Yazarlardan izler taşıyan müzeler

Kimi toplumsal sorunlara değinen romanlar yazdı, kimi en komik öykülere imza attı, kimi de derin anlamlar taşıyan şiirleri okurla buluşturdu. Türk edebiyatına damga vuran yazarların arkalarında bıraktıkları ölümsüz eserler kadar günlük yaşamlarından izler de merak konusu. Bu izleri yazarların yaşadıkları evlerde bulmak mümkün. İstanbul başta olmak üzere Türkiye’nin dört bir köşesinde ünlü birçok yazarın evi, müzeye dönüşmüş durumda. Yazarların eserlerinin yanı sıra fotoğrafları, kitapları, çalışma masaları, kıyafetleri gibi eşyaları müze evlerde görülebiliyor. Siz de sevdiğiniz yazarın peşine düşüp, müze evine giderek onu daha yakından tanıyabilirsiniz. İki kapak arasından iki sokak arasına uzanan bir yolculukta, yazarların müze evlerini derledik…

Birçoğu İstanbul’da

- Sait Faik Abasıyanık Müzesi: Burgazada’daki müzede yazar Sait Faik Abasıyanık’ın (1906-1954) yaşamına tanıklık etmiş eşyalar, fotoğraflar, mektuplar, kartpostallar, eserlerine konu olan sayısız eşya ve belgeler ziyaretçilerle buluşuyor. 22 Ağustos 1959’da açılan müze, 1964’ten itibaren Darüşşafaka Cemiyeti’nin sorumluluğunda. Açıldığı günden bu yana da en fazla ziyaret edilen müze evlerden biri oldu. 2009’da restorasyon çalışmaları nedeniyle ziyarete kapatılan müze, 2013’te yenilendi. “Semaver”, “Tüneldeki Çocuk”, “Alemdağ’da Var Bir Yılan” gibi birçok esere imza atan Sait Faik Abasıyanık’ın lise diploması ile nüfus cüzdanı da müzede görülebiliyor. Müze, yazarın vasiyeti doğrultusunda ücretsiz gezilebiliyor.

- Orhan Kemal Müzesi: “Baba Evi” ve “Ekmek Kavgası” adlı romanlarıyla ün kazanmış, çağdaş hikâye ve romancılardan Orhan Kemal’in (1914-1970) yaşamından izler taşıyan müze, İstanbul Beyoğlu’nda yer alıyor. İki girişli büyük salonda fotoğraflar, kitaplar, özel eşyalar; yatak odasında ise fotoğraflar, elbise, yatak, kitaplık, yazarın çalışma masası ve sandalyesi, masanın üzerindeki notları, daktilosu, pikap, radyo ve aldığı ödülleri sergileniyor. Orhan Kemal Kültür Sanat Koordinatörlüğü’nün katkılarıyla 2000’de açılan müzenin yanındaki kahvede yazarın yaşamıyla ilgili belgesel de izlenebiliyor. Girişi ücretsiz olan müze, her gün 10.00-20.00 saatleri arasında açık.

- Tevfik Fikret (Aşiyan) Müzesi: İstanbul Aşiyan Yokuşu’nda yer alan müze, ünlü Türk şairi ve aynı zamanda ressam olan Tevfik Fikret’in (1867-1915) yaşadığı ev olarak ziyaret ediliyor. Evin projesini kendisi çizen şair, yapıya Farsça “Yuva” anlamına gelen Aşiyan adını verdi. Ahşap 3 katlı müzenin birinci katında Edebiyat-ı Cedide Odası, Abdülhak Hamit Salonu, kadın şairlerden Nigar Hanım’a ait kitapların sergilendiği Şair Nigar Hanım Odası yer alıyor. Tevfik Fikret’e ayrılan ikinci katta; şairin yatak odası ve çalışma odası var. Yatak odasında Mihri Hanım tarafından şairin yüzünden alınan maskın kopyası sergileniyor. 

- Rıfat Ilgaz Kültür ve Sanat Evi: Öğretmen, şair, “Hababam Sınıfı”nın yaratıcısı, gazeteci, öyküden romana edebiyatın tüm dallarında emek veren Rıfat Ilgaz’ın (1911-1993) Kastamonu Cide’deki doğduğu ev, kültür ve sanat evi olarak ziyarete açık. Cide insanı ve yaşamını kitaplarına aktaran Ilgaz, buraya duyduğu sevgiyi “Cide, doğduğum eşsiz benzersiz memleket… Ne iyi etmiş de anam beni bu cana yakın memlekette doğurmuş” diye anlatmakta. Müze evde, Ilgaz’a ait eserler ve kişisel eşyaları sergileniyor.

- Hüseyin Rahmi Gürpınar Müzesi: “Gulyabani”, “Şıpsevdi”, “Cehennemlik” gibi birçok roman ve öyküsünde İstanbul halkının toplumsal yaşantısını, aile ilişkilerini, batıl inançları irdeleyen Cumhuriyet dönemi yazarlarından Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın (1864-1944) yaşadığı ev, bugün müze olarak ziyaret edilebiliyor. Heybeliada’da yer alan yazarın evi, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2000’de müze oldu. Kitapları, özel eşyalarının yanı sıra örgü örmeye meraklı olan yazarın el işleri de müzede sergilenen eşyalar arasında.

- Ahmet Hamdi Tanpınar Müze Kütüphanesi: İstanbul’da Gülhane Parkı’nın içindeki Alay Köşkü’nde bulunan müze kütüphane, usta yazar Ahmet Hamdi Tanpınar’dan (1901-1962) izler taşıyor. Hem müze hem de içinde 9 bin kitabın bulunduğu bir kütüphane olan yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2011’de hayata geçirildi. Müzede yazara ait kişisel eşyaların yanı sıra 33 yazarın 100’ü aşkın eşyası ve belgesi var.

Dönemin mimari örneği

- Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi: Diyarbakır doğan ve çocukluk yıllarını da bu şehirde geçiren, “Otuz Beş Yaş” şiirinin şairi, yazar ve çevirmen Cahit Sıtkı Tarancı’nın (1910-1956) yaşadığı ev bugün müze olarak ziyaret edililiyor. Diyarbakır’ın konut mimarisinin en güzel örneklerinden olan ev, il merkezinde bulunuyor. 1973’te Kültür Bakanlığı tarafından ailesinden alınarak kamulaştırılan ev, 1974’te restore edilerek müze halini aldı. 14 oda bulan evde şairin fotoğrafları, kullandığı eşyalar ve kitapları yer alıyor. 

- Necati Cumalı Anı ve Kültür Evi: Türk edebiyatına özgün şiir, roman, hikâye, deneme, tiyatro gibi pek çok eser kazandıran Necati Cumalı’dan (1921-2001) izler bulmak isteyenler yolunu İzmir’in Urla ilçesine düşürmeli. Yunanistan’da doğan, ailesi 1923 nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye’ye göç eden Cumalı’nın ilk gençlik yılları İzmir’de geçti. Bugün Necati Cumalı Anı ve Kültür Evi olarak hizmet veren yapının zemin katındaki bir odası kütüphane olarak kullanılıyor. Taş evde, yazarın kişisel eşyaları, fotoğrafları, eserleri de sergileniyor.

Dünyadaki müze evler

Dünyada da ünlü yazarların müze evleri bulunuyor. Birçok gezgin, gittiği şehrin tarihini, sosyal yaşamını, doğasını ve kültürel dokusunu yakından tanırken sevdiği yazarların yaşadıkları müze evleri ziyaret etmeden seyahatini sonlandırmıyor. İlgi gören bu müzeler, kültür turlarının da programında yer alıyor. Örneğin Çek Cumhuriyeti Prag’da “Dönüşüm”, “Dava”, “Şato” gibi kitapların yazarı Franz Kafka’nın, İngiltere Warwickshire’de İngiliz şair, oyun yazarı ve tiyatro oyuncusu William Shakespeare’in, Rusya St. Petersburg’da “Suç ve Ceza”, “Karamazov Kardeşler” gibi unutulmaz romanlara imza atan yazar Fyodor Dostoyevski’nin, yine Rusya Yasnaya Polyana’da Lev Tolstoy’un, Küba’nın başkenti Havana’da “Çanlar Kimin İçin Çalıyor” gibi klasiklere imza atan Ernest Hemingway’in, ABD Hartford’da “Tom Sawyer’ın Maceraları” adlı ünlü çocuk romanının yazarı Mark Twain gibi birçok yazarın müze evi ziyaret edilebiliyor.