Rusya’dan doğalgazda tam bir kesinti olmaz

Kateryna Filippenko,
Wood Mackenzie Küresel Doğalgaz Bölümü Baş Analisti

Rusya’dan Avrupa’ya uzun bir kesintinin pek mümkün olmadığını düşünüyoruz. İhracatın tek taraflı kesilmesi Gazprom’un repütasyonuna ciddi düzeyde zarar görmesine, yasal tahkim ve olası ağır cezalara sebep olacaktır. Bu aynı zamanda Avrupa’daki ve Asya’daki alıcıların Gazprom’un güvenilir bir tedarikçi olup olmadığı sorgulamalarına neden olur. Aynı zamanda boru hattı gazı Rusya için önemli bir ihracat kalemi ve Rusya’nın 2014 yılından beri biriktirdiği tüm döviz rezervlerine rağmen, bunun kaybı ülkenin hidrokarbona bağımlı ekonomisi üzerinde büyük bir etkiye neden olur. Öte yandan Rus boru gazı ithalatının uzun dönemli tam bir kesintisi Avrupa’ya da elbette zarar verecektir, nitekim yıllık talebin üçte birini karşılayacak alternatif kaynak hacmi bulmak ve gelecek kıştan önce stokları yeniden doldurmak imkansız olur. Bu yüzden Rus boru gazı ithalatına karşılıklı bağımlılık sebebiyle tam anlamıyla bir kesintinin son derece olasılık dışı olduğunu düşünüyoruz.

Avrupa’nın olası çözüm yöntemleri

Tam anlamıyla bir işgal olasılığında Rus gaz akışında kısmi bir azalma meydana gelirse (örneğin olası bir geniş çaplı Rus askeri saldırısının sonucu olarak bazı altyapı hasarları nedeniyle Ukrayna üzerinden gelen gazın aksaması), bu durumda Avrupa’nın yıl boyunca yeterli tedariki sağlamak için ve önümüzdeki kış mevsimi öncesinde depolarını yeterli düzeyde doldurabilmek için pek çok imkanı olacaktır. Bu imkanlar arasında gaz kullanımını azaltmak ve nükleer ile kömür üretimini artırmak (her ne kadar bu siyasi tepki ile karşılaşacak olsa da); yerli doğal gaz üretimini maksimuma çıkarmak (Norveç ve Hollanda’dan) ve boru hattı ithalatı (Cezayir ve Türkiye üzerinden Azerbaycan), ile Asyalı alıcıları kömüre geçmeleri için ikna ederek daha fazla LNG’nin kendisine yönlendirilmesinin sağlanması da yer alıyor. Bundan başka, Avrupa’daki mevcut depoların seviyeleri ve sistem içindeki LNG miktarı da Avrupa’yı Rus gaz sınırlamalarına karşı koyabilecek şekilde pozisyon almasına destek oluyor. Fakat tüm bu imkanlar Avrupa’yı ancak önümüzdeki yaz ve kış ayları boyunca idare edebilecek geçici çözümler; uzun dönemli belirsizlik ise sürecektir.

Gaz üretimindeki düşüş engellenemez

Uzun dönemde kaynakları çeşitlendirme konusu ise hem talep hem de arz tarafında çaba gerektirecektir. Avrupa söz konusu çeşitlendirme konusunda kararlı hale gelirse (ki bu şu anda kesin görünmüyor), bu LNG geliştiricilerine olumlu bir sinyal verecektir. Avrupa içinde, Norveç’te sadece yeni sahalarda değil aynı zamanda mevcut sahalarda da bir miktar potansiyel bulunuyor. Öte yandan Norveç zaten 2021 yılı dördüncü çeyrekte yüksek gaz fiyatlarına yanıt vermek üzere rekor düzeyde üretim gerçekleştirdi. Ancak Avrupa’daki yerli üretimde görülen düşüşü tersine çevirmek pek mümkün görünmüyor.

Yüksek fiyatlar söylemleri değiştirir Ancak Doğu Akdeniz, Ortadoğu ve Hazar Denizi’nde önemli miktarda gaz kaynakları bulunuyor ve Rus gazından uzaklaşarak çeşitlendirme arzusu, boru hattı ithalatı için önerilerden bazılarına odaklanılmasını sağlayabilir. Fakat bu sahalardaki geliştirmeler hala bir dizi ticari ve siyasi sorunlardan dolayı zor görünüyor. Ancak yüksek gaz fiyatlarının devam etmesi bu konudaki söz konusu bazı söylemleri değiştirebilir.

Türkiye için yeni fırsatlar

Türkiye’ye gerçekleşen nispeten güçlü doğalgaz ithalatı, Rus sözleşmelerindeki petrole bağlı fiyatlandırma ile birlikte Avrupa’nın geri kalanına artan transit geçişle destekleniyor. Türkiye, gelişmekte olan bir doğalgaz üretim merkezi ve bir transit hub olarak rolünü büyütebilir. Türkiye’nin Sakarya ve Romanya’daki yeni gelişmelerin desteklediği Güneydoğu Avrupa’dan yapılacak üretim, 2020’lerin sonunda Kuzeybatı Avrupa üretimini (Norveç hariç) geçme potansiyeline sahip. Türkiye aynı zamanda Rusya-dışı gaz için bir transit hub olma rolünü güçlendirme fırsatına da sahip. Kısa dönemde, Azerbaycan’dan Türkiye’ye daha yüksek gaz akışı mümkün, fakat Avrupa’nın geri kalanına gaz akışı boru hattı kapasitesi nedeniyle sınırlı kalabilir. Azerbaycan’dan gelen gazın mevcut taahhütlerin üzerinde daha uzun dönemli artışı, yeni gaz tedariki geliştirmesinin yüksek maliyetlerinden dolayı ticari olarak bazı zorluklarla karşı karşıya durumda. Uzun vadede ise, Türkiye’ye ve ötesine ek gaz tedarikinin Ortadoğu ve Doğu Akdeniz’den gelme olasılığı mevcut. Fakat bunlar da çeşitli siyasi, jeopolitik ve ticari sorunlarla karşı karşıya durumda. Yüksek gaz fiyatlarının sürmesi ve Rus ithalatından uzaklaşmak istenmesi durumunda bu projelerin bazılarının tekrar değerlendirilmesine etki edebilir.