Uzmanlar, ‘İran’ın yeni hamlesi ne olacak?’ sorusunu Milliyet’e değerlendirdi: İran’ın cevabı doğrudan Amerika’ya olacaktır

Aslıhan Altay Karataş - İsrail-İran arasındaki çatışmalar, ABD’nin İran’daki Fordo, Natanz ve İsfahan nükleer tesislerini vurmasıyla farklı bir boyut kazandı. Uzmanlar, ABD saldırısının İran rejimini nasıl etkileyeceğini, İran’ın ABD’ye nasıl bir tepki vereceğini, İran’ın bundan sonraki dönemde kendini daha fazla izole eden bir siyaset tarzını benimseyip benimsemeyeceğini ve İran’ın mevcut füze stoğuyla saldırıları ne kadar sürdürebileceğini Milliyet’e değerlendirdi: 

‘Dayanışmayı güçlendirir’ 

Dr. Hazar Vural: (İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi): “ABD saldırısı aslında İran’ın hep olmasını beklediği ve hazırlandığı bir durumdu. Ancak Amerika’nın sert güçle dahil olması, içeride yarattığı tahribatlar İranlılar arasında bir konsolidasyon sağlar. Dolayısıyla içerideki dayanışmayı güçlendirecek bir hamle olarak da okunabilir. İsrail’in saldırıları İran’ın stratejik varlıklarına ve sivil noktalara düzenlemesi, İran’ı geriye götürmeye yönelik İran toplumuna yönelik bir saldırı olarak görülüyor. İran’ın vereceği cevap doğrudan Amerika’ya, Amerikan varlıklarına yönelik olacaktır. İlk etapta ABD üslerinin hedef olması beklenebilir. Hürmüz de tabii ki stratejik bir kart. 

‘İran masadan kalkmaz’ 

İran diplomasiyi kullanma noktasında geri adım atamaz, çünkü ‘masadan ben kalkmadım’ diyor. İran hem sert güçle cevabına devam edecek hem de uygun şartlar oluştuğu takdirde, belki Türkiye’nin arabuluculuğunda müzakereler olabilir. Rusya ve Çin’in söylemsel olarak İran’a desteği, uluslararası örgütlerdeki birliktelikleri mevcut, fakat içinde bulunduğumuz zaman diliminde hiçbir devlet, başka bir devlet için savaşa girmez, o bir önceki yüzyılda kaldı. İran’ın elinde supersonik, gelişmiş füze sistemleri var. Gördük ki İran, İsrail’de her noktayı kendi füzeleriyle vurabiliyor. 10 binden fazla balistik füzesi olduğu düşünülüyor ve üretim hatları, stokları özellikle yerin altında olmak üzere çalışabiliyor. Yani yukarıdan bombalamakla İran’ın füze üretimini tam olarak durduramıyorsunuz. İran özellikle Siccil füze sistemiyle gösterdi ki, ‘istersem 2 bin kilometrenin ötesine geçebilme kapasitem var.’ Aslında bu Amerika’ya da bir mesajdı.” 

‘Rejim zayıflar’ 

Prof.Dr.Hüsamettin İnaç: (Dumlupınar Üniversitesi İİBF Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı): “Amerika’nın istediği şey rejimi değiştirmekten ziyade dönüştürmek, yani ben burada rejimin gittikçe zayıflayacağı kanaatindeyim. Amerika ve İsrail’in ortak bir planı var, o da daha çok Devrim Muhafızları içerisinde batılı ve seküler kısmı güçlendirerek bir darbe yaptırmak tarzında, sanırım gelişmeler bu yönde ilerleyecek gibi.

Batı yanlısı muhalefet 

İran yalnız bir devlet. Putin, bu süreci Ukrayna adına bir alternatif avantaja dönüştürmek çabasında. Çin de, en büyük tedarikçisi İran olmasına rağmen, askeri anlamda kendini göstermek gibi bir siyaset izlemiyor. İran’ın tek çaresi, bir şekilde müzakere masasına oturmak olacaktır. Amerikan yönetimi de İran içerisinde Hasan Ruhani, Ali Laricani gibi veya 2009’da Yeşil Hareketi başlatan Mir Hüseyin Musavi gibi isimlerle yakında ciddi bir temas içerisine girecek. Bunların İran toplumunda bir karşılığı var ve bu aktörleri kullanarak liberal ve batı yanlısı muhalefeti harekete geçirecek bir süreç işleyecektir.” 

‘İran kolay lokma değil’ 

Emekli Büyükelçi Ümit Pamir: Olaylar, gerek Amerika’nın gerek baştan beri İsrail’in İran’ın gücünü tam hesaplayamadıklarını gösteriyor. İran çok kolay bir lokma değil, çok geniş derinliği olan bir ülke. Hem tarihsel derinliği hem kültürel derinliği var, öyle bir yudumda yutulacak bir ülke değil. İran’da her şeye rağmen 1979’dan beri iktidarda olan güçlü bir rejim var. Belki halkta memnuniyetsizlik var, ama halktaki memnuniyetsizliğin bu vesileyle ortaya çıkacağını zannetmiyorum. 

Hamaney iletişimi kesti

Amerikan “New York Times” (NYT) gazetesinin haberine göre, Hamaney, İsrail tarafından suikastla hedef alınma endişesiyle gizli bir sığınağa çekildi. 86 yaşındaki Hamaney’in, bir İsrail saldırısında öldürülme olasılığına karşı, 3 din adamını halef olarak belirlediği, ayrıca askeri komuta zinciri içinde de yedek atamalar yaptığı iddia ediliyor. Habere göre, İran İstihbarat Bakanlığı’nın, tüm üst düzey hükümet ve ordu yetkililerine yeraltında kalmaları talimatı verdiği bildirildi. Olası hedef olma ihtimallerine karşı elektronik iletişimin de yasaklandığı, Hamaney başta olmak üzere tüm yetkililerin, cep telefonu dahil dijital iletişim araçlarını kullanmadığı öne sürüldü. Hamaney’in ise, mesaj ve emirlerini güvendiği bir aracı üzerinden ilettiği kaydediliyor.