Sosyal medyada nefret söylemine maruz kalanlar

Medya ve sosyal medya üzerinden yapılan birçok araştırma; dünya genelinde özellikle azınlıklara yönelik nefret söyleminde bir artış olduğu yönünde. İsrail Diaspora Bakanlığı’nın yayımladığı yıllık raporda sosyal medyada hakaret, aşağılama ve düşmanlıklarda büyük artışın yaşandığı, buna paralel olarak fiziki saldırıların da arttığı belirtiliyor.

Rapora göre; ABD’deki seçim çalışmaları sırasında sosyal medya paylaşımlarında İsrail karşıtlığı ve Yahudi düşmanlığı yüzde 45’lere kadar yükseldi, Almanya’da antisemitist saldırılarda yüzde 50 artış yaşandı, İngiltere’de de bu oran yüzde 62’ye çıktı. Avrupa’da ırkçı partilerin varlığının nefret söyleminin artmasında da büyük bir etken olduğu düşünülüyor.

Türkiye’de durum biraz daha farklı. İletişim ve medya uzmanlarına göre, ülkemizde azınlıkların sosyal medyada kendini özgürce ifade etme oranının düşük olması tepki görme oranını da azaltıyor. Ayrıca medyada özellikle azınlık gruplarını hedef alan ırkçı, ayrımcı, önyargılı haber ve yazılar azalmakla birlikte, sosyal medyadaki paylaşımlar bu sorunun yeniden üretilmesi ve meşrulaştırılması konusunda hâlâ sorunlu bir alana işaret etmekte.

Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Gazeteciler Cemiyeti Etik Kurulu Üyesi Doç. Dr. Ulaş Karan sosyal medya ve azınlıklar üzerine yaklaşık iki yıl önce bir çalışma yaptıklarını, Türkiye’de yaşayan Ermeni, Yahudi, Rum, Süryani, Keldani, Levanten ve Bulgarların yüzde 41’inin paylaşım yaparken nasıl tedirgin olduğunu hatırlatıyor. Yüzde 23’ünün herhangi bir paylaşım yapmadığını, yüzde 21’inin özgürce paylaşım yaptığını, yüzde 15’inin ise paylaşım yaparken çekindiğini ve çoğu zaman paylaşım yapmadığını söylüyor.

Önemli bir ipucu

Azınlıkların yüzde 23’ünün paylaşım ve yorum yapmadığını, sadece izlediğini söylemiş olması bile tek başına azınlık nüfusun maruz kaldığı ayrımcılık ve baskıyı açıklamakta yeterlidir. Paylaşım yüzünden hakarete uğrama oranı yüzde 15, aşağılamaya maruz kalma oranı yüzde 14, yüzde 8’ine paylaştıkları yüzünden küfür edilmiş. Yüzde 6’lık bir grup ise paylaşımlarından ötürü tehditler almış. Kendini ifade etmek, açıklama yapmak veya savunmak için harekete geçenlerin oranı ise çok düşük. Sosyal medya üzerinden rencide olduğunuz bir paylaşımın altına her zaman ve sık sık yorum yazanlar sadece tüm katılımcıların onda biri.

Zaten kendilerine yöneltilen belirli önyargılardan çekindikleri için paylaşımda bulunma oranı çok düşükken, kendini savunma refleksinin de paralel şekilde düşük olması son derece anlaşılır bir duruma işaret ediyor. Sosyal medyayı kullanan azınlıkların yüzde 24’ü nefret söylemi, yüzde 18’i ayrımcılık, yüzde 17’si hakaret, yüzde 12’si küfür, yüzde 8’i ise cinsiyetçilik gerekçesiyle rahatsız edici bulduğu kişi veya paylaşımları şikayet etmiş veya engellemişler.

Nefret suçları ve söylemi üzerine yapılan çalışmalar; sadece nefret profilini ortaya koymuyor. Aynı zamanda yıllar içerisinde nefret söylemi ve suçunun kamuoyunda yarattığı algı ve nasıl yol aldığı konusunda da önemli bir “ipucu” veriyor. Oysa birlikte yaşamayı, kimseyi hedef haline getirmeden yeni bir dil yaratmayı öğrenmek zorundayız.

Bir övgü bir yergi

Üzeri kapatılmış, unutulmuş faali meçhul cinayetlerin takipçisi olmak araştırmacı gazeteciliğin bir gereğidir ve büyük bir öneme sahiptir. Bir dönem manşetlerden inmeyen, kamuoyuna mal olmuş davalardan biri olan Sabancı suikastı davası gibi. 21 yıl sonra mahkeme, davanın sanığı İsmail Akkol’u, ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkum etti. Dava medyada geniş yer buldu; mahkeme kararıyla yetinmeyip davanın geçmişi kamuoyuna ayrıntılarıyla hatırlatıldı. Gelecek kuşakları doğru bilgilendirme açısından da atlanmaması gereken önemli bir haberdi.

Birçok gazete ve internet sitesi bir süredir; NASA’nın güneşle ilgili Wednesday görevinde bir şempanzeyi kullanacağı yönünde bir paylaşım yapmakta. Ancak haberin gerçeği yansıtmadığı, 2014’de parodi paylaşımlarında bulunan The Onion sitesi tarafından yapıldığı anlaşıldı. Teyit. org sitesi ayrıca söz konusu yalan haberde kullanılan fotoğrafın da gerçek olmadığını, fotoğrafın orijinalinin 2006 yılında The Honda Classic isimli golf turnuvasının bir basın toplantısına ait olduğunu bildirdi.

Haftanın fotoğrafı

Fotomuhabirleri için çatışma anını yakalamak, bir olayın bütününü özetleyecek bir kare fotoğraf çekebilmek bu mesleğin önemini ve değerini fazlasıyla ortaya koyar. AFP’den Juan Barretto, Venezuela Cumhurbaşkanı Nicolas Maduro’ya karşı düzenlenen protesto gösterisinde çıkan çatışmalarda bir polis motosikletinin benzin deposunun patlaması sonucu alev alan gösterici fotoğrafıyla böyle bir zoru başardı.