Yüz yıl önce bugün İzmir’in zor günleri

Tam yüz yıl önce bugün, yani 15 Mayıs 1919’da İzmir, tarihinin en sancılı gününü yaşadı.
Kentin, Yunan kuvvetleri tarafından işgal edileceği söylentisini duymayan kalmamıştı. İzmir Körfezi ve çevresindeki İtilaf Devletleri savaş gemileri de bu söylentiyi doğrularcasına iyice kalabalıklaşmıştı.
İzmir Vali Vekili Nurettin Paşa’nın, durumu Harbiye Nezareti’ne bildirmesine ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa’nın (Çakmak) bir Yunan çıkarmasının kuvvetli ihtimal olduğu şeklindeki uyarısına rağmen hükümetten gelen cevap, çıkan söylentilerin aslının olmadığı yönündeydi.
Ancak söylentilerin boş olmadığı, 14 Mayıs 1919 günü müttefik kuvvetler adına Amiral Calthorpe tarafından gönderilen ve üzerinde “Ekselansları İzmir Valisi’ne” yazılı zarfın içindeki bir notayla ortaya çıktı. Orijinali Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’nde bulunan ve değerli dostum Mustafa Üzel’in kişisel bloğunda yayımladığı nota aynen şöyle:

3 yıl 3 ay sürdü

14.Mayıs.1919
Ekselansları
1. Türkiye ile yapılan mütarekenin 7. maddesine dayanarak, müttefik hükümetlerce İzmir’in Yunan askeri tarafından işgaline karar verildiği hususunda sizi bilgilendirmek zorundayım.
2. Yukarıdaki karar, Osmanlı Hükümeti’ne bildirilmiştir.
3. Bu güçleri taşıyacak olan vasıtaların da yarın, 15 Mayıs’ta yerel saatle sabah 08.00’de İzmir’e varacakları tahmin edilmektedir ve karaya çıkma işlemi derhal başlayacaktır. Yunan bahriye müfrezeleri, birliklerin yapacağı çıkarmaya hazırlık olmak üzere iskeleleri ve çevrelerini işgal etmek maksadıyla sabah saat 07.00’de karaya çıkacaklardır.
4. Muhtemel talihsiz hadiselerin vuku ihtimalinden sakınmak amacıyla Yunan askeri makamlarının Türk birlikleriyle ilgili kararlarını bildirmelerine kadar bu birliklerin yarın sabah kışlalarında kalmalarını talep ediyorum.
Gümrük ve Punta çevresindeki Türk birliklerinin sabah saat 07.00’den önce çekilmeleri ve merkezi kışlada toplanmaları gerekmektedir.
5. Bu şekildeki bir hadisenin, heyecanı artıracağını ve İzmir ile etrafındaki bölgelerde telaşa ve huzursuzluğa sebep olabileceğini ekselansları da şüphesiz gayet iyi bilmektedir.
Bu sebeple sükûnetin sağlanması maksadıyla emrinizdeki her türlü vasıtayı kullanmanızın şart olduğuna ciddi bir şekilde dikkatinizi çekerim.
Telgraf ofisi, hiç kimsenin iç kesimlere telaş yaratacak haberler gönderememesi amacıyla yarın sabah erken saatte bir İngiliz deniz müfrezesi tarafından işgal edilecektir. Bu uygulama, resmi Türk telgraflarının sansürden geçirilmeleri şartıyla gönderilmelerini engellemeyecektir.
6. Şu anda limanda bulunan güçlü müttefik filosunun mevcudiyetinin, caydırıcı etkiyi yerine getireceğine inanıyorum.
Amiral Calthorpe
İngiliz Başkomutanı
İtilaf Devletleri’nin notasını içeren bu mektupla başlayan İzmir’in zor günleri, 9 Eylül 1922’ye kadar tam 3 yıl 3 ay 3 hafta ve 3 gün sürdü.
Allah, bir daha böyle zor günler yaşatmasın.