Avrupa’nın kaderini belirleyecek ‘öfke’

Atina sokaklarında birkaç saat dolaşmak bile ”öfkeyi” hissetmeniz için yeterli. Yunanlılar öfkeli. Hem de öyle böyle değil...
Yıllardır bitmeyen ekonomik kriz yüzünden bankadaki paralarının eridiğini anlayan, işsizliği tadan, maaşlarının yarıya düştüğünü, sofralarının fakirleştiğini gören Yunanistan, tam bir isyan halinde. Bugün sandığa giderken, başta eski düzenin köklü partileri ve kendilerine yaramaz çocuk gibi davranan Avrupa olmak üzere global sistemin her unsuruna karşı bir protesto oyu atıyor olacaklar.
Bugünkü seçimleri ”tarihi” yapan, sadece Yunanistan’ın değil, Euro bölgesi ve dolayısıyla Avrupa Birliği’nin de kaderini tayin edecek olması.

‘İsyan dalgası’
“Her şey daha kötü gidecek. Düzelmesi zor. İnsanlar değişim istiyor ama değişimin daha iyiye gideceğinin de garantisi yok” diyor taksi şoförü Manos Mihailides. Ülkedeki ruh hali tam da bu.
Kamuoyu yoklamalarında yüzde 35’le önde giden parti, Syriza isimli radikal sol koalisyon. Syriza, sosyal demokrat falan değil; düpedüz “solun solu”. Komünistler ve sosyalistler dahil 12 partinin bileşiminden oluşuyor. Siz deyin HDP, ben diyeyim ÖDP. 10 yıl önce yüzde 5 oy alması bile düşünülemeyen Syriza, bugün Yunanistan’daki en önemli güç. Genç, yaşlı, “değişim” isteyen ve “ sistem” tarafından aldatıldığını hisseden farklı farklı kesimler için bir cazibe merkezi haline gelmiş durumda.
Syriza aslında bir lider hareketi değil; bir isyan dalgası. Partinin 40 yaşındaki lideri Aleksis Çipras, iktidara gelirse Yunanistan’ın devasa dış borcunu ödemeyeceğini, sosyal yardımları artıracağını ve kamuda daha çok insanı işe alacağını söylüyor.
Bu, dünya ekonomisine kafa tutan bir tutum. Ayrıca Euro bölgesinin de sonu demek. Bu yüzden de başta Almanya olmak üzere Avrupa’da birçok kesim, tırnaklarını kemirerek bugünkü seçimlerin sonucunu bekliyor.

‘Yunanistan’ın çöküşü’
SYRİZA’nın hemen ardından gelen Yeni Demokrasi (Nea Demokratia) partisi, Yunanistan’ın en köklü merkez-sağ partilerinden. Şu anda oyları yüzde 30 civarında. Yeni Demokrasi’nin lideri Başbakan Antonis Samaras, Syriza’nın iktidara gelmesinin Yunanistan’ın “çöküşü” anlamına geleceğini söylüyor. Bu yüzden son haftalarda “korku” temalı bir kampanya yürüttü. Ayaküstü sohbet ettiğimiz Atina 2. Bölge adayı George Kamuçakis, “Bu taktiksel değil stratejik bir seçim. Syriza çok belirsiz ve popülist politikaları dillendiriyor. Ayakları yere basmıyor” diyor.

İstanbul’dan ucuz
Ancak sokaktaki his farklı. Atina’nın balık ve et pazarındaki fiyatlar, İstanbul’la kıyaslanamayacak kadar ucuz. Bir kilo dana kıyma 3-4 euro, 1 kilo barbun balığı 10 euro. Yine de fazla müşteri yok.
Balık halinde lafladığım satıcı İlias Adoniu, “Samaras’a asla oy vermem. Bu partiler 14 yıldır sorunun bir parçası. Oyum Syriza’ya” diyor.
Sokakta konuştuğum gençlerden de benzer cevaplar var.
Yunanistan genelde sol hareketlerin (Türkiye’den daha) güçlü olduğu bir yer. Ancak Syriza’ya yöneliş, ideolojik olmaktan ziyade tepkisel.
Çünkü bir zamanlar “uzun yaşamın sırları” konulu makalelere konu olan bu şirin ülke, artık sürüm sürüm sürünüyor. 2010’dan bu yana parasızlık yüzünden yılda 500 civarında Yunanlı intihar ediyor. Geleceğe yönelik umut dahi yok.
Ve artık Yunanlılar buna bir “dur” demek istiyor.

8 SORUDA YUNANİSTAN SEÇİMİ

-Yunanistan’da seçim barajı var mı?

Yüzde 3’lük baraj var. 300 sandalyeli mecliste, seçimden birinci çıkan parti fazladan 50 sandalye kazanıyor. Tek başına iktidar için 151 sandalye gerekiyor.

-Seçimde hangi partiler yarışıyor?

Anketlere göre yüzde 3 barajını aşıp meclise girebilecek partiler: Birinci çıkması beklenen radikal sol koalisyonu (SYRİZA), merkez sağ Yeni Demokrasi, merkez sol Patomi (Nehir), aşırı sağ Altın Şafak, sosyal demokrat PASOK, eski Başbakan George Papandreu’nun kurduğu Kinima (Demokratik Sosyalistler Hareketi), Komünist Parti, merkez sağ Bağımsız Yunanlar.

-Yunanistan ekonomisi seçimi belirliyor mu?

Altı yıllık krizin çözüm için kemer sıkan Yunanistan’da ekonomik iyileşme olmadı. İşsizlik yüzde 25,56 iken 25-35 yaş arası genç nüfusta işsizlik yüzde 50’yi geçmiş durumda. Halk mevcut siyasi düzene tepkiyle sandığa gidiyor. Yunanistan, AB ve IMF’den yaklaşık 240 milyar euroluk mali yardım desteği aldı. Yeni hükümet 7.2 milyar Euro’luk yeni kredi dilimini müzakere etmek zorunda.

-Radikal sol SYRİZA iktidar olur mu?

Son anketlere göre SYRİZA’nın oyları Yeni Demokrasi’nin 3 ila 4,8 puan önünde. Bir ankete göre SYRİZA’nın oyu yüzde 36 civarında. Bu oranlar SYRİZA’yı tek başına iktidar yapmıyor. PASOK, Kinima ve Patomi gibi sol partilerle SYRİZA koalisyon kurmayı deneyebilir. Kemer sıkma karşıtı sağ parti Bağımsız Yunanlar da destek verebilir.

-SYRİZA’nın ekonomik planı ne?

SYRİZA Yunan halkını boğan ekonomik sıkıntıları ‘insanlık krizi’ olarak tanımlıyor. Dört aşamalı planın ilk adımında ücretsiz sağlık hizmetleri; ailelere yemek ve elektrik yardımı; asgari ücretin yükseltilmesi, yüksek gelire orantılı vergi yer alıyor.

-Avrupa Birliği seçime nasıl bakıyor?

SYRİZA’nın ekonomi politikaları, AB liderlerini kaygılandırıyor. Olası bir SYRIZA hükümetinde Atina ile Troyka’yla (AB, Avrupa Merkez Bankası, IMF) gerilim yaşanabileceği son derece olası görünüyor. SYRİZA lideri Aleksis Çipras, euro bölgesinden çıkacağını söylemiyor. Fakat borçlarının bir kısmının silinmesi, kalanların yapılandırılması için sıkı bir müzakereyi savunuyor.

-Euro’dan çıkma korkusu etkiler mi?

2012 seçimlerinde, Yunanistan’ın euro bölgesinden çıkabileceği yönündeki korkuların sonuçu etkilediği düşünülüyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Junker Yunanistan’ı ‘yanlış bir karar vermemesi’ konusunda uyarıyor. Başbakan Samaras, merkez ve sağ seçmenlerin oyunu almak için seçmenleri Euro bölgesinde olmayı riske atmamaya çağırıyor.

-Seçim neden ülke dışında da önemli?

SYRİZA iktidara gelirse radikal sol adına Avrupa’da domino etkisi yaratabilir. Uzun yıllardır sosyalistler, merkez sol oluşumlar, sosyal demokratlardan da solda bir siyasi düşünce Avrupa’da iktidara gelmiş olacak. Sol hükümet modelleri AB’nin uyguladığı kemer sıkma politikaları sorgulanmasına yol açabilir.

BBC Türkçe Servisi’nden derlenmiştir.