Avrupa Gıda Bilgi Konseyi İletişim Direktörü Nimali Samarasinsha sağlık ve beslenme ile ilgili haberler için “Sahte haber çağındayız. Adeta haber obezitesi yaşıyoruz” diye uyardı.
Yazıya başlamadan Google’a “Beslenme” yazdım. 46 saniye içerisinde 55 milyon 600 bin sonuç çıktı. Türkiye’deki istatistiki verilere göre Google’a “Beslenme” kelimesini yazdığımızda 2015 yılında 15 milyon sonuç çıkıyordu. Yani dört yılda 40 milyonu aşkın yeni sonuç ile karşı karşıyayız. Ancak bu artış toplum sağlığı açısından daha iyi bilgiler anlamına gelmiyor. Çünkü ne yazık ki sağlık ve beslenme ile ilgili haberlerin büyük bir çoğunluğu pek de “sağlıklı” değil. Bunun birçok nedeni var: Bilim insanlarının yaptıkları çalışmaları doğru anlatamaması, popüler olmak adına sonuçları çarpıtabilen uzmanlar ve sosyal medya fenomenleri, daha çok tık almak adına atılan manipülatif haber başlıkları… Bunlar, Dünya Bilim Gazetecileri Federasyonu tarafından İsviçre’nin Lozan kentinde “Bilim Gazeteciliğinde Yeni Zirvelere Ulaşmak” temasıyla düzenlenen konferansta konuşuldu. The Guardian, Le Monde, Financial Times gibi medya kuruluşlarının temsilcilerinin katıldığı konferansın ana konularından biri de sağlık ve beslenme haberleriydi. Konferansta Sabri Ülker Vakfının ev sahipliğinde sağlık haberlerinde bilgi kirliliği ile nasıl mücadele edilebileceğinin ele alındığı bir oturum da düzenlendi.
Habere güven azalıyor
Oturumda konuşan Sabri Ülker Vakfı Genel Müdürü Begüm Mutuş, Reuters Institute tarafından hazırlanan 2019 Dijital Haber Raporu’nun sonuçlarına da değindi. Mutuş, “Rapor toplumun hem geleneksel hem sosyal medyada doğru bilgiye ulaşma ihtiyacının yükseldiğini ancak haberlere güvenin azaldığını ortaya koyuyor. Rapora göre haberlere genel güven yüzde 42’ye gerilemiş durumda. Türkiye’ye bakıldığında ise toplumun yüzde 40’ı sosyal medyadan edindiği haberlere güvenirken, toplumun yüzde 33’ü haber edinmek, bilgi almak için Instagram’ı kullanıyor” dedi. Oturumun bir diğer konuşmacısı Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) İletişim Direktörü Nimali Samarasinsha uzman olmadığı halde dijital medyada sağlıkla ilgili paylaşımlar yapan influencer’lara karşı uyardı. Sahte haber çağında olduğumuzu ve adeta haber obezitesi yaşadığımızı vurgulayan Samarasinsha “Son yıllarda sosyal medyada sağlıkla ilgili bilgilerde patlama yaşandı. Bu konuda hiçbir eğitimi ve uzmanlığı olmayan kişiler paylaşımlar yapıyor. Onların paylaştığını da takipçileri paylaşıyor. Bu paylaşımların büyük bir çoğunluğunun bilimsel desteği yok. Bazı influencer’lar tamamen sponsorların istediği şekilde paylaşım yapıyorlar. Influencerların paylaştığı bilgi uzmanlarınkinden milyonlarca fazla. Bütün bunlar yanlış bilgilenmelere sebep oluyor” dedi.
Medyatik doktorlar problemi
Bilim Medya Merkezi (Science Media Center) Başkanı Fiona Fox da oturumun konuşmacıları arasındaydı. Fox medyatik doktorların bütün dünyanın problemi olduğunu söyledikten sonra “Eskiden aşırı yağ tüketmek zararlıdır denilirdi; şimdi ‘Yağ yiyin’ diye Times’a kapak oluyor. Şeker zararlı denirdi, birileri çıkıp rahatça ‘Şeker yiyebilirsiniz’ diyor. Araştırmadan haber yapanlar bu bilgileri paylaşıyor. Bu tür haberlerin kaynağı bilimsel olmayan, kitap yazıp popüler olmak isteyen medyatik doktorlar. Biz bu konuda uyarı yapıp Times’ın gerçeği görmesini sağladık ve ‘Yağ sağlıklıdır’ diyen kapağını değiştirdik” dedi. Uzmanlara göre bu problem bağımsız bilim komitesi olan referans kurumların bilgilendirici rol üstlenmesi ile kısmen çözülebilir. Sabri Ülker Vakfı da Türkiye’de bunu başarmayı hedefliyor.