Kurtarmaya gönüllüler
19.02.2023 - 03:00 | Son Güncellenme:
Türkiye ve Suriye’yi sarsan büyük depremlerde görev alan kahraman arama kurtarma köpeklerinin eğitim sürecinden bu alanda gelişen tekniklere merak edilen her şeyi AKUT Başkanı Zeynep Yosun Akverdi anlattı.
Seyhan Akıncı - Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremin yarattığı yıkımın ardından arama kurtarma çalışmalarında insan gücü ve teknoloji kadar köpekler de önemli bir rol oynadı. Bu afetteki kayıplardan biri de Meksika’nın arama kurtarma ekibinde olan Proteo’ydu. Köpük ise patileri yaralı halde çalışmalarda hayatı koklamayı sürdürdü. Peki, her ırk köpek arama kurtarmada görev alabilir mi? Hangi özelliklere sahip olunması gerekir? Bir köpeğin eğitim süreci ne kadar sürüyor? Merak edilenleri AKUT Başkanı Zeynep Yosun Akverdi’ye sorduk.
Bir köpeğin arama köpeği olabilmesi için ilk aşamada özel testler yapılıyor. Bu testlerle aranan özellikleri Akverdi, şu sözlerle anlatıyor: “Bu testlerde, köpeğin özgüven durumuna, rahatlığına, gereksiz sinirlenmelere ve ufak tefek şeylerden korkuya kapılıp kapılmadığına bakarız. Ayrıca elbette oyun güdüsünün gücüne bakıyoruz ve doğal olarak arama köpeklerini oyuncu ırklardan seçiyoruz.”
Pozitif teknikler gelişti
Yapılan testlerin ardından aranan özelliklere sahip olan köpekler en az bir buçuk yıl sürecek bir eğitime tâbi tutuluyor. Akverdi, “Sertifikasyon sınavlarına girerek, köpekli arama timlerimizin operasyonelliklerini onaylatıyoruz. Afet arama köpeklerimiz sadece canlı varlığına sinyal vermek üzere eğitiliyor. Köpeklerimiz enkaz altındaki canlı kokusunun en yoğun çıktığı noktaya uyarı vermeye eğitiliyor. AKUT’ta köpeklerimizi kazazedeyi bulduğunda havlayarak uyarı verdiğinde ödüllendirilmek üzerine eğitiriz. Bu eğitimler kademeli olarak uzmanlaştıkları bir süreç.”
Gelişen teknoloji eğitimlerin de dönüşümüne yol açmış. Zeynep Yosun Akverdi, “Eski dönemlerde köpekler askeri sistemle eğitilirlerdi. Şimdi pozitif teknikler gelişti. Ödüllendirme yöntemleri gelişti. Köpeklerin her şeyi severek ve isteyerek yapmasını hedefliyoruz, bunun üzerine odaklanıyoruz. Bir arama köpeğinden tam performans almak istiyorsanız, köpeğinizin sizden istediği bir şeyler olmalı ve siz de istediğiniz şeyi yaptığınızda onu ödüllendirmelisiniz. Mekanizma böyle işliyor” diyor.
Oyuncu ırklar tercih ediliyor
Köpekli arama, diğer teknik arama kaynaklarıyla uyumlu bir şekilde kullanılan yöntemlerden birisi. Köpeklerin burun kanallarındaki koku algı hücreleri, insanlarınkinden 20 ila 40 kat daha fazla. Bu koklama yeteneği sayesinde köpekler, enkaz altındaki canlı kişinin vücudundan yayılan bir koku kombinasyonunu ayırt edebiliyor. Bu kombinasyonun içinde vücudumuzdan dökülen mikroskobik deri parçalarının üzerinde yaşayan bakterilerin ürettiği gaz, nefes, feromonlar gibi pek çok canlı insanın ürettiği koku kaynağı mevcut. Bu vücut ısısıyla yayılır ve enkaz altındaki hava akımıyla yukarı taşınır. Köpekler koku alma becerileriyle yukarı taşan bu akımla insanları hayata bağlıyor.
Arama kurtarmada her ırk arama görevi yapabiliyor ama eğitim için geçen süreyi daha verimli kullanmak için dünya genelinde tercih edilenler; Belçika Malinois, Alman Çoban Köpeği, Labrador ve Border Collie gibi oyuncu ırk köpekler.
AKUT Başkanı Zeynep Yosun Akverdi
Tasması bile olmamalı
Akverdi, köpeklerin eğitiminde takılan aparatların ve çalışırken kullanılan sırt tasmalarının hiçbirinin arama kurtarmada kullanılmadığının altını çiziyor: “Operasyonlarda, kazazede aramalarından köpeklerimiz üzerinde bir aparat, teçhizat bulunmuyor. Köpeklerimizin boynunda tasma bile olmamalı. Çünkü köpek herhangi bir yere gittiğinde, arama için dar bir yere girdiğinde tasması takılabilir.” AKUT gönüllülerinin kendi evlerinde birlikte yaşadıkları köpekleri “Bizim takım arkadaşlarımız, başka bir ifadeyle birer AKUT gönüllüsü” diye tanımlayan Zeynep Yosun Akverdi, ırk standartlarına ve özelliklerine göre arama kurtarma köpeğinin görev süresinin değiştiğini ama bir köpeğin en verimli arama yapabildiği yaş aralığının 2-8 yaş aralığı olduğunu ifade ediyor. Akverdi, köpeklerin duygu durumu ile ilgili de önemli bir noktayı vurguluyor: “Köpek yaralandığı yerlerden uzak durmak ister; hayatta kalabilme içgüdüsüdür bu. Bir enkazda örneğin üç kez yaralandıysa bir köpek, o anda bir daha enkaza gitmek istemez. Bu konuda idarecisine büyük iş düşüyor. Deprem arama kurtarma çalışmaları bittiğinde, idareci köpeğini daha konforlu enkazlarda çalıştırıp, daha mutlu ve huzurlu şekilde enkazdan indirerek, onun zihninde enkaz ve yaralanma korkularını silebilir.”
