Hafta başında yayın-lanan OVP bugüne kadar izlenen standart uygulamayı bırakarak GSYH ve kişi başına düşen milli gelir hesaplarını Satın Alma Gücü Paritesi’ne (SAGP) göre ilan etti. Bu şekilde 9.200 dolar civarında olan 2015 kişi başı milli gelir rakamı bir anda iki kattan fazla artarak 19.506 dolara çıktı. Peki bu iş nasıl oldu?
GSYH hesaplaması
SAGP teknik bir kavram. Amaç, ülkeden ülkeye değişen hayat pahalılığını göz önünde bulundurarak satın alma gücündeki farkları tespit ederek karşılaştırma yapabilmek. Bir örnek vererek anlatayım. Diyelim ki Türkiye’nin GSYH’si 10.000TL olsun. Bunu dolar cinsinden ifade etmek için dolar/TL kuruna bölmemiz gerekir. 2015 yılı için ortalama dolar/TL kurunun ilk üç çeyreğin ortalaması 2.65 olduğunu varsayarsak dolar cinsinden GSYH 3.773 dolar olur.
Şimdi diyelim ki GSYH’yi SAGP’ye göre hesaplamak istiyoruz. O zaman önce ABD ve Türkiye için içine belli mal ve hizmetleri dahil ettiğimiz sabit bir sepetin maliyetini hesaplamamız gerekiyor. Bu sepetin içinde yerel üretime dayalı malların ağırlığı arttıkça TL maliyetinin azalmasını, ithalat vergilerin yüksek olduğu teknoloji ürünlerinin ağırlığı arttıkça ise TL maliyetinin artmasını bekleyebiliriz. Diyelim ki sepetin tamamını Türkiye’de 2.000 TL’ye satın alırken ABD’de 1.000 dolar ödediniz. İki ülke arasındaki kur oranı SAGP’ye göre hesaplarken aynı mal ve hizmetleri içeren sepetlerin maliyetleri eşitlenerek (1.000 dolar=2.000TL) dolar/TL kuru 2 olarak hesaplanır. Bu örnekte SAGP cinsinden 10.000TL’lik GSYH 5.000 dolar olur.
Geçmişle tutarsızlık
Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi, SAGP cinsinden hesaplanan GSYH’de özellikle gelişmekte olan ülkelerde yerel ürün ve hizmetlerin maliyetleri görece düşük olduğu için daha yüksek rakamlar elde edilebiliyor. Buraya kadar bir sorun yok. Ancak son OVP’de eleştirilen esas husus daha önce rapor edilen dolar bazında gelir rakamlarının birdenbire durdurularak bu sene yeni bir metoda geçilmesi. Hükümetin bugüne kadar koymuş olduğu kişi başına düşen milli gelir hedefleri ilk bahsettiğim standart metoda göre yapıldığı için daha önceki OVP’lerde konulan hedeflerin ne kadar gerisinde kaldığımızı mevcut raporda göremiyoruz. Bunun sebebi ise yükselen dolar ile birlikte dolar cinsinden hesaplanan gelirin ciddi şekilde düşmüş olması. Ama OVP’de görülemese de dışarıdan yapılan hesaplamalar kişi başı milli gelirin bir süre daha 10.000 doların altında kalacağına işaret ediyor.
