“Tabular hakkında konuşmalıyız ki yanlışları görelim”

UN Women küresel cinsiyet eşitliği hareketi olan ‘HeForShe’nin ülkemizdeki en genç temsilcisi olan Selin Özünaldım, hem GirlsWhoFirst hareketinin hem de Birleşmiş Milletler Vakfı’nın Girl Up Hareketi’nin Türkiye’deki kurucusu. BM Kadın Birimi’nin Nesiller Boyu Eşitlik Kampanyası için küresel ölçekte seçilen ‘300 Genç Toplumsal Cinsiyet Aktivisti’nden biri olan Özünaldım, BM’nin Paris’te ve Ankara’da düzenlediği etkinliklerde de cinsiyet eşitliği üzerine konuşmalar yapıyor. “Aktivizim benim için hobi değil hayatımın, karakterimin parçası” diyen, lise son sınıf öğrencisi Selin Özünaldım ile 11 Ekim Dünya Kız Çocukları Günü kapsamında bir araya geldik, mücadelesini konuştuk.

17 yaşında bu denli öncü olmanız ümit verici. Peki ilk adım için harekete geçmenizi sağlayan neydi?

Ben yapmak istediklerimi başarmam konusunda hep desteklendim. Küçük yaşlardan beri eşitlik, insan hakları konularına ilgi duyuyor, sorular soruyordum. Ama aksiyon almamı sağlayan, tetikleyen kardeşimin “Abla neden üniversiteyi bu kadar dert ediniyorsun ki en kötü ihtimalle evlenirsin hayatın kurtulur” cümleleri oldu. Ailem cinsiyet rollerinin olmadığı, kolektif bir şekilde çalışan eşitlikçi bir yapıda. Buna karşın 6-7 yaşında olan bir çocuğun zihninde böyle cümlelerin olması tehlikenin farkına vardırdı.

Şanlıurfa’da hentbol oynayan 13 yaşındaki Merve Akpınar da yaşadığı ayrımcılığa sessiz kalmadı. 13 yaşındaki kız çocuğunun isyanı ne hissettirdi size?

Maalesef ülkemizin çok büyük bir kesiminde kız çocukları için hayat çok zor. Büyük kısmı ilkokul sonrası okutulmuyor, spor yapmasına izin verilmiyor. Maalesef kız çocuklarının yürümesi, giyinmesi, her hareketi toplumsal normlara bağlanıyor. Bu durumda onlar kim,  hedefleri neler, bunları düşünmek için dahi somut bir platform sağlanmıyor. O yüzden aktivizim benim için hobi değil küçüklüğümden beri hayatımın, karakterimin parçası.

BM Kadın Birimi’nin genç toplumsal cinsiyet aktivistlerinden biri olarak çok sayıda oluşuma da öncülük ediyorsunuz; Girls Who Code, Girl Up Istanbul, Wegroundzero...

Wegroundzero aslında benim bir senelik projem. Burada amacım, Instagram’da haftada bir gün 10 dakikalık mini video röportajlar yayınlamak. Başarılı, ilham olabilecek, elindeki imkanları topluma fayda sağlamak için kullanmak isteyenlerle Z jenerasyonunu buluşturmayı hedefledim. Z jenerasyonunda çok fazla istek var ama ne yapacaklarını bilmiyorlar. Ben de onların sorularına yanıt verilecek bir platform oluşturmak istedim.

Girl Up Istanbul peki?

Girl Up, BM’nin genç kızların liderlik becerilerini geliştirebilecekleri bir fon oluşturmayı amaçlayan bir hareket. 11 sene önce çıktığı yolda Michelle Obama ve Hillary Clinton’ın da destek verdiği bir platform haline geldi. Biz de Türkiye’deki ilk oluşum olarak yeme bozukluğundan toplumsal şiddete kadar birçok konuda çalıştık. Şimdi de derneklerle ortak çalışmalar için hazırlıklar yapıyoruz.

Kodlama, robotik çalışmalardaki kadın sayısını artırmayı amaçlayan ‘Girls Who Code Club’ın da Türkiye’deki kurucususunuz. Burada sizi harekete geçiren ne olmuştu?

Ben de okulumun robotik takımındayım. Ama bu takımlarda dahi cinsiyetlerin dağılımı arasında eşitsizliğin olduğunu fark ettim. Robotik kısımlarda daha çok erkek öğrenciler, reklam kısmında ise kız öğrenciler yoğunlukta. Bunlardan yola çıkarak, Girls Who First hareketini başlattık. Kızlardan robotik, kodlama, sistem, mühendislik gibi takım işleri yaparken fotoğraflarını, videolarını çekip GirlsWhoFirst etiketiyle paylaşmalarını istedik. Ne zaman ki bir kız kendini yalnız hissetse, yapamıyorum diyeceği bir an olsa sadece bir etikete tıklayarak dünyada robotik ve kodlamalarla uğraşan yüzbinlerce kız kardeşini görebiliyor oldu.

Dünya Kız Çocukları Günü de gelirken, kız çocuklarının daha özgüvenli, daha cesur, daha bilinçli olması için sizce neler yapılmalı?

Çok klasik gelecek ama tek yol eğitim. Tabuların yıkılması üzerine kafa yormak gerek. Örneğin bizden önceki jenerasyonda regl konuşulmuyor, pedler gizlice alınıyordu. Bizim jenerasyon konuştu ve halihazırda normal olması gereken şeyi normal hale getirdi. Bunun gibi tabular hakkında konuşmalıyız ki doğru bilinen yanlışları görelim.

Z jenerasyonu neler yapabilir?

Öncelikle farkındalıklarının artması gerekiyor. Bunun için haberleri açmak bile yeter. Eşitlik, adalet ve kendi günlük hayatımızı sorgulamak gerekiyor. Özellikle kız arkadaşlarım BM’le iletişime geçmekten çekinmesin. BM sadece bir bina değil, onlar bizim sesimizi duyurmak için yüzlerce proje yapıyor. Hangi sorun konusunda kendini tutkulu hissediyorsa onun haritasını çıkarıp, aksiyon almalı. Bizim gibi aktivist arkadaşlar bunun için varlar.

İlerisi için nasıl bir yol çizmeyi planlıyorsunuz?

Türk genç kızların sesi olayım, onları temsil edeyim gibi bir amacım yok. Genç kızların sesi oldu sözünü de sevmiyorum. Onların sesleri zaten var, sadece birinin onları teşvik etmesi gerekiyor ki güçlerinin farkına varsınlar. O yüzden iki mottom var; biri HeForShe’nin sloganı, “Ben değilsem kim? Şimdi değilse ne zaman?”. Diğeri de Mahatma Gandi’den “Dünyada görmek istediğin değişimin kendisi ol.”  En büyük hayallerimden biri ülkemizin her ilinde en az bir tane Girl Up kulübü kurabilmek. Bu hareket genç kızların  birbirlerini destekleyebilecekleri zemini oluşturmak. Çünkü biz birlikte güçlüyüz ve o “kız kardeşlik” duygusu bu noktada çok önemli. HeForShe için ümidim her lisede kulüpler açabilmek. Girls Who Code olarak da teknoloji firmalarıyla iş birliği yaparak öncelikle kız kardeşlerimize internet ve teknoloji erişimi sağlayacak platformları geliştirmek.

“250 bini aşkın kişiye ulaştık”

“Tek başıma BM’ye attığım bir maille çıktığım yolculukta bugün 251 bin kişiye ulaştık, çok sayıda okulda kulüplerin kurulmasına ön ayak olduk. Pandemiyle birlikte sosyal platformlar üzerinden gerçekleştirdiğimiz atölyelerin sayısı arttı. Fiziksel olsa bu kadar yapamayacaktık belki de. Daha fazla konferans düzenleyebildik. Etki sayımızı, görünürlüğümüzü yükselttik.”

“Pandemiyle siber şiddet büyüdü”

“Pandemiyle beraber şiddet her boyutuyla arttı ama siber şiddet iyice büyüdü. Özellikle kız çocuklarını etkiledi; siber taciz, siber şiddette çok artış oldu. Kötü yorumlar nedeniyle her sene 150 milyon fotoğrafın silindiği bir dünyada yaşıyoruz. Bunun yanı sıra yeme bozukluğu oranı da arttı.”

“HeForShe herkesin yararına”

“HeForShe, BM Kadın birimi tarafından cinsiyet eşitliği üzerine çalışmalar yapan bir hareket ve özellikle erkekleri takımın parçası olmaya davet ediyor. Maalesef ki feminizm, sadece kadınları ilgilendiren bir hareket gibi algılanıyor. HeForShe bu algıyı yıkmak ve  cinsiyet eşitliğinin herkesin yararına olduğunu göstermeye çalışıyor.”