Faydalı bir mineralimiz Selenyum

Selenyum (Se) ilk kez 1817 yılında  Jöns Jakob Berzelius ve Johan Gottlieb Gahn tarafından bulunmuş ve ilk olarak Schwartz ve Foltz tarafından da 1957 yılında da esansiyel eser element olarak tanımlanmıştır.

Vücudumuzun gerek duyduğu minerallerden olan selenyum ayrıca uçak malzemesi, cam, plastik ve ilaç üretimi gibi pek çok alanda da kullanılır. Selenyum ışık enerjisini kullanılabilir bir elektrik enerjisi formuna dönüştürebildiği için güneş pillerinin üretiminde de kullanılır. Aynı zamanda seramik sanayi ve pirinç yapımında, baskı ve kopyalama sanayisinde de kullanılır. Hatta selenyum tüm bunların yanında patlayıcı madde malzemesine de dönüşebiliyor. Biz burada vücudumuzda kullandığımız selenyumdan bahsedeceğiz. Gelin bu sefer de selenyum ne işlere yarıyor eksikliğinde neler oluyor beraber bir bakalım.

Selenyumun coğrafi bölgeye göre eksikliği olabilir

İnsanlar için, selenyum almanın temel yolu yiyecek ve su ile olur. Alınan miktar da tüketilen gıda ve suyun içerdiği orana göre değişir. Bu yiyeceklerin ve suyun içerdiği selenyum miktarı da yetiştiği ve bulunduğu toprağın selenyum açısından zenginliği ile doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle bölgesel farklılıklar gösterebilir. Örneği bazı coğrafi alanlarda yaşayan insanlarda selenyum eksikliğine bağlı sağlık problemlerine toplu olarak rastlanabilir. Selenyumun sağlığa etkisi ve eksikliğinde karşılaşılan sağlık sorunları çeşitlidir.

Selenyum güçlü bir antioksidandır

Serbest radikallerin sebep olduğu oksidasyon ve hücre hasarını önler. Bu sayede kronik yangı dahil birçok kronik hastalık sürecini ve yaşlanmayı lehimize çevirir. Anti-aging sağlayan yaşlanma karşıtı elemanlardan biridir. Bu nedenle eksikliğinde başta cilt olmak üzere tüm organlarımızda yaşlanma belirtileri görülmeye başlar.

Bağışıklık sistemini güçlendirir

Selenyumun güçlü bir antioksidan olması ve oksidatif stresi önleyici etkisi bağışıklık sistemini güçlendirmede de önem taşır. Yapılan çalışmalarda solunum sisteminin iç yüzeyini kaplayan tabakanın bütünlüğüne ve sağlıklı olmasına yarayan özelliği sayesinde özellikle enfeksiyonlara bağlı solunum yolu hastalıklarında virüs ve bakterilerin hücreye girişini önlemede yardımcı olduğu gösterilmiş. Aynı zamanla koronavirüsün vücutta çoğalmasını engelleyici etki yaptığını da gösteren çalışmalar mevut. AIDS virüsü ile olan enfeksiyonlarda da tedavide iyileşmeye katkısı olduğu gösterilmiş. Halk arasında uçuk olarak bilinen herpes virüsünün tekrarlayan enfeksiyonlarını önlemede de olumlu etkisi olduğunu gösteren çalışmalar mevcut.

Kalp damar sağlığına olumlu etkisi var

Damar iç yüzünü döşeyen hücrelerin sağlıklı kalmasına yardımcı olmasının yanı sıra damarın esnekliği ve elastikiyetini korumada ve damar düz kaslarının işlevine olumlu etkisi sayesinde kalp damar sağlığına da iyi geldiği bilinir. Bu nedenle Selenyum eksikliği ateroskleroz dediğimiz halk arasında damar sertliği ya da damar kireçlenmesi olarak bilinen ve damarların tıkanması ile enfarktüse yol açan hastalığa zemin hazırlar. Tıp literatüründe selenyumun hipertansiyon ve koroner kalp hastalıklarını önlemedeki etkisini gösteren birçok bilimsel çalışma bulunur. Danimarka’da erkeklerde yapılan bir çalışmada kandaki selenyum düzeyinin düşük olmasının iskemik kalp hastalığı yani kalp damar tıkanıklığı riskini artırdığını göstermişler. Hatta bunun diğer majör risk faktörlerinden bağımsız olduğunu iddia etmişler. Aynı şekilde Rotterdam’da yapılan bir çalışmada da yine benzer sonuçlara ulaşmışlar.

Kemik sağlığına olumlu etkisi var

Selenyum eksikliğinde kemik yıkımı artar ve bu nedenle kemik erimesi gözlenebilir. Ayrıca selenyum takviyesinin eklemlerin yaşa bağlı zedelenmesi ile gözlenen bir tür romatizma hastalığı olan osteoartriti önlemede de faydalı olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.

Sigara içmek selenyumu düşürüyor

Sigaranın verdiği birçok zararın yanında vücutta selenyumun kazanılmasına ve kullanılmasına olan olumsuz etkisi selenyum eksikliğine bağlı olan olumsuz etkileri de körükler.

Gebelikte ve emzirmede vücuttaki selenyum miktarı önemli

Gebelikte selenyum eksikliği hamileliğin sağlıklı ilerlemesi, bebeğin sağlıklı gelişimi açısından önem taşır.  Eğer gebelikte selenyum eksik ise düşüklere ve bebeğin sinir ve bağışıklık sisteminin zarar görerek yeterince gelişmemesine neden olabilir. Ayrıca bebekte fetal kardiyomiyopati denilen doğuştan kalp yetersizliğine yol açabilecek bir hastalığa neden olabilir. Kalp kasının yetersiz gelişimi ile olan bu hastalık ciddi ve ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Vücuttaki ağır metallerin atılmasını kolaylaştırır

Selenyum ağır metaller ve diğer zararlı maddelerden vücudu korur. Sigara, alkol, okside yağlar, cıva, kadmiyum gibi sağlığa zararlı maddelerin etkilerini azaltır.

Beyin fonksiyonlarını iyileştirmede yardımcı olur

Selenyumun özellikle gelişme çağındaki çocuklarda protein sentezine, büyüme ve gelişmeye katkı sağlar. Selenyum aynı zamanda normal beyin gelişimi ve fonksiyonları için de gereklidir. Yaşlılarda düşük selenyum düzeyleri senilite ve kognitif bozukluklar yani bunama ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca halk arasında sara hastalığı olarak bilinen epilepsilerin özellikle dirençli olanların tedavisinde selenyum ilavesinin ya da mevcut selenyum eksikliğinin düzeltilmesinin epileptik nöbetlerin şiddetini ve sayısını azalttığı gösterilmiştir.  Bunun yanı sıra zeka geriliği yani mental retardasyon ile beraber selenyum eksikliği görülen çocuklarda bu eksikliğin giderilmesiyle klinik bulguların da düzeldiği gösterilmiş. Avustralya’da Pasco ve arkadaşlarının yaptığı bir diğer çalışmada, düşük diyetli selenyum alımının de novo depresyon riski ile ilişkili olduğunu saptanmış.

Tiroid bezinin çalışmasında etkilidir

Selenyum tiroid hormonlarının aktivasyonunda dolayısıyla tiroid bezinin işlevinde etkilidir.

Selenyum nelerde bulunur?

Süzme peynir, yumurta, ay çekirdeği, kuru fasulye, mantar, mercimek, ıspanak, yulaf ezmesi gibi pek de pahalı olmayan yiyeceklerle alabilirsiniz.