Dünya siyasetindeki tarihi an planlı mıydı? 'Tüm sistemi yıkan adım'
ABD Başkanı Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy'nin Beyaz Saray'daki diyalogları ve kameralar önünde tartışmaları dünya gündeminde şok etkisi yarattı. Zelenskiy Beyaz Saray'dan ayrılırken iki liderden peş peşe açıklamalar geldi. Peki Oval Ofis'teki bu gerilim neden yaşandı? Uzman isimler sıcağı sıcağına Milliyet.com.tr'ye değerlendirdi.
ABD Başkanı Trump, göreve geldikten sonra ilk kez Zelenskiy ile Beyaz Saray’da bir araya gelirken görüşmeye, ikili arasındaki tartışma damga vurdu.
Zelenskiy, Trump öncesi başkanlar da dahil, ABD yönetiminin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i durdurmadığından şikayet etmesi esnasında görüşmede hazır bulunan Başkan Yardımcısı JD Vance, "Sayın Başkan, Amerikan medyasının önünde bu konuyu gündeme getirmeye çalışmak için Oval Ofis'e gelmeniz, bence saygısızlık." diye tepki gösterdi.
Trump, Beyaz Saray'da bir araya geldiği Zelenskiy'nin Rusya ile anlaşmaya sıcak bakmamasının ardından, "Biz varken kartlarınız var ama biz yokken hiç kartınız yok. Şu anda kartlarınız yok. Bizimle birlikte, kartlara sahip olmaya başlıyorsunuz. Milyonlarca insanın hayatıyla kumar oynuyorsunuz! Üçüncü Dünya Savaşı ile kumar oynuyorsunuz" diyerek tepki gösterdi.
Gergin geçen Oval Ofis görüşmesinin ardından yapılması planlanan ortak basın toplantısı iptal edilirken, bugün imzalanacağı duyurulan nadir toprak elementleri anlaşması da imzalanmadı.
GERGİNLİK SONRASI TRUMP VE ZELENSKIY'DEN PEŞ PEŞE AÇIKLAMALAR
ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenkiy ile Beyaz Saray’da gerçekleştirdiği gergin görüşmenin ardından açıklama yaptı. 'Zelenskiy'nin ABD’nin dahil olması halinde barışa hazır olmadığını tespit ettiğini söyleyen Trump, Zelenskiy'nin barış için hazır olması halinde geri gelebileceğini belirtti.
Beyaz Saray'dan ayrılan Zelenskiy, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada ABD’ye teşekkür ederek "Trump, Kongre ve Amerikan halkı teşekkürler. Ukrayna'nın adil ve kalıcı bir barışa ihtiyacı var ve biz de tam olarak bunun için çalışıyoruz" ifadelerini kullandı.
"TÜM SİSTEMİ YIKAN ADIM"
"Sanırım herkes bugün gerçekleşen ABD Başkanı Donald Trump ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy arasındaki görüşmeden kısmen de olsa olumlu bir sonuç bekliyordu.' diyen Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan, "Bu beklentinin nedeni, özellikle Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer'ın ABD Başkanı Donald Trump ile gerçekleştirdikleri görüşmeler oldu. Transatlantik ilişkilerinde büyük bir paradigma değişimi yaşandı." açıklamasını yaptı.
Doç. Dr. Özcan, "Bu süreçte Starmer ve Macron, Trump ile olumlu bir hava yakaladıklarını ve hatta Ukrayna konusunda Trump’ın desteğini almaya başladıklarını bile düşünmüş olabilirler. Bu nedenle de Ukrayna konusunda öncül adım atan iki lider, sonrasında Zelenskiy'nin önünün açık olacağını varsaymış olabilir. Fakat bugün yapılan görüşmelerden çıkan tek sonuç, kanımca MAGA’nın (Amerika'yı Yeniden Harika Yap) kendini tekrarlaması oldu. Zelenskiy'nin Trump ile yaptığı toplantının zeminini hazırlayan önemli diplomatik adımları atan Avrupalı güçler, büyük bir hayal kırıklığına uğramış olabilir. Trump, bir kez daha bildiğimiz anlamda var olan uluslararası ilişkiler ve sistemin teamüllerini yıkan bir adım attı. Hem de J.D. Vance ile birlikte." dedi.
MAGA NEDİR?
Make America Great Again (Amerika'yı Yeniden Harika Yap), Amerikalı politikacılar tarafından kullanılan bir kampanya sloganıdır ve bunu ilk olarak Ronald Reagan 1980 başkanlık kampanyasında kullanmıştır. Son olarak da ABD'nin mevcut başkanı Donald J. Trump 2024 başkanlık kampanyasında kullanmıştır.
Uluslararası ilişkilerde teamüller kapsamında liderler arası görüşmelerin önemli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Özcan, 'Devletler arası ilişkilerde saygı ve nezaket kuralları temel prensiptir. Neticede devlet liderleri, egemen ve eşit devletler sisteminin bir temsilcisi olarak uluslararası ilişkilerin hiyerarşik olmayan, eşit yapısının bir yansıması olarak değerlendirilmelidir. Ancak bu görüşmede kamuoyu önünde yaşananlar, çatışmadan ve azarlamadan başka bir şey değildi.' dedi.
'BUGÜN YAŞANANLAR GEÇMİŞİN KÜMÜLATİF BİR SONUCU'
Doç. Dr. Özcan sözlerini şöyle sürdürdü; "Zelenskiy eleştirildi, susturuldu ve bir çocuk gibi Trump ve Vance tarafından azarlandı. Halbuki devam eden bir savaş var ve savaşın gidişatına dair taraflardan biri de Ukrayna. Savaşın 4. yılında bir barıştan söz edilecekse, masada Ukrayna'sız bir seçenek olamaz. Ancak Trump, Ukrayna’dan ziyade Zelenskiy'e kızgın. Ve Trump’ın kişiliği hesaba katılırsa, bugün yaşananlar aslında geçmişin kümülatif bir sonucu.
TRUMP'IN İMPARATORLUK SÖYLEMLERİ
Bilindiği gibi, Riyad'da ABD ve Rusya görüşmeleri olurken, Zelenskiy inisiyatif aldı ve Türkiye’ye geldi. Türkiye’nin güvenlik şemsiyesi altında barışın ilerlemesi adına görüşmeler yapıldı. Bu önemli bir girişimdi çünkü Türkiye, zaten sürecin başından bu yana aktif bir tarafsızlık sergileyerek sistemde arabulucu rolü üstleniyor. Ancak Zelenskiy İnsiyatıf alırken aynı zamanda Riyad da görüşmelere karşı rol çaldı bu girişimi ile.
Ancak asıl konu, Zelenskiy'nin Trump’ı dinlememesi ve onu eleştirmesiydi. Maden anlaşmasında Trump’ın dediklerini yapmadı; ayrıca Trump’ın 500 milyar dolar borç açıklamalarını yalanlar şekilde açıklamalar yaparak onunla zıtlaştı. Sonuç ise Trump’ın gazabı oldu. Trump, Zelenskiy’i daha önce “diktatör” ve “komedyen” gibi tanımlamalarla eleştirmişti. Bu görüşme ise sadece bu söylemlerin somutlaştırıldığı bir alan oldu. Gerçek anlamda Trump, bir kez daha imparatorluk söylemlerine yenisini ekledi diyebiliriz. Sınırsız, tahammülsüz ve hiyerarşik üstünlük. Tüm bunlar, Trump’ın yeni ABD’sinin yansımaları..."
TRUMP'IN ÇIKIŞI PLANLI MIYDI?
Beyaz Saray'da yaşanan Trum-Zelenskiy gerilimini Milliyet.com.tr'ye değerlendiren Çanakkale Onsekiz Mart Üni. Öğr. Üy. Dr. Ufuk Necat Taşçı, yaşanan durum Trump’ın liderliğinde ABD’nin gitmek istediği yere dair çok fazla şey anlattığını söyledi.
Dr. Taşçı, 'Esasen Trump’ın başkanlığı döneminde ABD’nin izolasyonist, Çin’e karşı Rusya, Hindistan ve Türkiye’yi yanına alarak farklı bir metodoloji izleyeceğini biliyorduk. Ama Trump’ın sadece Gazze değil, Ukrayna, Avrupa ile ilişkiler, Transatlantik ilişkileri ve pek çok vakada kendi metodolojisinin rasyonelliğinin de dışına çıktığını görüyoruz. ABD’nin 36 Trilyon dolarlık borcu, kendi içerisinde halı altına süpürülen sorunları, Orta Doğu’da birkaç jenerasyonu kaybetmiş olması ve son olarak Zelenskiy ile yaşadığı tartışma, ABD’nin ‘dünyanın polisi’ imajını geri alma iddiasına büyük ket vurabilir.' dedi.
Dr. Taşçı, Trump'ın şayet gerçekleştirmek istediği stratejiyi böylesine kırıp dökerek yapmaya devam eder, diğer ülke liderlerine ve toplumlarına bu kadar yukarıdan bakmaktan vazgeçmezse, ABD sadece Ortadoğu veya Asya Pasifik’ten değil, dünyanın birçok yerinden bir daha dönmemek üzere ayrılmak zorunda kalacağını ifade etti.
"1823-1898 dönemi izolasyon döneminde ABD bu yöntemi uygularken konjonktür de müsaade etmişti." diyen Dr. Taşçı, "Biliyorsunuz Avrupa’ya karşı uygulanmış bir stratejiydi. Bu yeni dönemde izolasyonist politika uygulamak isterken sadece Avrupa’dan değil, bütün dünyadan izole edilebilir ABD. Bunun temel sebebi de Trump’ın bu üslubunun dünyanın geri kalanında, ABD ve Çin arası sıkışan ülkelerde yapacağı psikolojik etki olacaktır. ABD tekrar dünyanın hegemon gücü olmak için rijit adımlar atmayı dahi göze almışken, Trump’ın güncel sorunlu üslubu rakiplerine psikolojik, siyasi, askeri ve sosyolojik bir alan açacaktır. Bunun planlı bir hamle olması da mümkün. Ama planlı ya da plansız, ABD sathında büyük bir gedik açacaktır." açıklamasını yaptı.
