Hazlar bağımlılık yaratıyor

Prof. Dr. Tayfun Uzbay “Hazdan Bağımlılığa” adlı yeni kitabında haz aldığımız madde ve eylemlerin bizi nasıl bağımlı hale getirdiğini anlatıyor

Görünmeyen Beyin” kitabıyla tanıdığımız Prof. Dr. Tayfun Uzbay’ın yeni kitabı “Hazdan Bağımlığa” (Destek Yayınları) raflarda yerini aldı. Uzbay yeni kitabında neden ve nasıl bağımlı olduğumuzu anlatıyor. Bağımlılık deyince aklımıza ilk olarak çeşitli maddeler gelse de kitapta; bunların yanı sıra internet, yeme, alışveriş, kumar, seks bağımlılıklarına da değiniyor. Uzbay ile yeni kitabını ve bağımlılığı konuşmak üzere buluştuk.

İnsan haz odaklı bir canlı… Bu orta beynimizdeki haz ve ödül merkezinden kaynaklanıyor. Beynin bu bölümü bir madde veya duyguyla uyarıldığı zaman o bölgeden dopamin salgılanıyor. Böylece haz duyuyoruz. Pozitif pekiştirici özelliğimiz nedeniyle de haz aldığımız şeyleri sürekli tekrarlamak istiyoruz. İyi hissettiren bir yiyeceği tekrar yemek istememiz de orgazma ulaştığımız bir seksi tekrarlama isteğimiz de hep bundan. Haz aldığımız bir madde veya eyleme olan ilgimiz kontrolümüzden çıkıp bir zaafımız halini aldığında ise artık onun bağımlısı oluyoruz. O her neyse, günlük hayatımızın büyük bir bölümüne hakim olmaya başlıyor. Sosyal hayatımızın, sorumluluklarımızın, değer yargılarımızın ve uymakla yükümlü olduğumuz kuralların önüne geçebiliyor. Üstelik bağımlı olduktan sonra onu hep daha fazla istiyoruz, dozu artırıyoruz ve yine de yetinmiyoruz.

Terörist nöronlar suç işletiyor

Bağımlılık yapan maddelerden bazıları, beyin sinir hücrelerinin (nöronlar) bir bölümünün yapısını değiştirmeye başlıyor. Bu değişimden sonra o nöronların görevi kaos yaratmak oluyor. Onlara “terörist nöronlar” diyor Uzbay. O nöronlar vücudun daha çok o maddeyi istemesine ve maddenin alınmaması durumunda krizler yaşamasına yol açıyor. Bağımlılar maddeyi elde edebilmek için her türlü kuralı yok sayabiliyor, suç işleyebiliyor. Tüm bu bilgileri paylaştıktan sonra maddeyi elde edebilmek için hırsızlık ve seks işçiliği yapan çok sayıda örnek olduğunu da ekliyor Uzbay. “Öyleyse ne yapmalı?” diye soruyorum. Uzbay şöyle cevaplıyor: “Bağımlı olduktan sonrası çok zor… Ama önleme şansımız var. O nedenle en önemlisi kişilerin bağımlılığa karşı çok iyi eğitilmesi… Ancak ne yazık ki cinsellik gibi bağımlılık da ailelerin çocuklarıyla konuşamadığı bir tabu ülkemizde. Aileler konuştuğunda da eksik veya yanlış bilgiler veriyor. ‘Madde haz vermez, ızdırap verir’ demek doğru değil. Madde haz verebiliyor. Ama bunun geçici bir etki olduğunu, devamında haz almak bir yana hayattan soğuyacağı şeyler yaşayacağını anlatmak gerekiyor.

Kimi insanların dirençli olduğu için deneme ile bağımlı hale gelmeyebileceğini ama kendisinin “Ben denedim bir şey olmadı” diyen biri kadar şanslı olmayabileceğini söylemek gerekiyor”.

Oyun bağımlısı çocuklara dikkat!

Prof. Uzbay “Aileler çok dikkatli olmalı! Günümüzde çocuklar teknolojik cihazlara ve oyunlara bağımlı hale geliyor. Ayrıca çocuğun oyuna bağımlılığı, ileride bir maddeye veya kumara bağımlı olabileceğini işaret ediyor. O çocuk bağımlılığa yatkın olduğunun sinyalini veriyor olabilir” diyor.