Bu yaz için hava sıcaklıkları alarm veriyor!
Alarm vermek bana düşmez ama önümüzdeki yaza ait tahminler hiç hayra alamet değil. Bu, yazın, yüzde 75 mevsim normallerinin üzerinde sıcak bir hava ne demek!
İki yıldan beri 2013’te tepe noktasına çıkacak olan güneş lekelerinin sayısından ve plansız kentleşme dolayısıyla 2013 yazının çok sıcak olabileceğinden bahsediyordum ama bunun gerçekleşmekte olduğunu görmek daha korkutucu (iri.columbia.edu/climate/forecast/net_asmt/).
NOAA’nın kayıtlarına göre 2010 yılı, 1998 ve 2005’in en sıcak yıl rekorunu egale ederek en sıcak yıl oldu. 2010’da, güneş etkinlikleri en düşük seviyedeydi. Bu nedenle, Mart 2013’te güneş lekelerinin en üst seviyeye çıkması ile dünyanın görülmemiş ölçüde büyük sıcaklık rekorları kırması bekleniyordu. Beklenen olacak gibi.
Geçenlerde Bilim İlaç’ın sponsorluğunda Adana’da yapılan Türk Toraks Derneği toplantısında küresel iklim değişikliğinin solunum yolu hastalıklarını nasıl etkilediğini örnekleriyle anlattım. Küfler, tozlar, böcekler, polenler gibi hava kirleticileri KOAH, astım, alerjik rinit vb. solunum yolu hastalıkları için birer risk faktörleridir. İşte bütün mesele ve marifet bu küresel iklim değişikliğinin bu risk faktörlerini nasıl etkileyebileceğini belirlemek ve ona göre şimdiden önlemler almakta.
Hastalıklarda patlamalar
Hava kirleticileri arasında solunum yolu hastalıkları için en tehlikelisi yer seviyesindeki ozon gazıdır. Modern hava kirliliği, yaz sisi ve kötü ozon olarak da adlandırılan bu ozon yoğun trafik ve sıcak havalarda artar. Sonuç olarak zatürre, astım, bronşit vb. akciğer hastalıklarında patlamalar yaşanabiliyor.
İklim ve Toplum İçin Uluslararası Araştırma Enstitüsü (IRI) okyanusların yüzeyindeki su sıcaklıklarını kullanarak birleşik atmosfer-okyanus modelleriyle 6 aylık tahminler yapıyor. Böyle yapılan iklim tahminleri, günlük hava tahminlerinden farklı. Onlar sıcaklık ve yağış gibi iklim elemanlarının 30 yıllık ortalamalarının üzerinde veya altında olup olmayacağını söyler. Burada sözü geçen 30 yıllık ortalama şu an 1981-2010 arasındaki süredir. Gerçekte ise “mevsim normali” gibi gözlenmiş bir hava yoktur. Bunlar iklim tahminlerinde kıyas için kullanılırlar.
Bir de hesapta olmayan nem var
Şimdi 2013 yazı için IRI tarafından beklenen hava sıcaklığı tahminlerine bakınca Karadeniz ve Güney illerimiz dahil olmak üzere Anadolu’nun doğusu hariç, Türkiye’nin büyük bir kısmında ve özellikle de batısında hava sıcaklıkları yüzde 75 oranda mevsim normallerinin üzerinde geçecek. Yani toplam 92 gün süren yaz aylarının en az 64 gününün mevsim normallerinin üzerinde geçmesi bekleniyor.
Dikkat bu tahminde sadece havayla ilişkili sıcaklıktan bahsediliyor. Bu değerlere ne kötü ozon ne de keneler, fareler, sivrisinekler dahil... Yeterince yeşil alandan ve planlanmadan yoksun şehirlerde hava sıcaklığı kırsal alana göre 9 dereceye kadar daha yüksek olabildiğini de unutmayın.
Hesapta olmayan bir de nem var. Yani sıcak ve nemli havalarda ısı ile nemin bileşimi de kalp, solunum yolu hastalıklarını tetikleyerek kitlesel ölümlere sebep olabilir. Örneğin, Avrupa’da 2003 Ağustos ayında, Fransa ve İspanya civarında sıcak hava dalgaları nedeniyle yaklaşık 35 bin kişi hayatını kaybetmiş ve 13 milyar avroluk ekonomik kayıp olmuştu.
Böyle bir sıcaklıkta elektrik enerjisi tüketimi ve orman yangınları da artmakta. Orman ve anız yangınlarının neden olduğu duman, trafikteki araçların neden olduğu ozon ve partikül maddeler de durumu kötüleştirebilmekte.
Özetle önümüzdeki yaz ısı stresinden, böceklerden, kirleticilerden kaynaklanacak problemleri azaltacak bir şekilde birey ve aileler ile birlikte kurum ve kuruluşları, yapması ve yapmaması gerekenler konusunda eğitme çalışmaları başlatılmalıyız. Diğer bir önerim de yaz tatilinizde sıcak yerlerden uzak durun ve “Sen yağmur ol ben bulut (Trabzon) Maçka’da buluşalım!” Durum hem vahim, hem de ciddi!