Türkiye’de nükleerin oranı artacak

Dr. Orkun Hasekioğlu
Türkiye, Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) Başkan Yardımcısı

Rusya-Ukrayna savaşının ardından, nükleer enerji de çözüm olarak konuşuluyor. Sizce yeni nesil nükleer enerji santralleri Rus gazına alternatif olarak tercih edilir mi ülkeler tarafından?

Yeni nesil nükleer reaktörlerin kullanımı, uluslararası Paris ve COP25 karbon salınımı taahhütlerimizi yerine getirebilmek için elzem. Bu görüş, OECD Nükleer Enerji Ajansı (Nuclear Energy Agency - NEA), Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (International Atomic Energy Agency - IAEA), Avrupa Birliği Yeşil Enerji Mutabakatı (European Green Deal), Uluslarası Enerji Ajansı gibi çatı kuruluşlarda da kabul görüyor. En son yapılan NEA Yönetim Kurulu toplantısında, NEA Genel Direktörü, William D. Magwood, açılış konuşmasında, karbon dioksit salınımının kontrol altına alınması, Paris ve COP25 anlaşmalarında hedeflenen seviyelerin yakalanması için mevcut nükleer santrallerin işletilmeye devam edilmesi, kömür ve diğer fosil yakıtların kullanımını durduracak yeni nükleer santrallerin kurulmasının önemini vurguladı. Bu şekilde, 2020-2050 yılları arasında toplam 73 gigaton karbondioksit salınımının önüne geçileceğini vurguladı. Ayrıca, nükleer enerjiyle, bu hedefin, diğer kömür ve fosil yakıt enerji üretim yöntemlerine göre, 1.6 trilyon Dolar daha düşük maliyetle sağlanacağını ifade etti. Yine, Ekim 2021 de Viyana da yapılan en son IAEA Yönetim Kurulu toplantısında, nükleer enerjinin hidrojen ekonomisine ve karbonsuz üretim ekonomisine geçişteki rolü ön plana çıktı. IAEA Genel Direktörü, Rafael Marian Grossi, yaptığı açıklamalarda ve IAEA raporunda, bir sonraki COP26 görüşmelerinin ana odağını kömür ve fosil yakıtlardan çıkış konusunun oluşturacağını vurguladı. Mevcut kömür üretiminin yüzde 20’sinin, 250 GW nükleer enerji kaynaklarına çevrilmesiyle, yıllık enerji arzındaki karbondioksit salınımı yüzde 15 azalacaktır.

AB de artık kabul ediyor

Diğer taraftan, enerji üretiminin yüzde 70’ini nükleerden sağlayan Fransa ve birkaç ülke haricinde, yakın zamana kadar çoğunlukla nükleer karşıtı olan Avrupa Birliği (AB), temiz enerji ve iklim kontrolü için nükleer enerjinin gerekli olduğunu kabul noktasına geldi. AB ile yaptığımız Yeşil Mutabakat görüşmelerimizde, nükleer enerjiye ılımlı yaklaşım bariz olarak yansıtılıyor. En son Şubat 2022’de yapılan açıklamada, AB, nükleer enerjiyi de rüzgar ve güneş enerjisi gibi yeşil enerji kategorisinde kabul ettiğini duyurdu.

İki katına çıkmalı

IAE yakın zamanda yaptığı bildiride, 2050 karbonsuz ekonomi hedeflerine ulaşabilmek için, yıllık nükleer enerji ilave üretim kapasitesinin iki katına çıkarılması gerektiğini söylüyor. Nükleer enerji, diğer yenilenebilir enerji kaynakları ile mukayese edilirse, baz yük dediğimiz, sürekli ve sabit seviyede elektrik enerji üretimini sağlayabilecek niteliktedir. Rüzgar ve güneş enerjisi gibi diğer kaynaklar, değişken (intermittent) kaynaklar oldukları için nükleerin sağladığı avantajları sağlayamıyor.

Doğal gazın yerini alacak

Küçük modüler reaktörler (KMR) ve dördüncü, yeni nesil reaktörlerin geliştirilmesi ve üretime alınması bu süreci çok daha hızlandıracaktır. İlk küçük modüler reaktörlerin ticarileştirilmelerinin, 2-3 yıl içinde gerçekleşeceği beklenmekte. Bu reaktörler, sadece elektrik enerjisi üretimi ile kalmayıp, endüstriyel ısı olarak hidrojen ve amonyak üretimi, suyun tuzdan arıtılması gibi yoğun enerji tüketen sektörlerde ısı kaynağı olarak kullanılabilecektir. Bu reaktörlerde üretilen ısı ve hidrojen, demir-çelik, çimento, petrol rafineri endüstrileri gibi üretim tesislerinde karbon salınım ayak izini en aza indirilmesini sağlayacaktır. Özetle, yeni nesil nükleer reaktörler, orta ve uzun vadede doğal gazın yerini alacak. Fakat, kısa vadede (0-5yıl), KMR ve yeni nesil teknolojiler üretime geçinceye kadar, alternatif fosil yakıtlar kullanmak zorundayız.

BM COP26 toplantısının ardından bir de Ukrayna savaşı çıkınca, nükleer altın yıllarına dönecek yorumları yapılıyor. Türkiye için de bu geçerli mi?

Nükleer enerji üretiminin önümüzdeki yıllarda artması kaçınılmaz duruyor. Fakat, bunun nasıl sağlanacağı önemli. Biz, Türkiye Enerji, Nükleer, Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) olarak, görevimiz gereği, klasik KMR ile birlikte, ileri ve dördüncü nesil, öncül nükleer enerji teknolojilerine odaklanıyoruz. Bağlı olduğumuz, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ise, bunlarla birlikte, daha kısa zamanda enerji üretimine geçebileceğimiz, klasik ve küçük modüler hafif su reaktörleri üzerinde duruyor. Nükleer enerjiye geçişte zaman önemli bir faktör. Bu konuda farklı kuruluşlarla yoğun görüşmeler ETKB tarafından sürdürülüyor. ETKB, önümüzdeki yıllarda, nükleer enerjinin üretim portföyümüzdeki oranını önemli ölçüde artırmayı hedefliyor. Sonuç olarak, nükleer enerji politikaları düşünülürse, kısa vadede klasik 3 ve 3+ nesil klasik ve KMR ile birlikte, orta ve uzun vadede dördüncü nesil ve ileri reaktörler, ülkemizde geliştirilmeli ve üretilmelidir. Burada ülkemizin nükleer enerji teknolojilerinde yakalayabileceği çok önemli ve kaçırmamamız gereken bir pencere vardır.

TENMAK olarak öncelikli hangi çalışmalara odaklandınız? Mineraller konusunda çalışmalarınız var mı?

TENMAK’ta nükleer enerji teknolojileri yanında, barındırdığı beş araştırma enstitüsünde, enerji ve madencilikle ilgili pek çok konu çalışılıyor. Nadir toprak elementlerinin, işlenmesi, ayrıştırılması ve uygulamaları konusunda, NATEN adlı enstitümüz var. Bu elementlerin, yüksek teknoloji üretiminde, çok önemli uygulamaları var. Örneğin, bu elementlerden Neodymium, elektrik motorlarında ve rüzgar tribünlerinde kullanılan mıknatısların üretiminde en kritik malzeme. Bu nedenlerle tabiatta bulunan 16 cins nadir toprak elementinin ayrıştırılması stratejik öneme haiz. Bor Enstitümüzde, bor ürün ve uygulamaları ile ilgili kapsamlı çalışmalar yürütülüyor. Ülkemiz, dünya bor rezervlerinin yüzde 74’üne sahip ve bu ürünlerin ihracıyla yılda bir milyar doların üzerinde gelir sağlıyor. Bu nedenle, katma değeri yüksek bor bileşik ve uygulamaları ülkemiz ekonomisi için önemli. Temiz Enerji Enstitümüzde, elektrikli araçlara da uyarlanabilecek, yakıt hücreleri ve hidrojen teknolojiler üzerine çalışmalar devam ediyor. Bakanlığımıza bağlı ETİMADEN şirketinde, lityum üretimi ile ilgili faaliyetler var.