihli köşe yazımda da yazmıştım. Bizim mevzuatımızda kripto paranın hukuki niteliği ‘kripto varlık’ olarak kabul ediliyor. Bu sebeple de menkul kıymetlerin düzenlendiği sermaye piyasası mevzuatı ile korunması da mümkün olmuyor.
Menkul kıymet sayılmıyor
Eğer kripto varlık, bir sermaye piyasası aracı olarak kabul edilirse, o zaman manipülatif hareketlere karşı da koruma altına alınmış olacak. Ancak, hemen belirteyim ki, kripto para asla bir menkul kıymet olamaz. Çünkü Sermaye Piyasası Kanunu dahi ödeme aracı olan para, çek, poliçe ve bonoyu menkul kıymet saymıyor. Hukuki düzenlemedeki güçlük de zaten oradan geliyor.
Para asla bir menkul kıymet olamadığına göre, kripto paranın doğrudan menkul kıymet sayılması da mümkün değil.
O zaman tek hukuki çözüm, kripto parayı istisnai bir hükümle menkul kıymet saymak. Bu bana göre isabetli bir çözüm olmasa da yatırımcıyı manipülasyona karşı koruyacaktır.
Çünkü benim kişisel görüşüm, kripto paranın gerçekten bir para piyasası aracı olduğu, sermaye piyasası aracı değil...
Kripto para, bir menkul kıymet olarak kabul edilirse, manipülasyon da nerdeyse bütün hukuk istemlerinde suç olduğundan, sorumlulara karşı tazminat davası açmanın da hukuki altyapısı oluşmuş olacaktır.
Zararın tazmini
Yürürlükteki mevzuata göre kripto para yatırımcısı zararın tazmini için dava açabilir mi?
Kripto para ile ilgili yasal düzenleme eksikliği, yatırımcıyı da bir bakıma çaresiz bırakıyor.
Bu sebeple aslında ilk tavsiyemiz, hukuki düzenlemesi olmayan piyasalarda yatırım yapılmaması.
Yasalarda suç olarak düzenlenmemiş bir eylemin failini cezalandırmak da mümkün değil. Manipülasyon ise sadece sermaye piyasasında öngörülen bir suç. Bu nedenle de kripto para piyasalarındaki manipülatif hareketlerin, suçların kanuniliği ilkesi gereği, SPK md 107 hükmü kapsamında cezalandırılması mümkün değildir.
Ayrıca, SPK md 107, ülke sınırları içerisinde uygulanır. Suç olan bir eylemin yurtdışında işlenmesi, ancak sonuçlarının yurtiçinde doğması halinde ise, yargı yetkisinin hangi ülkede olacağı sorunu var. Buna TCK md 8 cevap veriyor: Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye’de işlenmesi veya sonucun Türkiye’de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye’de işlenmiş sayılır.Ancak ben, kripto paraların değerini manipülasyon yoluyla etkileyip menfaat sağlayanların, TCK md 151 - 152’deki mala zarar verme suçunu işlemiş olarak kabul edilip yargılanabileceğini düşünüyorum.
Bu işin ceza boyutuydu. Bir de zararın tazmini ile ilgili hukuki boyutu var ki, manipülatif hareketlerle yatırıcıyı zarara uğratan, yatırım karaı almasında iradesini sakatlayan, yanıltan kişiler TBK md 49’daki haksız fiil gereği tazminatla sorumlu tutulabilirler. Haksız fiilin mutlaka suç olması gerekmez. Hukuka aykırı olması yeterlidir.
ABD de çare arıyor
Yeri gelmişken belirteyim, Amerika Borsa Denetim Otoritesi, kripto pazarını daha yakından düzenlemek istiyor. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu başkanı Gary Gensler’in Nisan 2021’de göreve başlamasından bu yana kripto pazarını düzenleme çabaları önemli ölçüde arttı. Hedefi, kripto para birimleri ile ticaret yapan yatırımcıların korumasını önemli ölçüde genişletmek. Çünkü, kontrolsüzlük halinde sektördeki sağlayıcıların uçuruma sürükleneceğinden korkuluyordu. Kripto madencileri ve borsaları gri bir alanda çalışıyorlar ve klasik bankalar ve borsa şirketleri gibi kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ve açıklama yapma zorunlulukları yok. Bizde de kripto paralar herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmediğinden, karşılığı için güvence verilmemekte.
Bu sebeple de 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi yapılamamakta. Amerika Borsa Denetim Otoritesi’nin yasal düzenleme çalışması bireysel olacaktır. Kripto paraların piyasasının uluslararası olduğu dikkate alındığında, en azından Dünya Ticaret Örgütü’nün bir anlaşma hazırlaması ve üye ülke meclislerinin onaylaması suretiyle kripto para piyasası yatırımcılarının hukuki koruma altına alınması, sadece Amerikalı değil, tüm dünyadaki yatırımcıları koruyacaktır.
YARIN: Tesla ve SpaceX’e Türkiye’de de dava açılabilir mi?
