Kovid-19 geçirenlere kalp damar uyarısı

Kovid- 19 enfeksiyonu damlacık yolu ile bulaşan bir üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde başlamış olsa da hatta daha ileri gidip alt solunum yollarına inerek bir akciğer enfeksiyonuna sebep olsa da aslında yaptığı en vurucu etkilerden birini kalp ve damar sistemi üzerinde gösteriyor.

Koronavirüs damar iç yapısını etkileyebiliyor

Kovid-19 enfeksiyonuna yol açan yeni koronavirüs insan vücudundaki ACE-2 reseptörüne yapışarak hücreye giriyor. Bu reseptör de vücutta en çok damarlarda damarın iç yüzeyini döşeyen endotel adını verdiğimiz duvarda var. Damarlar da vücudumuzda her yeri bir ağ gibi sarmış olduğundan virüsün de tüm vücudu nasıl etkilediğini tahmin etmek hiç de zor değil. Damarlarımız bütün organlarımıza girer çıkar onlara besin, oksijen taşır. Ayrıca virüsün yapıştığı bu reseptörler, akciğerler, solunum yolu, böbrek, mide, bağırsak sisteminde de bol miktarda mevcut. Virüs bu bölgelerdeki reseptörlere yapıştığı zaman, örneğin burunda tıkanıklık, tat-koku kaybı, akciğerde yaygın hasar, bağırsaklarda ishal yapabiliyor. Damarlara tutunduğu zam an da endotelin yapısını bozuyor . Damar tıkanıklığında başrolü oynayan bu tabakanın sağlam olması aslında hayati değer taşıyor. Endotel sadece damarın içini döşeyen tabaka olmaktan çok daha fazla özellikler taşıyor. Koronavirüs olsun olmasın biz bu tabakayı oluşturan hücrelerimizle çok iyi geçinmeliyiz.

Çünkü bu hücreler normal şartlarda bizim iyiliğimiz için çalışır. Marifetleri de sadece bize hayat kaynağı olan kanı taşıyan damarların iç yüzünü kaplamakla kalmayıp daha çok bu damarların açık kalmasını sağlamak, pıhtı oluşumunu engelleyici maddelerin salınımını kontrol etmektir. Ama keyfini kaçıracak bir durum olduğu zaman da çok acımasız davranmaya başlar. Damarların spazmından tutun da pıhtı oluşumu ve bu şekilde damarın tıkanarak enfarktüse sebep olması ya da meşhur ateroskleroz sürecini tetikleyip zamanla ileride oluşabilecek damar tıkanıklığına yol açmak hep endotelin başının altından çıkar. Ama dedim ya o da durup durduk yere bunu yapmaz. Paşa paşa bizim faydamız için çalışırken olur olmaz yaramazlıklarla onun keyfini kaçırmamak gerekiyor. Virüsü aldıysanız ve o da damar endotelinize bir güzel yerleştiyse sizin bir kabahatiniz yok. Fakat siz yine de zavallı endotelinizin kıymetini bilmemiş, ona hoyratça davrandıysanız işte virüs gibi bir düşman geldiğinde de onun da sizi savunacak hali kalmaz.

Damarlarda pıhtı oluşumuna sebep oluyor

Damar endotelinin zedelenmesini takiben akut fazda yani başlangıç zamanlarında gözlemleyeceğimiz olay pıhtı oluşumudur. Damardaki pıhtı oluşumu da elbette sonuç olarak damarın tıkanmasına yol açar. Bu şekilde ortaya çıkan hadise de enfarktüs olur. Pıhtı oluşumu sadece endotel tabakasının işlevinin bozulmasıyla değil aynı zamanda enflamasyon sürecinin tetiklediği pıhtılaşma bozukluğu sebebiyle de olur. Yani koronavirüs nedeniyle tetiklenen iltihabi belirteçler aynı zamanda pıhtılaşmaya yatkınlığı da beraberinde artırır. Dolayısıyla olay ne kadar alevlenmişse pıhtı oluşturma riski de o kadar fazladır.

Akciğer damarında emboliye sebep olabiliyor

Bu oluşan pıhtı damar içinde hem arter yani atardamar, hem de ven yani toplardamar içinde olur. Toplardamardaki pıhtının akciğer damarına gidip pulmoner emboli yaparak akciğer damarını tıkama riski vardır. Bu durumda bacak toplardamarında uslu durup zararsız olabilecek bir pıhtı akciğer damarına gittiğinde hayatı tehlikeye sokabilir.

Enfarktüse sebep olabiliyor

Ateroskleroz da enflamatuvar yani yangılı bir süreçtir. Damar endotelindeki hasarı takiben damarı tıkayacak plak da oluşmaya başlar. Aterom adını da verdiğimiz bu plakların , içi yumuşak, dışı serttir. Bu nedenle bu olaya da Yunanca athero- (lapa) ve -sclerosis (sertleşme) sözcüklerinden türetilen ateroskleroz adı verilir. Bu plak içine kolesterol, kolajen, bağ dokusu hücreleri ve bolca yangı hücreleri birikir. İçi dolu bir torba gibi damar duvarında kenarda duran bu plak bir darlık yapmadan uslu uslu dururken en korktuğumuz olay torbanın yırtılıp içindekilerin dökülmesini takiben aman orada bir olay var diyerek trombositlerin hücum edip pıhtı oluşturarak damarı tümüyle tıkamasıdır. Bu nedenle plakların stabil olması rüptür yani yırtılmaya uğramaması son derecede önemlidir. Plaktaki enflamasyon süreci ne kadar kuvvetliyse rüptür ihtimali de o kadar kuvvetlidir. İşte koronavirüs de enflamasyon sürecini tetiklediği için bu şekilde olan damar tıkanıklıklarını da körükler. Bu konuda çok dikkatli olmak gerekir.

Beyin damarlarında tıkanıklığa ve enfarktüse yol açıyor

Damar içinde olan hadise eğer beyin damarlarında gözleniyorsa bu sefer karşımıza beyin ile ilgili olaylar, beyin enfarktüsü ve inme çıkabilir.

İleri yaştakiler , aşırı kilolular, hareket kısıtlılığı olanlar, sigara içenler, daha önce pıhtı nedenli hastalık geçirenler, şeker, böbrek hastaları, kanser hastaları, kalp veya akciğer yetmezliğinde olanlar pıhtı oluşumunda riskli gruplardır .

Amerika’da Salt Lake City’deki Utah Üniversitesi’nden Dr. Robert A. Campbell ve ekibinin yürüttüğü bir çalışmada COVID-19 tarafından tetiklenen trombosit değişikliklerinin bu enfeksiyonu geçiren bazı hastalarda kalp krizi, inme ve di ğer ciddi komplikasyonlara yol açtığı gözlendi.

Bu araştırmada enfeksiyon süresince üretilen iltihabi proteinlerin belirgin biçimde trombositlerin işlevini değiştirerek onları daha “hiperaktif” yaptığı ve pıhtı oluşturma ihtimalini artırdığını gösterildi. Buna karşılık aspirin te d avisi alan ve SARS-CoV-2 ile enfekte olmuş hastalardan alınan trombositlerde bu hiperaktivitenin önlendiğini gördüler. Nonsteroid antienflamatuvar ilaç olarak tanımlanan aspirin kan sulandırıcı olmasının yanı sıra ateş düşürücü, ağrı kesici özelliği de beraber taşır. Dolayısıyla antienflamatuvar yani yangı önleyici özelliğini de göz ardı etmemek gerekir. Ancak mutlaka her zaman doktor tavsiyesi ile ve doktor kontrolünde alınması gereken bir ilaçtır. Bu nedenle Kovid-19 enfeksiyonunda da öyle gelişi güzel kullanılmamalıdır.

Miyokardit, perikardit yapıyor

Kovid-19 enfeksiyonu kalbi tutarken kalp kasını (miyokardit) ve kalp zarını( perikardit) da etkileyebilir. Bu durumda kalbin kasılım gücü de etkilenir. Kalp yetersizliği belirtileri ortaya çıkabilir.

Kalp ritm bozuklukları ortaya çıkabilir

Kovid-19 enfeksiyonu sonrasında ritm bozuklukları ve çarpıntı şikayetleri sık görülür. Bu nedenle hastaların kalp ritm takiplerinin yapılması da enfeksiyonun takibinde mutlak önem taşır.