Ehliyetsiz ama bilinçli!..
Dünya, özellikle de Amerika, 1960'larda onun kitabıyla kendine geldi. Otomobillerde güvenlik konusuna çok da önem vermeyen ya da geri plana atan üreticiler için "zili çalan" kişiydi. Ve o, bunu "hiç kullanmadığı" bir otomobili kitaplaştırarak yapmıştı...
Bir varmış, bir yokmuş... Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, "güvenliğin otomobilleri sattıran bir özellik olamayacağını düşünen" otomotivciler varmış. Otomobilin icadından başlayarak, 1960'lı yılların ortalarına kadar tasarımlar, işlevsellikler, güçlü motorlar, ucuz modeller gibi "önemli" şeylere odaklanmışlaaaarrr. Özellikle de Amerikalı olanlarr... Veee bir gün, "ehliyeti bile olmayan", hukuk fakültesinden mezun hırslı bir genç adam çıkagelmiş... Otomobillerin çok güvensiz olduğunu, sürücülere sürüş emniyetiyle ilgili yeterince bilgi verilmediğini düşünmüş. Henüz daha Hukuk Fakültesi'nin ikinci sınıfındayken başladığı araştırmalarını ilerletip, 1960'ta "Volkswagen Beetle'ın ABD'li rakibi" olarak geliştirilip piyasaya sunulan Chevrolet Corvair ile "taçlandırmış!"
Chevrolet Corvair, gerçekten de Amerikan otomotiv endüstrisinde "ikinci altın çağ" diye adlandırılan dönemin ilk modellerinden biriydi. Volkswagen Beetle'ın (Kaplumbağa) ABD'de de büyük sükse yapması üzerine, ona rakip olarak geliştirilmişti. Ülkenin "ilk kompakt otomobili" olmasına karşın, Beetle kadar küçük değildi. Arkadan motorluydu ama bu motor, 4 değil 6 silindirliydi. Ancak ucuz bir seçenek olarak planlanmıştı. "Corvette"ye gönderme yapar gibi "Corvair" adıyla çıkmıştı.
Davaları taradı
1960 -1969 arasında üretilen modelin 4 kapılı sedan, iki kapılı coupe, cabriolet, station wagon hatta kamyonet versiyonları vardı. Ancak General Motors'un büyük umutlarla piyasaya çıkarttığı bu otomobilin "güvenli olmadığını düşünen" bir kişi vardı. Lübnan asıllı genç avukat Ralph Nader, okul yıllarından beri idealist, göçmen ve işçi hakları üzerine yoğunlaşmış, mücadeleci bir kişilikti. Avukat çıktıktan sonra Sovyetler Birliği ve Küba'ya da gitmişti. Siyasi yönü de bulunan biriydi ve 1964'te Çalışma Bakanlığı'na danışmanlık vermeye de başlamıştı.
Okuldayken üzerinde çalıştığı, hakkında gazetelere makaleler yazdığı bir konu da "otomobillerin güvenliği" idi. "Ehliyeti ve otomobili bile olmayan" Nader, "Amerikan otomobillerinin genel olarak kullanılması tehlikeli araçlar olduğunu" savunuyordu. Nader, bu amaçla yaptığı araştırmalarda, Chevrolet Corvair aleyhine açılmış 100'den fazla dava dosyasına ulaştı. Sonuçta tüm dosyalar, iddiasını kanıtlıyordu.
Corvair'in arka süspansiyonu, aracın virajlarda ve sert manevralarda sağa-sola kaymasına neden oluyordu. Çünkü iddiasına göre, bir GM mühendisinin ısrarına rağmen, sırf maliyet baskısı nedeniyle arka süspansiyonda "denge çubuğu" kullanılmamıştı. Ayrıca lastik basınçlarına çok dikkat edilmesi gerekiyordu. Zira lastiklerden birinin basıncı düşük olsa ya da patlasa, otomobili yolda tutmak zorlaşıyordu. Dolayısıyla her kullanım öncesi kontrol etmek gerekiyordu ama "otomobili satın alan tüketicilere bununla ilgili bilgi verilmiyordu."
Ayrıca tek parçalı direksiyon mili, kaza anında insanların ciddi yaralanmasına hatta hayatını kaybetmesine yol açıyordu.
Başkan adaylığı...
Nader, bunları kitap haline getirdi ve yayıncı aramaya koyuldu. Satmayacağını ve yasaklanabileceğini düşünerek kimse böyle bir kitabı basmak istemiyordu. Sonunda bir yayınevi ile anlaştı ve 1965'te kitap piyasaya çıktı. En çok satanlar listesine oturan "Her Hızda Güvensiz" kitabı, ortalığı kasıp kavurdu. ABD'li otomotiv devleri ayağa kalktı. Tabii tüketiciler de...
General Motors şok olmuştu. Büyük tepki gösteren GM, peşine dedektif bile takmıştı. Ancak ABD yönetimi böyle düşünmüyordu. 9 ay içinde Nader, ulusal kahraman haline geldi ve ABD yönetimi de, otomotiv endüstrisine ilişkin bazı radikal kararlar almak zorunda kaldı. "Ulusal Otoyol Trafik Güvenliği Dairesi" (NHTSA), üretilen otomobillerin güvenlik standartlarını belirleyen kuruluş haline getirildi. O tarihten itibaren ABD'de üretilen otomobillerin güvenlik donanımları daha sıkılaştırıldı.
General Motors, Corvair'in tartışmalı süspansiyon sistemini yeniden tasarladı. Araç, 1969'a kadar üretildi. Bir dönem satışları azaldığı için daha güçlü versiyonları da çıkarıldı. Fiyatları tekrar yükseldi ama devamı gelmedi, bantlara veda etti. NHTSA 1972'de Corvair'e ilişkin "aklayan" bir rapor yayınladı ama geç kalmıştı. Corvair, bugün bile halen "tehlikeli" diye bilinse de, klasik olarak iyi miktarlara alıcı buluyor.
Peki ya Nader? Chevrolet Corvair'den sonra arkadan çarpmalarda hatalı benzin deposu tasarımı nedeniyle alev topuna dönüşen Ford Pinto'nun yanı sıra pek çok hatalı ürüne kafayı taktı. Son olarak 2019'da düşen ve yeğenini kaybettiği "Etiyopya Havayolları" uçağının düşmesi sonrasında Boeing 737 Max'lerin uçurulmaması gerektiğini savundu. 4 kez Amerikan başkanlığı için adaylığını koydu ancak başaramadı. Halen yaşayan bir efsane... Otomotivciler tarafından sevilmese de...
