İki güneşli ötegezegen! Starwars'taki gibi
18.04.2025 - 13:50 | Son Güncellenme:
DIŞ HABERLER SERVİSİ
Bugüne dek yalnızca 15 tane bu tür çift yıldız yörüngeli gezegen tespit edildi. Ancak bilim insanları, bu listeye bir yenisinin daha ekleneceğine dair güçlü kanıtlara sahip. Üstelik bu, şimdiye kadar gözlemlenen en sıra dışı çift yıldız sistemlerinden biri.
2M1510 (AB) öte gezegeni verilere dayanarak tasvir eden illüstrasyon
Bu bulgular 16 Nisan'da Science Advances adlı dergide yayımlandı.
Luke Skywalker'ın Tatooine çölünde, ufukta batmakta olan iki güneşe bakarken hayallere daldığı o sahne, popüler kültürün en ikonik anlarından biridir. Star Wars 1977'de vizyona girdiğinde, astronomlar Skywalker'ın yaşadığı gezegen gibi yörüngeye sahip bir ötegezegeni henüz keşfetmemişti. Böyle bir sistemin keşfi için 1993 yılına kadar beklemek gerekti.
ÇİFT YILDIZ SİSTEMİ
Bir yıldız sistemi ve onun çevresindeki gezegenleri hayal ettiğinizde, büyük olasılıkla aklınıza bizim Güneş Sistemi'mize benzeyen bir yapı gelir. Oysa gerçekte bizim sistemimiz, evrende oldukça nadir rastlanan bir örnektir. Şimdiye kadar belgelenmiş yaklaşık 6 bin ötegezegenin yüzde 75'inden fazlası, bizim sistemimizden çok farklı yörüngelere sahiptir. En nadir görülenlerden biri, bir gezegenin iki yıldız etrafında döndüğü çift yıldız sistemidir. Ancak 2M1510'un sisteminde bu iki yıldız, klasik yıldızlardan değil, kahverengi cüce denen özel gökcisimlerinden oluşuyor.
KAHVERENGİ CÜCE NESNELER
Kahverengi cüceler, evrende 'garip' nesneler olarak kabul edilir, ne tam anlamıyla bir yıldızdırlar ne de bir gezegen. Jüpiter'in 13 ila 80 katı kütleye sahip olmalarına rağmen, gerçek bir yıldız olmak için yeterli kütleleri yoktur. Ancak bu büyük kütleleri sayesinde çevrelerindeki cisimleri yörüngeye çekebilecek kadar güçlü bir çekim uygularlar. 2M1510 da bu şekilde yörüngeye çekilmiş bir gezegen. Fakat bu örnekte yalnızca bir değil, iki kahverengi cüce söz konusu. Araştırmacılara göre bu durum, ötegezegenin bu ikili sistem etrafında 'eksantrik' bir şekilde döndüğü anlamına geliyor.
NADİR GÖRÜLEN UZAY OLGUSU
- Bu nadir görülen uzay olgusunu doğrulamak için astronomlar, daha önce NASA'nın Kepler uzay teleskobuyla, TESS (Transit Geçiş Ötegezegen Araştırma Uydusu) ile ve Avrupa Güney Gözlemevi'nin VLT teleskobuyla toplanmış verileri incelediler.
Üç Cisim Problemi kitabının TV uyarlamasından bir sahne. Fotoğraf: Netflix
ÜÇ CİSİM PROBLEMİ
Kullandıkları yöntemlerden biri olan radyal hız ölçümleri, üç gökcisminin uzaydaki etkileşimini açıklamayı son derece zorlaştıran meşhur üç cisim problemini aşmalarına yardımcı oldu.
Elde edilen bulgular, 2M1510'un 90 derecelik kutupsal bir açıyla döndüğünü ve kahverengi cücelerin yörüngelerine dik bir eksende hareket ettiğini güçlü bir şekilde gösteriyor. Bu da daha önce hiç görülmemiş bir özellik. Üstelik, bu kahverengi cüce çiftinin örtücü (eclipsing) olması, yani Dünya'dan bakıldığında birinin her zaman kısmen diğerini gölgelemesi, sistemi daha da özel kılıyor. Bu da onu, şimdiye kadar belgelenmiş yalnızca ikinci örtücü kahverengi cüce ikilisi yapıyor.
İngiltere'deki Birmingham Üniversitesi'nden Profesör Amaury Triaud bulgularla ilgili şunu söyledi:
Bir gezegenin yalnızca bir çift yıldızın değil, bir çift kahverengi cücenin etrafında döndüğünü ve üstelik kutupsal yörüngede bulunduğunu görmek gerçekten inanılmaz ve heyecan verici.
O DA ÜÇ GÜNEŞLİ OLABİLİR
Ancak Popular Science'ın haberine göre bu kadar nadir bir keşif olmasına rağmen, 2M1510'in gökyüzü manzarası eskiden daha da sürreal olabilir. Çünkü bu sistemin çevresinde yalnızca iki değil, üçüncü bir kahverengi cüce daha var. Daha uzak bir noktada bulunan bu üçüncü cisim, araştırmacılara göre sistemin merkezinde bir zamanlar üç kahverengi cücenin bulunmuş olabileceğine işaret ediyor. Ancak zamanla oluşan kütleçekim kuvvetleri bu üçüncü cismi dışa doğru itmiş olabilir. Şimdilik bu sistemin üç “güneşli” bir versiyonunun Star Wars evrenine girip girmeyeceğini ise zaman gösterecek.
