‘Mizah bizi bir araya getiriyor’

Müjde Işıl - 400 yıllık hikâye anlatma geleneği Rakugo, Japonya-Türkiye diplomatik ilişkilerinin tesisinin 100. yıl dönümüne özel olarak bugün Atlas 1948 sahnesinde. The Japan Foundation ve Komedi Kulüp’ün iş birliğinde, Sarp Apak’ın moderatörlüğünde gerçekleşecek “Türk-Japon Dostluğu Rakugo ve Komedi” etkinliği vesilesiyle Türkiye’ye gelen Rakugo Performans Sanatçısı Shinoharu Tatekawa, Chiba Ticaret Üniversitesi Profesörü Halit Mızraklı ve etkinliğin moderatörü Sarp Apak ile söyleştik.

Sarp Apak: “Rakugo ile meddahlık çok benziyor”

■ “Türk-Japon Dostluğu Rakugo ve Komedi” etkinliğine dahil olma sürecinizi anlatır mısınız? 

Öncelikle çok mutluyum bu projede yer aldığım için. Birlikte çalıştığım arkadaşım Can Yıldırım, The Japan Foundation ile birlikte yürüttüğü bir projesi olduğundan bahsetti ve bana da yer almam için davette bulundu. Bu vesileyle ben de projeye katılmış oldum. Gerçek Rakugo sanatçılarını izleyeceğim için de çok heyecanlıyım. 

■ Rakugo’yu önceden tanıyor muydunuz? 

Projeye dahil olmadan önce bildiğim ama çok iyi tanımadığım bir gelenekti. Commedia dell’Arte gibi, Kabuki gibi her toplumun kendine has geleneklerine ait sahne oyunlarına hâkimim ancak Rakugo’yu tüm detaylarıyla bu proje vesilesiyle öğrendim. Tek kişilik, köklü bir hikâye anlatıcılığı var aslında sahnede. Benim çok saygı duyduğum ve hayranı olduğum bir disiplin. 

■ Rakugo ile bizim mizah geleneğimiz arasında nasıl bir bağ var sizce? 

Rakugo ile bizdeki meddahlık aslında çok benziyor. Bazı ifade ve içerik farklılıkları olsa da sahnede oluş biçimi ve amacı bakımından birbirine çok yakın olduklarını düşünüyorum. 

Shinoharu Tatekawa: “Geçmişle günümüz arasında köprü”

■ Rakugo nedir? Japon kültürü içinde nasıl bir öneme sahip? 

Rakugo, yaklaşık 400 yıl önce sıradan halk arasında ortaya çıkan geleneksel bir Japon komedi hikâye anlatma sanatı. Rakugo’nun tarzı, oyunculuk ve hikâye anlatımının bir karışımı. Japon kültürü içinde Rakugo, sadece bir eğlence biçimi değil, aynı zamanda bir sosyal yorum ve tarih anlatma aracı. Geleneksel hikâyeler, Japon toplumunun değerlerini, geleneklerini ve tarihini yansıtıyor. Rakugo bu nedenle, geçmişle günümüz arasında bir köprü işlevi görüyor ve genç nesillere kültürel mirası aktarmada önemli bir rol oynuyor. 

■ Rakugo geleneği, Japonya’da sanatı nasıl etkiledi ya da etkiliyor? 

Bence Rakugo; Manzai, filmler ve TV dizileri dahil olmak üzere modern Japon komedilerinin kökünü oluşturuyor. Köklü bir gelenek olsa da hâlâ yaşamayı sürdürüyor ve modern izleyiciye uyacak şekilde sürekli değişmeye devam ediyor. 

■ Sizlerin sahnede tek başına oturup hikâyeler anlatması, bizdeki geleneksel ‘meddah’ oyununu hatırlatıyor. Türk mizahıyla ilgili araştırma yaptınız mı?  

Türk mizahı ile ilgili bilgim sadece meddahlık kültürüyle sınırlı. İki kültürün mizah anlayışında evrensel temalar yattığını gözlemledim. Benzer noktaları olduğunu söyleyebilirim. 

Halit Mızraklı: “Güçlü ortak tutkularımız var”

■ İki ülkenin mizah geleneklerinde sizi şaşırtan benzerlikler ya da farklılıklar neler oldu? 

İki ülkenin mizah geleneklerinde beni en çok şaşırtan benzerlik, hikâye anlatma ve dinleyiciyle bağ kurma konusundaki güçlü ortak tutkuları. Farklılık olarak ise Japon mizahında incelikli ve sözlü ifade yerine jestlere dayalı bir anlatım tarzının öne çıkmasını söyleyebilirim. 

■ 100 yıla dayanan Japonya-Türkiye ilişkileri, Japonlar için ne anlam taşıyor?  

İki ülkenin bu kadar uzak olmasına rağmen paylaştığı derin bağlar, her iki toplumun da kültürel zenginliğini birbirine sunmasına vesile oluyor. Geçmişte, atalarımızın Asya’nın farklı uçlarında yerleşmiş olmasına rağmen, bugün sanat ve mizahın evrensel dili sayesinde birbirimizi anlama fırsatı buluyoruz. Mizah, bizi bir araya getiren güçlü bir araç ve bu dostluğun sanat yoluyla güçlenmesinde pay sahibi olmaktan büyük bir onur duyuyorum. Japonya’da Türk mizahını, Türkiye’de de Japon mizahını tanıtma ve sevdirme amacıyla, bu dostluğun gelişmesine katkıda bulunabilmeyi umuyorum.