Çocukları dijital yorgunluktan koruma rehberi
Aileler çocukların cep telefonu ve tabletlere adeta bağımlı hale gelmelerinden zaten dertliyken, şimdi dersler de online yapılmaya başlandı. Çocuklar artık dijital cihazlara daha fazla maruz kalıyor ve bu da dijital yorgunluğa yol açıyor. Psikologların bazı önerileri var.
Dijital yorgunluk, çocuklarda karşı karşıya kaldığımız ciddi bir sorun mu? Buna engel olmak için ne gibi adımlar atabiliriz? Çocuk psikoloğu, aynı zamanda öğretim üyesi olarak Işık Üniversitesi’nde çocuk ve ergen odaklı klinik psikoloji yüksek lisans programında görev yapan Dr. Deniz Aktan ile konuştuk.
Ebeveyn ilgisiyle ilişkili
“Televizyondan da internetten de ulaşılabilen EBA (Eğitim Bilişim Ağı) sistemine çocukların çoğu sabah 9.00’da giriyor, 15.00-15.30’a dek bu dijital platformda eğitimdeler, bu zaman aralığında bilgisayarın karşısındalar” diyerek güncel durumu hatırlatan Aktan, dijital bağımlılığın çok fazla arttığına dikkati çekiyor. Aktan, literatürdeki araştırmalarda karşılaştıkları en önemli sonucun dijital bağımlılığı artan çocuğun/ergenin/öğrencinin, en önemli sebebinin, ebeveynden istediği ve beklediği ilgiyi alamamakla ilişkili olduğunu söylüyor.
“Bu durumun önüne geçmek için yaptığımız en önemli şeylerden biri, ebeveynin farkındalığını artırmak” diyen Aktan, ebeveynlere şöyle sesleniyor: “Çocuk, hayatında daha keyifli bir aktiviteyi keşfedemediği için dijital hayata dadanıyor ve o zaman dijital yorgunluk ortaya çıkıyor. Şimdi zaten mecburi olarak o dijital yorgunluğa maruz kaldıkları bir süreçteler. Dijital yorgunluğu mümkün olduğunca azaltmak için ebeveynin yapması gerekenler var.”
Yetişkinlerin de sorunu
Dr. Aktan, “Kovid-19’dan sonra dijital yorgunluk kesinlikle arttı. Ve daha artacak; pandemi sonrasında da devam edecek. Bunun tamamıyla önüne geçmek, zaman ve koşullar dolayısıyla mümkün değil. Ama olumsuz etkilerini kontrol edebilir ve azaltabiliriz” diyor ve ekliyor: “Aileler de çoğunlukla evden çalışıyor. Onlarda da dijital yorgunluk söz konusu! Çocuk için egzersiz yaparken siz de esneme egzersizi yapmış oluyor; doktordan göz randevusu alıp hep birlikte gittiğinizde siz de destek almış oluyorsunuz.”
“Vücut postürü bozuluyor”
Dr. Deniz Aktan, sürekli ekran başında olmaktan kaynaklı oluşan göz kuruluğu gibi fizyolojik sıkıntıların yanı sıra dikkat ve konsantrasyon potansiyelinde görülen düşmelerin altını çiziyor: “Çocuğun kullandığı cihazın ekranında sürekli bir hareketlilik var. Bu yoğunluk dolayısıyla dikkat eşiği o şiddete, o hıza alışıyor. Ve bunun altında olan uyarıcılara karşı körleşiyor; gerçek dünya ona yavaş geliyor. Günümüzün en önemli problemlerinden biri, 100 çocuktan belki 85’inin problemi, kitap okuyamıyorlar. Alternatif geliştiriyor, sesli kitap hali ya da filmi var mı diye soruyorlar.” Dijital yorgunluğun bir diğer sonucu olarak ekran önünde otururken vücut postürünün bozulduğuna, çocuklarda yaygın olarak skolyoz görülmeye başladığına işaret ediyor Dr. Deniz Aktan: “Çocuğun sosyalleşme yetisinde de bir baltalanma yaşanıyor. Çünkü dijital dünyaya hapsolan çocuğun sosyal becerileri yeterince gelişemiyor ve çocuklar sosyal ipuçları karşısında donakalabiliyor.”
ANNE-BABALARA ÖNERİLER
Dr. Deniz Aktan’ın bazı uyarı ve önerileri şöyle:
- Okulun haricinde bilgisayar, tablet ve telefonu kesinlikle kullanım olarak sınırlamalılar.
- 0-6 yaş arası için günde 15 dakikayı geçmeyecek şekilde, 6-12 yaş grubu için dersler haricinde maksimum 30-45 dakika; 12 yaş ve üzeri içinse yine ödevler dışında 1-2 saat civarında programlanması çok önemli.
- Bunun için anne-baba olarak çocukla faaliyette bulunmak önemli. Çocukla mutfakta kurabiye yapmak, yürüyüşe çıkmak da kaliteli zaman geçirmektir. Birlikte kitap okurken, ortasında kapatarak, “Bundan sonra ne olmasını istersin, senin hayalini dinleyelim” deyip çocuğa söz hakkı vermek mesela... Bu şekilde hem yaratıcı düşünme becerilerini tetiklersiniz hem de çocuğu o dijital dünyadan çeker alırsınız.
- Her online ders arasında çocuğun keyif alacağı bir fiziksel faaliyette bulunulmalı. Bu çocuk yogası olur, çeşitli esneme hareketleri olur… Anne-babayla birlikte böyle faaliyetler yaptığında çocuk çok keyifli vakit geçiriyor.
- Ayrıca uzun süre ekran başında kalacakları için çocuğun şikâyetinden bağımsız, belirli aralıklarla göz doktoruna gidilmeli. Çünkü dijital yorgunluğun ilk belirtilerini gözlerde görüyoruz.
- Pencereyi/ışığı arkalarına alarak oturmak çocuğu göz açısından rahatlatır.