TAVUK KARASINA PROTEZ RETiNA UMUDU

Halk arasında ‘gece körlüğü’ diye de bilinen tavuk karası hastalığında protez retina umudu gerçek oldu. Dünyagöz Etiler Hastanesi’nden Prof. Dr. Cengiz Aras, görme gücü her iki gözde ışık hissi düzeyine inmiş 45 yaş üzeri hastalarda retinal protez (ARGUS II) uygulanmaya başlandığını belirtti. Peki, tavuk karası neden kaynaklanır, kaç yaşlarında ortaya çıkar? Aras, merak edilen soruları yanıtladı

Tavuk karası nedir?
Retinitis pigmentosa yani tavuk karası, retina hücrelerinin genlerindeki bir bozukluk sonucu ortaya çıkar. Dünyada yaklaşık üç bin kişiden birinde görülür. Genetik olarak taşınan bir hastalık.
Genlerdeki bozukluk nedeniyle yanlış çalışan hücreler fonksiyonlarını doğru yapamaz. Ortaya çıkan yanlış ara ürünler, hücrelerin ölümüne yol açar. Buna paralel olarak da görmede kademeli azalma olur. Son aşamadaysa bütün hücrelerin kaybı söz konusudur.

Tavuk karası görmeyi nasıl etkiler?
Hastalığın temel belirtileri, geceleri loş ışıkta az görmek. Retinitis pigmentosa hastaları aydınlıkta daha iyi görür. Tavuklar gece göremediği için hastalığa halk arasında ‘tavuk karası’ denir.
Tavuk karasıyla ilgili yüzden fazla gen tanımlandı. Tutulan gene göre hastalığın tipi ve seyri değişir. Bazı tavuk karası vakaları hızlı seyreder. Hasta 20 yaşına geldiğinde görmesinin yüzde 100’üne yakınını kaybetmiş olabilir. Buna karşın bazı tavuk karası hastaları da 60 yaşına kadar otomobil sürebilir.

Hastalığın ortaya çıkış nedeni ne?
Retinanın hücreleri ‘koniler’ ve ‘basiller’ olmak üzere iki çeşittir. Makula yani sarı nokta bölgesinde yerleşen koniler, aydınlıkta görmeyi sağlayan, detay ve renk algılamamıza izin veren hücreler. Basillerse sarı nokta bölgesinin çevresinde kalan bölgede yerleşmiş hücrelerdir. Basiller gece loş ışıkta görmeyi sağlar. Retinitis pigmentosa hastalarında basiller hücrelerin tutulması söz konusudur. İşte bu nedenle hastalar, loş ışıkta ve karanlıkta az görür.

Hastalığın seyri hakkında bilgi verebilir misiniz??
Retinitis pigmentosa hastalarında görme kaybı aniden gelişmez. Hastalık yıllar içinde yavaş yavaş görmeyi etkiler. 10-20 yaşları arasında başlayan tavuk karasında hastalığın hızına göre görme kaybı gelişir. Bazı hastalar 20 senede, bazıları 40 senede görme kaybı yaşar. Bazı vakalardaysa görme, gittikçe azalmasına rağmen tam kaybedilmez. İleri vakalarda görme ışık seviyesine göre düşer. Hasta sadece ışığı algılayabilir, form ve hareket göremez.

Tavuk karası erkeklerde mi kadınlarda mı daha sık görülür?
Tavuk karası, cinsiyet farkı belirgin hastalıklardan değil. Ancak erkeklerde biraz daha fazla rastlanır.

Oluşan görme kaybının tedavisi var mı?
Tavuk karasına bağlı görme kaybının ne yazık ki günümüzde tedavisi yok. Ancak geliştirilmekte olan tedaviler var. Retinanın kendini yenileme kabiliyeti yok. Retina nakli de söz konusu değil. Retinanın restore edilerek temel fonksiyonlarının geri kazandırılması için günümüzde üç farklı yaklaşım var.
Bunlardan biri; kök hücre tedavisiyle retina hücrelerinin tekrar kazandırılması. Gen tedavisiyse diğer alternatif. Bu yöntem, hastanın bozuk geninin onarılmasına dayanır. Retina fonksiyonunu yapan aygıtlarla ilgili çalışmalarsa bir diğer tedavi seçeneği. Burada çeşitli elektronik protez ve aparatlardan faydalanılır.

Kök hücre nakli çalışmaları konusunda biraz bilgi verebilir misiniz?
Kök hücreler, karaciğer hücrelerine de dönüşebilir; retina hücrelerine de... Şu anda bilimin üzerinde çalıştığı temel sorun, kök hücreyi istenen hücreye dönüştürebilmek.
Kök hücrenin temel kaynağı, embriyo. Yumurta döllendikten sonra ilk beş günde 150 tane, birbirinin aynısı olan hücrelerden oluşan yapıya dönüşür. Bunların bir kısmı beyin hücresi şeklinde özelleşir. Bazıları da karaciğer, kas, kemik hücreleri şeklinde farklılıklaşır ve insan ortaya çıkar.
Daha hiçbir şeye dönüşmemiş, blastosisler, en iyi kök hücreler. Blastosisti teorik olarak alıp retina hücresine dönüştürmek, hedefler arasında. Başta tavuk karası olmak üzere retina hastalıklarının kök hücreyle tedavisi konusunda binlerce bilinmeyen var. Bu nedenle yakın gelecekte araştırmalardan sonuç alınması oldukça zor.

YARIN: GÖZ SEĞiRMESi