Vezir de olabiliriz, rezil de!
Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, hedef olarak belirledikleri üç oranı telaffuz etti. “Büyüme”, “enflasyon” ve “cari açık-GSYIH” oranı. Her üç oran için de hedeflenen değer yüzde 5. Şimdi içlerinde en kritiği olduğuna inandığım büyüme hedefine göz atalım.
MERKEZ BANKACILIĞI SANATTIR
Merkez bankalarının nihai hedefi ekonominin tam kapasite ile üretim yaptığı potansiyel büyüme hızını yakalayabilmek.
Buna “sürdürülebilir büyüme” oranı da deniyor.
Şayet ekonomi bu orandan daha hızlı büyürse, kapasite üzerinde üretim yaptığından uzun vadede enflasyona neden oluyor. Eğer daha yavaş büyürse de deflasyon oluyor. Her ikisi de istenmeyen sonuçlar.
Peki bu oran neye göre tespit ediliyor: Ekonominin uzun vadede izlediği büyüme trendine ve bu konudaki ekonomik tekniklere bakarak hesaplanıyor. Ancak bu tür hesaplamalardaki temel sorun analizin geçmişe dönük verilerle yapılmasından dolayı ekonomideki ileriye dönük yenilikleri gösterememesi.
İşte bu noktada merkez bankacılığının mekanik bir hedeflemeden çıkıp bir sanat haline geldiğini görüyoruz.
Özellikle ekonomilerin hızlı ve beklenmedik geçiş süreçlerine girdiği devrelerde, gidişatı iyi tartan, geleceğe yönelik trendleri iyi okuyabilen bir merkez bankacı modellerin verdiği tahminlerin ötesinde ekonomi için geçerli olan sürdürülebilir büyüme hızını doğru tespit ederse zoru başarabiliyor.
GREENSPAN ÖRNEĞİNE DİKKAT...
Yukarıdaki olaya güzel bir örnek eski Fed Başkanı Alan Greenspan... 2000’li yıllara girerken ekonomik hesaplar aksini söylese de Greenspan, ABD’nin potensiyel büyüme hızında bir artış olduğunu öngörmüş ve hız kesmeden yürüttüğü para politikası ile bir “maestro” olmuştu. Fakat unutmamak gerek ki aynı Greenspan, 2000’li yılların ikinci yarısındaki yavaşlamayı görememekle ve uyguladığı gevşek para politikası nedeniyle 2008 krizine sebep olmakla da suçlandı. Uzun lafın kısası, ileriye dönük sürdürülebilir büyümeyi doğru tahmin etmek zor zanaat.
Tutucu olmayıp cesur politikalar izlemek Greenspan örneğinde gördüğümüz gibi kişiyi vezir de edebilir rezil de.
NEDEN YÜZDE 5 HEDEFİ SEÇİLDİ?
Erdem Başçı’nın yüzde 5’lik büyüme oranına dönersek, bu rakam Türkiye için hesaplanmış sürdürülebilir büyüme oranı. OECD’nin tablosu önümüzdeki dönem için yapılmış potansiyel büyüme tahminlerini gösteriyor.
Burada önemli unsurlar var. Gelişmekte olan ülkeler yatırım olanakları ve kullanılmamış işgücü açısından daha çok büyüme potansiyeline sahip. Bu yüzden büyüme oranlarının gelişmiş ülkelere göre daha yüksek olması beklenir.
Öte yandan ülkelerin finansal krizden etkilenme şiddetine göre de büyüme oranlarında aşağı yönlü ayarlamalar yapılmış.
Pek çok ülke ekonomisini daha yakından tanıdığından bu sayılarda revizeye gidip politikalarını buna göre belirleyebilir. Ancak Greenspan örneğindeki gibi modellerden sapmaya giden ekonomik içgüdülerle hareket etmenin zor ve riskli olduğunu unutmamak lazım.