Son dakika... BBC dünyaya duyurdu! Derin çatlak, 'Bay yüzde 5...'
20.05.2020 - 15:49 | Son Güncellenme:
BBC Türkçe
Sosyal medya hesabından peş peşe yayınladığı videolarla feryat edip belge yayınlayan Suriye'nin en zengin ismi, dünyanın gündemine yerleşti. Esad'ın milyarlarca dolarlık malına el koyduğu kuzeni Rami Mahluf halen süper zenginler vadisinde yaşıyor. Oğulları ise Dubai'de gününü gün etmekle meşgul. Asıl bomba ise, Rusya lideri Putin'e yakın iş insanlarının Mahluf'un aldığı ihalelere göz dikmesi.
"Rami Mahluf, Pazar günü internete koyduğu son video kaydında, gözlerini kameraya dikmiş, alçak sesle konuşuyor, bazı cümleleri neredeyse fısıldayarak söylüyor" cümlesiyle başlıyor BBC Ortadoğu editörü Jeremy Bowen'ın Suriye analizi:
"Sadece ülkenin değil -hemen hemen eş anlamlı gibi de olsa- Esad ailesinin de kasası olduğu ve milyarlara hükmettiği günlerde çektirdiği, servetinin ve gücünün parlaklığını taşıyan önceki fotoğraflarına göre sakalı biraz daha ağarmış.
Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre halkının yüzde 80'i yoksulluk sınırının altında yaşayan, 10 milyon kişinin yeterli gıda bulamadığı ve 5 milyon kişinin de savaş yüzünden evini kaybettiği Suriye'de Mahluf, hiç bir zaman yoksul kategorisine girmeyecek elbette.
Halen Şam ile Beyrut'u bağlayan yol üzerinde, Suriyeli süper-zenginlerin favorisi bir vadide yaşıyor. Videolarında, evinin bir köşesinde, arkasında gelecek kış için kesilip sanatkarane bir şekilde istiflenmiş odunlar, üzerinde pahalı ve İtalya'dan alınmışa benzeyen ceketiyle görülüyor.
Fakat, bu hafta üçüncüsünü hazırlayıp dünya kamuoyuna sunduğu videolarında anlattıkları doğruysa, Mahluf'un iktidar içerisindeki gücünü kaybettiği anlaşılıyor. Suriye'de gerçekleşen her başarılı iş anlaşmasından komisyon almasıyla ünlü Mahluf'un lakabı bu yüzden 'Bay yüzde 5' .
Anne tarafından kuzen
Rami Mahluf, Devlet Başkanı Beşar Esad'ın anne tarafından birinci derecede kuzeni. İkisi de 50'li yaşlarında ve çocukluk arkadaşları. 2011 yılında, ülkesinde savaş öncesi gerginliğin tırmandığı günlerde New York Times'a verdiği bir mülakatta, Suriye'nin yönetici Esad ve Mahluf aileleri ve çevrelerinin rejim düşmanları ve uluslararası destekçileriyle sonuna kadar savaşacağını söylemiş "Bilmeliler ki bizim canımız acırsa, başkalarınınki de acır" demişti.
Kehanetin bu kısmı doğru çıkmış olsa da Mahluf'un son videoları, "Birlik ve beraberliklerinin devam edeceği" konusundaki diğer vaadinin gerçekleşmediğini gösteriyor. Sosyal medyaya koyduğu mesajlarda Mahluf Allah'tan, uğradığı haksızlıklara son vermesini diliyor ve internete koyduğu üç videosunda da rejimi eleştiriyor. Bunlar sıradan bir Suriyeli için hapse atılma sebebi.
Mahluf 3 Mayıs tarihli videosunda "Sayın Devlet Başkanı, güvenlik örgütlenmesi insanların özgürlüklerini ihlal ediyor. Bunlar sizin insanlarınız, sizin destekçileriniz" diyor.
Aşırı lüks yaşam tarzı
Mahluf'un petrol ve inşaat sektörlerinde yatırımları var ama asıl büyük parayı kontrolü altındaki, Suriye'nin en büyük cep telefonu şebekeleri üzerinden kazanıyor. Şirketlerinin devlete 180 milyon dolar tutarında vergi borcu olması nedeniyle suçlanmıştı ama onun gibi dev bir servete sahip biri için bu çok büyük bir para değil.
Sosyal medya profillerinden Dubai'de yaşayan oğlu Muhammed bile milyarlarla oynuyor gibi görünüyor.
Oğulları Instagram'a koydukları fotoğraflarla aşırı lüks ve zenginliğin her yerden taştığı yaşam tarzlarını sergilerken, Mahluf Facebook'a, borcunu geri ödemesi için yapılmış bir teklif olduğunu söylediği bir belge koydu.
Fakat Beşar Esad'ın, mülti-milyarder kuzeninin 'çerez parası' sayılabilecek vergi borcundan çok fazlasını istediği giderek netleşiyor. Suriye hazinesi neredeyse on yıldır devam eden ve ülkenin büyük bir kısmına yıkım getiren savaşla iyice boşalmış durumda.
Rusya'nın rolü var mı?
Pazar günü yayımladığı son videosunda Mahluf çalışanlarından özür diledi. Geçen hafta Suriye güvenlik güçleri Mahluf'un çalışanlarından en az 28 kişiyi gözaltına almıştı. Rami Mahluf videosunda "Yasal meselelerin çoğunda, bilhassa da gizemli kişilerce gözaltına alınanlar konusunda hala bir ilerleme sağlanamadı" dedi. Aslında çalışanlarını gözaltına alan kişiler, Mahluf açısından pek 'gizemli' değil.
Bizzat Mahluf'un kardeşi Hafız, Suriye'nin, rejime yönelik tehditlerle uğraşan en önemli kurumu olan Genel İstihbarat Örgütlenmesi'nin başkanlığını yapmıştı. Dolayısıyla Rami Mahluf aslında Suriye istihbarat örgütlenmesini ve mensuplarının neler yapabileceğini çok iyi biliyor.
Mahluf'un neden gözden düşmüş olabileceğine dair bir kaç teori var. Kimileri onun yönetemeyeceği kadar büyük bir güç ve servete sahip olduğunu söylüyor. Sıkıntıların ilk ipuçları geçen yaz ortaya çıktı. Mahluf, Bustan adlı hayır ağını kapatmak zorunda kaldı. Bu kuruluşa bağlı olarak 20 bin kişilik bir milis gücü de uluşmuştu.
Bu teoriye göre Beşar Esad'ın, Londra'da büyümüş olan ve rejimin güçlü kişilerinden biri olduğu söylenen eşi Esma Esad, Mahluf'un faaliyetlerini kendi yürüttüğü büyük yardım örgütlenmesine rakip gördü.
Bir diğer teoriye göre ise bu işte Rusya'nın parmağı var. Suriye'deki yolsuzlukların Esad'ın en önemli müttefiki ve koruyucusu Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakın Rusya medyasında sık sık eleştirildiğine dikkat çekiliyor.
Teoriye göre Esad, Putin'in desteğini kaybetmek istemiyordu ve Rami Mahluf'un kurban edilmesi işine geldi çünkü Mahluf aynı zamanda bir çok Suriyelinin gözünde, ülkede tepeden tabana kadar inen yaygın yolsuzluğun sembolü haline gelmişti. Ayrıca Putin'e yakın iş insanlarının da Mahluf'un aldığı ihalelere göz dikmiş olabileceklerine dikkat çekiliyor.
Rejimin kapalı kapıları ve ardındakiler
Gerçek şu ki Suriye'de rejimin kapalı kapıları ardında neler olup bittiğini yönetici aile-elit dışında kimse tam olarak bilmiyor. Beşar'ın babası eski devlet başkanı Hafız Esad, 1970'te iktidarı ele geçirdikten sonra Suriye'yi bir aile şirketi gibi yönetti.
Hafız Esad, hava kuvvetleri ve daha sonra Baas Partisi içinde yükselerek iktidara gelmişti ama Eşi Enise Mahluf, kendisinden daha varlıklı bir aileden geliyordu. Hafız Esad çok şüpheci biriydi ve liderliğini güvence altına almak için çevresinde mensup olduğu Alevi azınlık mensuplarından oluşan bir halka yarattı. İnşa ettiği sistemin kalbinde ise Esad ailesi bulunuyordu.
Fakat aile içinde tarihe geçen bazı büyük çatlaklar yaşandı. Hafız'ın erkek kardeşi Rıfat, sağ koluydu. 1982 yılında Hama'da binlerce kişinin öldürülmesiyle sonuçlanan Müslüman Kardeşler'in başını çektiği ayaklanmayı ezme operasyonunun sorumluluğu gibi en önemli işler ona veriliyordu.
Fakat bir yıl sonra Hafız bir kalp rahatsızlığı geçirdiği sırada, Rıfat kendisine bağlı milisleri tanklarla Şam sokaklarına çıkararak iktidarı ele geçirmeye teşebbüs etti. Kardeş darbesi başarısızlığa uğramıştı fakat Rıfat hapse ya da idam sehpasına gönderilmek yerine milyonlarca dolarla birlikte sürgün edildi.
Şimdi Rami Mahluf'un da kaderi bu olabilir. Rami Mahluf bir zamanlar en güçlü pozisyonlardan birini elinde tuttuğu rejimin ağır baskısı altında.
Öyle ki işi Facebook'a belgeler videolar koymaya ve aile içi çatlağı kamuoyuna ilan etmeye kadar vardırdı. Ama çok büyük bir düşüş yaşadı ve bu mücadeleyi kaybedeceği kesin gibi görünüyor."
