“500 milyon insanın umudu”
Prof. Dr. Erdal Karaöz: “Kök hücre ve hücresel tedaviler gibi yenileyici tıp uygulamaları tıbbın geleceği, çünkü modern tıbbın çaresiz kaldığı birçok hastalıkta tedavi için umut vâdediyorlar”
Kemik iliğinden elde edilen kök hücrelerin laboratuvarda sinir, karaciğer ve böbrek hücresine dönüştüğü keşfedildi.
Yaklaşık 1.5 ay önce açılan, Prof. Dr. Erdal Karaöz yönetimindeki Liv Hospital Rejeneratif Tıp ve Kök Hücre Üretim Merkezi’nde bir ilke imza atıldı. Türkiye’de ilk defa bir hastanede hem kök hücre üretiliyor hem de hastaya naklediliyor. Bununla yetinilmedi, hastane içinde kök hücre araştırma ve geliştirme merkezi kuruldu. Burada da uzmanlaşmış bilim insanları ürün geliştiriyor.
Merkezin sorumlusu Karaöz ile araştırma ve geliştirme laboratuvarlarını gezdim. Kök hücrenin ne olduğunu ve hayatımızda neleri değiştireceğini sordum. “Saçlarımızı kestiriyoruz ama tekrar uzuyor, cildimiz hasar gördüğünde derimiz 30 günde bir yenilendiği için hasar kaybolabiliyor, kemik iliğimizde saniyeler içerisinde trilyonlarca kırmızı kan hücresi üretiliyor... Tüm bunları kök hücrelerimiz yapıyor” diyen Karaöz’ün anlattıklarından satırbaşları...
Kök hücreler her organda olan ve hastalık süreci gibi ihtiyaç duyduğumuz zamanlarda vücudun koruyucu askerleri olarak devreye giren hücreler. Ölmüş hücrelerin yerine yenisini üretebiliyor, sorunlu bölgeleri tamir edebiliyor ve hücre ölümünü engelleyebiliyorlar.
“Yan etkisine rastlanmadı”
Kemik iliğinden elde edilen kök hücrelerin laboratuvarda sinir, karaciğer ve böbrek hücresine dönüştüğü keşfedildi. İlaçlara benzer şekilde, seçerek vücuttaki sorunlu bölgelere gittikleri de gözlendi. Üstelik gittiği bölgede sorun neyse onun çözümüne yönelik bir tedavi mekanizmasını başlatıyor.
Modern tıbbın tedavi edemediği ALS, MS, omurilik hasarı, alzheimer, parkinson gibi hastalıkların ortak özelliği hücre ölümü. Ölmüş hücreleri yerine getirebilecek bir tedavi günümüzde mevcut değil. Kök hücreler, diğer hücrelerin ölümünü durdurduğu ve yeni hücre üretimini sağladığından dolayı tüm bu hastalıklar için umut
ışığı oldu.
Hayvan deneylerinde omurilik felçli farelere kök hücre nakli yaptıktan sonra farenin tekrar yürüdüğünü gördük. Şimdi bu çalışmalar insanlarda yapılıyor. Kısır erkekleri, erken menopoza giren kadınları, organ yetmezliği olanları da katınca dünyada 400-500 milyon insan bütün umutlarını kök hücreye bağlamış durumda.
Şu anda eklem ve kıkırdak hasarları gibi ortopedik sorunlarda, yara izi, akne, yanık ve iyileşmeyen yaralar gibi cilt sorunlarında, saç ekimi gibi estetik uygulamalarında, diyabetik ayak yaralarında hatta ölmüş kalp dokularını canlandırmak amacıyla bile kök hücrelerden yararlanılıyor.
Çalışmalarda ve uygulamalarda kök hücrenin herhangi bir yan etkisine rastlanmadı. Şimdilik sadece tedbir amacıyla kanser geçmişi olanlara kök hücre uygulamamayı tercih ediyoruz. Ancak bazı deneysel çalışmalar kök hücrelerin kanserle savaşan genlerin yüklenmesiyle, kanserle mücadelede de işe yarayabileceğini gösterdi.
“Üç boyutlu yazıcılar organ üretebilecek”
Aslında her hastalık ortaya çıktığında vücudumuzdaki kök hücreler kendiliğinden çalışmaya başlıyor. Ama hastalık etkeni hızlı ve güçlü olunca yetmiyorlar. Kök hücre tedavilerinde göbek yağı, kemik iliği, göbek bağı hücreleri gibi bölgelerden alınan kök hücrelerle vücudun mevcut kök hücrelerine takviye yapıyoruz.
Tek sorun; şu anda ne kadar hücre vereceğimizin, hangi bölgede hangi hücreleri kullanacağımızın, doz ayarlamalarını nasıl yapacağımızın, kök hücreleri vücuda hangi uygulama yolundan vereceğimizin standartlarının belirli olmaması.
Kök hücre, doku ve organ mühendisliği, gen tedavileri gibi yenileyici tıp alanları sürekli gelişiyor. Günümüzde yapay kemik, doku, kıkırdak ve deri yapılabiliyor. Gelecekte ise üç boyutlu organ yazıcıları ile karaciğer, böbrek gibi organlar üretilebilecek.
Kök hücre gibi sağlık alanındaki yeni gelişmeler ve teknolojiler gelecekte insan ömrünün 200 yıla kadar çıkmasını ve hastalıklardan daha az korkmamızı sağlayacak.
Kök hücreler de bizimle birlikte yaşlanıyor. Bunun için gelecekte kök hücre bankacılığı ortaya çıkacak. Özellikle de doğum sonrası plasentadan kök hücrelerimiz alınıp dondurularak saklanacak. Bankadaki kök hücrelerimiz ileri yaşlar için sağlık yatırımımız olacak.
Kök hücre nasıl alınıyor ve uygulanıyor?
Plastik cerrahlar vakumla vücuttan yağı çekiyor. Laboratuvarda yağın içindeki kök hücreler mekanik yolla veya enzimlerle ayrıştırılıyor. Ardından kök hücreler çoğaltılıyor. Yeterli sayıya ulaştıklarında kalite kontrol aşamasına geçiliyor. Kök hücrelerin sağlıklı ve aktivite gösterebilecek bir yapıda olup olmadığı belirleniyor.
Hastalığa ve bölgeye göre 100 bin ile 300 milyon arasında kök hücre hastaya enjekte ediliyor. Her bölge için yakın başka bir bölgeden alınan kök hücreler kullanılıyor. Örneğin, yüz bölgesi için güneş görmeyen kulak arkası dokusundan, eklem sorunları içinse eklem sıvısından elde edilen kök hücreler kullanılıyor.